osmanlı'nın tarikatlara karşı olan tutumu

• ilber ortaylı'nın cnn türk'te yayınlanan
  17 ağustos 2016 tarihli türkiye'nin gündemi adlı programda dile getirdiği bu konudaki görüşleri;
  
  .
  --- spoiler ---
  
  osmanlı, tarikatların içtimai hayatına ,kültürel hayatına,itikadına ve ritüelerine karışmıyordu. lakin hükümet işleri, nizam işleri ve padişahın eylemlerini tenkit edilebilen haddin üstüne çıkldığı zaman yani nizam-ı alem sarsıldığında, bu durumun oluşmasına neden olan tarikatların sonu pek iyi olmazdı
  
  osmanlı siyasete bulaşan bir cemaati derhal tedip(yola getirmek) ederlerdi. tarikatların siyasete karışmasını kesinlikle istemezlerdi.
  siyasete karışanı döver,sürer veya idam ederdi.
  siyasete karışan tarikatları yaşatmazlardı. mesela sultan abdülmecid hanının annesi bezmialem valide sultan kadiri tarikatını ve bazı tekkeleri besliyor,yardım ediyordu. efendim valide sultan besliyor, yardım ediyor ne haddimize demeden tahkik(soruşturma) ediyorlardı. buna layık bir tarikat mıdır?, doğru dürüst iş mi yapılıyor? ne yapılıyor? ve bu durum çok yaygın bir davranıştı.( tarkatların, cemaatlerin soruşturulması ve faliyetlerinin araştırılması konusu). bu okadar önemli ki bunların büyüklerinin, yaygınlarının artık imparatorluk dışında kalan bosnada ,kırımda,orta asyada dergahları vardı. yani dolayısıyla bu tarikatlar oralarıda etkiliyordu.
  ayrıca ıv. murat şeyhül islam ahi zade hüseyin efendiyi boğdurarak ödürmüştü( bir isyana destek verdiği gerekçesi ile diğer bir deyişle siyasete karışmak istemesi nedeni ile).
  programda belirtilen diğer önemli bir örnek ise osmanlı arşivinden çıkarılan sürülen şeyhlerle alaklı bir belgede de belirtilen üsküdar bulgurluda bulunan toygar tepesindeki ünlü nasuhiye dergahının şeyhi ile alakalıdır. halvet-i şabani tarikatına mensup ve bu tarikatın nasuhiye kolunu kuran şeyh nasuhi vaazlarında " üzerine lazım olmayan sözler söylediği için"( osmanlı arşivinden çılarılan belgede geçen ifade aynen aktarılıyor erhan afyoncu tarafından) 1714'de kastamonu'ya sürülmüştür.
  
  --- spoiler ---
  
  cumhuriyet döneminde bir sürü hocayı, şeyhi,alimi astılar diyenlerin, örnek aldıkları ve geri gelmesini istedikleri osmanlı devletinin, üzerine vazife olmayan işlere karışan tarikatlara, cemaatlere, şeyhlere nasıl davrandığı programda açıkca anlatılmıştır( programın konusu tam olarak bu olmamakla birlikte bu konuyada değinilmiştir).
  
  yani bir kimse suç işlemiş ise başında sarık olsa da, elinde kalem olsa da, üzerinde üniforma olsa da suçludur. ve bu durumun inançla ve din düşmanlığı ile bir alakası yoktur.
  
  edit:imla