• demokrasilerin vazgeçilmezi..

    halkın oylarıyla seçilen temsilcilerin ( milletvekili / parlamenter ) bir meclis çatısı altında, yasama haklarını kullandıkları sistem...
  • sadece cumhuriyet rejimlerinde değil krallıklarda da uygulanabilen sistem.

    (bkz: buyuk britanya ve kuzey irlanda birlesik kralligi)
    (bkz: hollanda krallığı)
    (bkz: danimarka krallığı)
    (bkz: isveç krallığı)
    (bkz: belçika krallığı)
    (bkz: ispanya krallığı)
  • türkiye cumhuriyeti'nin 31.5.2007 tarihinde anayasada yapilan değişiklikler sonucu terkettigi sistemdir. cumhurbaskanin halk tarafindan secilmesi, cumhurbaskaninin torensel nitelikteki yetkileriyle celişmekte ve ona halk tarafindan saglanmiş bir meşruiyet kazandirmaktadir. bu yuzden halkin destegini almiş bir iktidar varken ayni şekilde bir cumhurbaşkaninin olmasi bu ikisinin ayri düşüncelerde oldugu zamanlarda krizlere yol acacaktir. bu durumda ise cohabitation denilen cozum yontemi uygulanabilir. sonuc olarak türkiye'nin suanki sistemi başkanli parlamenter sistemdir. bu sistemin detayli aciklamasi için http://www.yasayananayasa.ankara.edu.tr/…leler.html adresindeki makaleler okunabilir.

    (bkz: baskanli parlamenter sistem)
    (bkz: cohabitation)
    (bkz: levent gonenc)
  • parlamenter sistem ve başkanlik sistemi

    ozan örmeci

    başbakan recep tayyip erdoğan’ın kısa bir süre önce yaptığı açıklamalarla gündeme gelen başkanlık sistemi ve parlamenter sistem farklılıkları, aslında uzunca bir süredir karşılaştırmalı politika alanında devam bir tartışmadır. bu yazıda kısaca parlamenter sistem ve başkanlık sisteminin özelliklerini anlatılacak, olumlu ve olumsuz özellikleri tartışmaya açılacaktır.

    1. parlamenter sistem

    parlamenter rejim tarihsel gelişmelerin ürünüdür ve esas anlamıyla 18. ve 19. yüzyıllarda ingiltere’deki uygulamalarla ilk kez ortaya çıkmıştır. diyebiliriz ki; parlamenter rejim üç aşamalı gelişim gösteren monarşik rejimin sonuncu biçimidir. mutlak monarşilerin yükselen burjuvazinin talepleri karşısında meşruti monarşilere dönüşmesi sonrası parlamenter monarşi diyebileceğimiz dönemle beraber parlamenter sistem avrupa ülkelerinde gelişmeye ve yerleşmeye başlamıştır. kıta avrupa’sında parlamenter rejim ilk olarak 1814 yılında fransa’da kurulmuş, fransa’yı belçika ve norveç izlemiştir. genelde parlamenter sistemlerde iki başlı yürütme vardır. bu yürütme ikiliği; devlet başkanı (kral veya cumhurbaşkanı) ve başbakan’dan (hükümet ve bakanlar kurulunun başı) oluşur. parlamenter sistemde başbakan’ın yetkileri devlet başkanına göre çok daha kapsamlı olmalıdır, aksi takdirde parlamenter sistem değil yarı-başkanlık sistemi oluşur. parlamentarizm esas itibariyle üç ilkeye dayanır; yürütme ve yasama arasında eşitlik, iki güç arasında işbirliği ve her iki gücün birbiri üzerinde sahip oldukları etkileme yetenekleri. parlamenter sistemde genellikle çift-meclisli (bicameral, meclis-senato) yapı görülür ancak türkiye örneğinde olduğu gibi tek meclisli parlamenter sistem de olabilir. parlamenter sistemde kabinenin (yürütme) uygulamalarının parlamento tarafından denetlenmesi ve yasaların parlamento tarafından (yasama) yapılması esastır. parlamenter sistemin hakkıyla işleyebilmesi için parti içi demokrasinin varlığı şarttır zira genel başkanların parti içi demokrasi olmayan ortamlarda aşırı güç kazanması nedeniyle milletvekillerinin yasama erkini hakkıyla ifa etmeleri imkânsızlaşır. parlamenter sistemler; hükümetin üstün olduğu parlamenter rejimler ve parlamentonun üstün olduğu parlamenter rejimler olarak ikiye ayrılabilir. hükümetin üstün olduğu parlamenter rejimlere verilebilecek en iyi örnek ingiltere’dir. bu ülkedeki iki partili siyasal sistem ve çoğunluk seçim sistemi nedeniyle gücün tek bir partide toplanması ve parti içi demokrasinin sınırlı oluşu nedeniyle başbakanların büyük güç sahibi olması bunda etkilidir. ayrıca başbakanların kanun hükmünde kararname yetkileri vardır. türkiye de cumhurbaşkanı’nın aşırı yetkileri sayılmazsa bu sisteme örnek gösterilebilir. parlamentonun üstün olduğu parlamenter rejimler daha çok geçmişte görülen (fransız 3. ve 4. cumhuriyeti, federal batı alman cumhuriyeti) ve başbakan ve hükümetin yetkilerinin sınırlı olduğu rejimlerdir. çok partili siyasal sistem ve nispi temsil seçim sisteminin uygulandığı ülkelerde rejimler bu iki sistem arasında yerlerde konumlanırlar.

    2. başkanlik sistemi

    başkanlık sisteminde ise parlamenter sistemden farklı olarak devlet başkanı veya cumhurbaşkanı direkt halk tarafından seçilir. bu sistemde yürütme devlet başkanı ve onun oluşturacağı kabineye, yasama ise meclis’e aittir ve güçler bölüşülmüştür. başkan halk tarafından seçildiği için güvenoyu alması gerekmez ve meclis tarafından düşürülemez. başkanlık sistemine en uygun örnek amerika birleşik devletleri’dir. zaten başkanlık sistemi daha çok amerika (kuzey ve güney amerika) ülkelerinde görülür. başkanlık sisteminde bir anlamda yürütme başkan’a, yasama kongre’ye aittir. başkanın kongre’yi (meclis) dağıtma yetkisi yoktur. kongre’nin de başkan’a güvensizlik oyu vererek düşürme yetkisi bulunmamaktadır. ancak başkan veto yetkisiyle kongre’nin işleyişine müdahalede bulunabilir. halk tarafından seçilen ve tüm yürütme erkini elinde bulunduran başkan kabineyi tamamen kendisi seçer ve başka partilerden kişilerle de çalışabilir[1]. kabine üyeleri senatör veya kongre üyesi olmak zorunda değildir. bu sistemde güç tek bir kişiyle özdeşleşmekte, başkana çok fazla yetki verilmektedir. başkanlık sisteminde başkan seçildiği 4 yıl süreyle sorumsuzdur ve tüm yürütme erkini elinde bulundurur. ancak istediği yasaları çıkarabilmek için kongre’yi ikna etmek zorundadır. başkanlık sistemi demokratik krizlere daha açıktır. latin amerika ülkelerinde başkan’ın geniş yetkileri nedeniyle geçmişte sık sık diktatoryal rejimler kurulmuştur. yine askeri darbeler bu ülkelerde sık görülmüştür. başkan’ın kongre’yi ikna edememesi durumunda bu sistemde kilitlenme (deadlock) meydana gelebilir. başkan istediği hiçbir yasayı kongre’den geçiremez. demokrasinin özü kabul edilen çatışma ve uzlaşı bu sistemde fazla görülmez.

    3. başkanlik sistemi ve parlamenter sistem karşilaştirmasi

    yüzeysel yapılan değerlendirmelerde başkanlık sisteminde başkanın direkt halkoyuyla seçilmesi parlamenter sisteme göre daha demokratik bir özellik olarak vurgulanır. oysa parlamenter sistemde de seçmen oyunu belli bir partiye verirken o partinin liderinin başbakan olması isteğini göz önünde tutmaktadır. abd gibi iki rakip parti arasındaki siyasal farklılıkların çok sınırlı düzeyde olduğu ülkelerde başkanlık seçimi daha çok bir propaganda ve reklam yarışı özelliği taşımakta, adayların karizmaları ve kişisel-ticari bağlantıları seçmenin tercihinde etkili olmaktadır. oysa parlamenter sistemde başbakan olması istenen kişiler partilerinin siyasal çizgilerinin temsilcileri olarak yarışmakta ve ülke genelinde daha yaygın kabul gören siyasal anlayış, ideoloji halkın oyuyla iktidara taşınmaktadır.

    karşılaştırmalı politika uzmanı juan linz’e göre[2] başkanlık sistemlerinde seçimlerde uygulanan çoğunluk sistemi nedeniyle sistem kutuplaşmanın yoğun olduğu toplumlarda çıkmaza kadar sürüklenebilmektedir. oysa parlamenter sistemde uygulanan nispi temsil ve d‘hondt sistemleri gücün tek elde toplanmasındansa bölüştürülmesini sağladığı için daha sağlıklı ve demokratik bir yöntemdir. ünlü siyaset bilimci giovanni sartori'nin "blame game (suçlama oyunu)" adını verdiği başkan-kongre zıtlaşması sorununun olmaması için ancak amerika'da olduğu gibi rakip partilerin birbirleriyle hemen hemen aynı şeyleri söylemeleri, hedeflemeleri gerekmektedir. oysa parlamenter sistemde yürütme mecliste çoğunluğu bulunan, dolayısıyla yasamayı da büyük ölçüde şekillendiren parti veya partiler tarafından kurulduğu için devlet idaresi daha kolay olmakta, sistem daha zor krize girmektedir.

    juan linz‘e göre iki sistem arasındaki bir diğer önemli fark; başkanlık sisteminde başkan’ın görev süresi boyunca yerini istediği sürece koruyabilmesine olanak veren düzenlemelerdir. oysa parlamenter sistemde mecliste hükümetin ve başbakan’ın düşürülmesi olasıdır. ayrıca başkanlık sisteminde tüm ulusun ve devletin tek bir kişiyle -başkanla- özdeşleşmesi demokrasi açısından olumsuz bir eğilimdir. zira tüm yürütme erki elinde bulunan başkan böyle bir sistemde istediği takdirde muhalif gruplara çok sert uygulamalara yönelebilir. başkanlık sisteminde oluşabilecek bir diğer sorun partileriyle ilişkileri sınırlı düzeyde olan başkanların ülkeyi kurumsal olmayan şahsi bir şekilde yönetebilmelerine prim vermesidir. oysa parlamenter sistemde sivil toplum örgütleriyle bağlantılı olan partilerin tüm eksikliklerine rağmen kurumsal yapıları bulunmakta ve bu da demokrasinin kurumsallaşması ve pekişmesi açısından olumlu bir etki yapmaktadır.

    bunlara karşın jose antonio cheibub ve fernando limongi “parliamentary and presidential democracies reconsidered" makalelerinde parlamenter sistemde gerekli siyasal düzenlemelerin yapılmaması (seçimlerdeki baraj sistemi) gerçek anlamıyla azınlık hükümetlerinin kurulmasına yol açmaktadır. zira başkanlık sisteminde oyların yarısından bir fazla oy alan partinin adayı başkan olabilirken, parlamenter sistemde yalnızca yüzde 10 oyla bir parti tüm yasama ve yürütme gücünü tekeline alabilmektedir. scott mainwaring'in “presidentialism, multipartism, and democracy” makalesinde sunduğu istatistikler de parlamenter sistemin başkanlık sistemine göre daha başarılı olduğunu ortaya koymaktadır. mainwaring'e göre günümüzde 31 pekişmiş demokratik rejimin yalnızca dördü başkanlık sistemiyle yönetilmektedir. ikinci dünya savaşı sonrasında kurulan başkanlık sistemlerinden yalnızca yüzde 22,6'sı yaşayabilirken, bu oran parlamenter sistemlerde yüzde 60 dolaylarındadır.

    türkiye gibi padişahlık ve tek-adam yönetimi geleneğinden gelen ve ne yazık ki demokrasi kültürünün halkın bir bölümüne hala yerleşmediği bir ülke için de, başkanlık sisteminin son derece sakıncalı sonuçları olabileceği ve bazı latin amerika ülkelerinde görülen popülist otoriter yönetimlere yol verebileceği şimdiden akıllara gelmektedir.

    ozan örmeci

    [1] abd başkanı barrack obama’nın cumhuriyetçi parti’den robert gates’i savunma bakanı olarak yeniden görevlendirmesi buna iyi bir örnektir.

    [2] başkanlık sistemi-parlamenter sistem tartışmaları konusunda önemli bir otorite olan juan linz’in “the virtues of parliamentarism” ve “the perils of presidentialism” makaleleri mutlaka okunmalıdır.

    kaynak: http://www.ppd.org.tr/…er-sistem-ve-bakanlk-sistemi
  • http://ydemokrat.blogspot.com/…s-parliamentary.html
  • burhan kuzu'nun tabiriyle kokuşmuş ingiliz geleneği...
  • egemen sınıfın, toplulukların seçimlerini çeşitli kural, yasa ve diğer baskı unsurları kullanarak halka dayatması ve sömürü düzenini devam ettirmesi temelinde kurgulanmış burjuva tiyatrosudur. sınıf savaşının kaçınılmaz sonucu olarak, er geç tarihin çöplüğünde yerini alacaktır.
  • "tıkır tıkır yürümektedir"
    - tayyip

    "başkanlık hevesi nereden geliyor o zaman?"
    - kılıçdar

    böyle birşeydir işte. cümle içinde kullanmak sonsuz haz verir. bazıları sadece cimle içinde kullanır.
  • mevcut düzenin devamı için halka, temelde aynı şeyleri savunan siyasi aktörleri her seçimde dayatarak süregelen sistem. halk ise hakim medya kanalları ile oluşturulan yapay ortamda yaptığı seçimlerle bir şeyleri değiştirdiği yanılgısı ile avunur..

    [http://2.bp.blogspot.com/…t-sarikaya-mesrutiyet.jpg http://2.bp.blogspot.com/…t-sarikaya-mesrutiyet.jpg]
  • http://politikaakademisi.org/…liamentary-democracy/

    http://ydemokrat.blogspot.com/…s-parliamentary.html
hesabın var mı? giriş yap