• henüz yazılmamasına şaşırdığım ancak bizim çiftlik bankçı tosunun , bireysel finansçı şeklinde değilde çiftçi adı altında uyguladığı yöntem. fakir, gariban çevreden toplamaya başladığı para ile ilk fırsatta somut geliri olarak gösterebileceği bir çiftlik kurmuş , içini hayvanlarla doldurmuş , kısa sürede genç ve başarılı işadamı görünümü kazanmıştır. ardından medyanında tosunu şişirmesi ile işler iyiye gitmiş, daha büyük yatırımlar alarak sallantılı türkiye piyasasında gelebilecek herhangi bir krizi öngörerek ülkeden kaçmıştır. (bkz: türk işi ponzi şeması)
  • sürekli ısıtılıp ısıtılıp önümüze değişik şekillerde sürülen tokatlama yöntemi. ponzi mantığı aslında çok basittir ve sistem sizi kendine çeker. tabi bu ponzici dolandırıcılar, çeşitli üçkağıtlar yaparak; ponzi olayını gizlemeye çalışırlar.
    eğer bir sistemde , bankaların verdiği faizden daha yüksek bir gelir vaadi varsa, %99 ponzidir o ve uzak durun. başta resmi gibi gözükseler de, açılan soruşturmalar bitene kadar ponziciler tüyer, siz de cepteki sermayenizden olursunuz.
    ayrıca bu ponzi şemasının kurbanları, sanılanın aksine cahil değil eğitimli insanlardır çoğunlukla.
  • olmazsa olmazı makul ve mantıklı bir projedir. inşaat yapmak, araba üretmek, marsa adam göndermek... ne olursa olsun gerçekten uygulanabilir, hayata geçirilebilir bir proje ile makyajlanmalıdır. aksi haldi eğitimli ya da eğitimsiz bir insanı, güç bela biriktirdiği parasını kendi rızasıyla vermeye ikna etmek kolay iş değil.

    yakın zamandaki örneklerinden jet fadıl ve tosuncuğun projelerine de bakabilirsiniz. işletme niyeti olsa, sonuca erdirme iradesi olsa aslında güzel projeler. ama para daha tatlı demek ki.(bkz: swh)
  • yerele bir bakış atınca çoğu ilde en az bir örneği görülebilecek sistem.

    üyeleri daha çok facebook üzerinden pek bir aktifler. artık tamamen piramiti oluşturma bahaneleri olan hiçbir işe yaramayan ürünlerini ilkokul terk türkçeleri ile tanıtmaya ve satmaya çalışmaları vicdanı yüksek beni güldürmüyor.

    (bkz: umut satmak)
  • saadet zinciri diğer adıyla ponzi düzeni (ponzi şeması), ilk kez charles ponzi tarafından 1910 yılında uygulanan hileli bir yatırım şeklidir. her zaman ortalamanın üzerinde kazanç sağlamayı vaad eden sistem ilk önce bu beklentileri karşılamayı sağlar. bu durumda yeni gelen yatırımcıların paralarını eski yatırımcılara ödeyerek kullanır ve ponzi sisteminin gelişmesi sağlanır. ponzi sistemleri hiçbir zaman meşru yatırım yapmaz. bunun yerine yatırımcıların paralarını kullanarak birbirine aktarır. yeni yatırımcı gelmediği takdirde ise sistem bir süre sonra çöker.

    *ponzi nedir?

    ponzi düzeni, sisteme dahil edilen insanların kendi yatırımlarıyla veya sonraki katılımcılardan gelen paralarla ödemenin yapıldığı bir dolandırıcılık yöntemidir. günümüzde özellikle bizim de dahil olduğumuz orta ve üst gelir seviyesindeki ülkelerde görülmektedirler. böyle olmasının nedeni faiz gelirlerinin düşüklüğünden dolayı küçük miktarlarda yatırım yapan insanların faize göre daha göz doyurucu kârlar elde etmek istemeleridir. az miktarda birikimi olan ve kendini “küçük yatırımcı” veya “girişimci” veya “fırsat avcısı” olarak tanımlayan insanların dolandırılma hikayesi buradan başlar.

    kişide ilk olarak çok büyük bir fırsat yakalamış izlenimi oluşturulur ve güven sağlanır. ardından doğal olarak kişi bu “başarısını” çevresindeki insanlarla paylaşmaya başlar. paylaşıma teşvik amacıyla sisteme çekilen kişi sayısına göre artan rütbeler ve davet ettiği kişilerin üzerinden ekstra kazanç vaadi sunulur. kısacası ponzi düzeninde ya dolandırılırsınız ya da siz dolandırıcı olursunuz. sistemin çöküşü artık piramidin çok büyüyüp dengesiz bir hal almasıyla başlar.

    ponzinin ilk ortaya çıkışı ve sisteme adını veren saadet zincirinin atası (bkz: charles ponzi)‘yi isterseniz araştırabilirsiniz ama ben günümüzde ponzi düzeni ile dolandırıcılık yapan sistemlerin şeklen benzerliklerine değineceğim. ponzi veya saadet zinciri olarak adlandırabileceğimiz oluşumlar nasıl işliyor gelin bir göz atalım.

    *yüksek kâr vaadi

    neredeyse hepsi “paranızı katlıyoruz” ayarında yüksek kazanç vaat eder. ve ilk başlarda bunu yerine getirirler. aslında bu sistemlerin ayakta durmasının bir numaralı şartıdır. yüksek kazanç sağlayan insanlar hem paralarını içeride tutarlar hem de çevrelerindeki insanlara bundan bahsederler. bu gibi sistemlerde riski alıp yatırım yapanlar ne kadar ilk başta "ben yatırımımı çıkarırım sonra da kazandığımla devam ederim" diye düşünseler de para tatlı geldiği için bırakmak istemezler. altın yumurtlayan tavuğunu satmayan adam misali kimse kazançlı olduğunu düşündüğü bir sistemden kolay kolay çıkmak istemez. düzenli ödemesini aldıkça ilk baştaki güvensizlik fikri de kafasından atılacağı için daha fazla batağa çekildiğinin farkına varmayacaktır. yüksek kazandıkça yüksek oynar ve o gün geldiğinde üzüntüsü kat kat artar.

    *referans sistemi

    ponzi sistemi temelde yeni katılımcılara muhtaçtır. eğer yeni katılımcı yeterli ölçüde bulunmazsa sistem şişer ve erken patlar. yeni kurban bulunduğu sürece devam eder ve bilanço büyür. internet çağından önce ponzi dolandırıcıları sistemi kendi elleriyle büyütürler ve bir yerden sonra kulaktan kulağa diye tabir edebileceğimiz yöntemle belli bir noktaya getirirlerdi. internetle birlikte şekil değiştiren ponziler artık sisteme kattıkları insanları adeta birer bayiye dönüştürdüler. kullanıcılara sağladıkları urı’ler /url'ler (uniform resource ıdentifier) sayesinde hem kullanıcı sistemi yaydığı ve insanları ikna ettiği ölçüde fazla kazanıyor hem de sistem yeni kullanıcı akışı olduğu sürece daha fazla büyüyor. büyüdüğü sürece güven artıyor ve insanlar daha fazla yatırım yaparak daha çok kâr bekliyorlar ama sistem bir yerden sonra doygunluğa ulaşıyor," ya battık ya yan yattık" tarzı bahanelerle paralarla birlikte kaçıp gidiyorlar.

    *büyük yatırımlara daha uzun sözleşmeler

    her yeni ponzi hortladığında eğer ponzi olduğu anlaşılırsa “biraz kazanır çıkarız, yav” veya “ham paramı çıkarırım sonrası bana kalır” gibi düşünenler mutlaka olur, itiraf etmeliyim ki benim de böyle düşündüğüm oldu. ama ponziciler böyle düşünenler için de bir çare bulmuş. zaten insanın açgözlülüğü gibi bir avantajları olsa bile, kazanç miktarı ve yatırım arttıkça sözleşme veya hangi kılıfı kullanıyorlarsa süresi uzayacaktır. ilk yatırdığında oranı iyi olsa bile küçük kazanç sağlaman seni hem sisteme güven sağlamanı hem de daha uzun süreli sözleşmeler yaparak batmayacağını ummanı sağlar. sistemin işleyişinin temelleri de budur. kısa sürede küçük karlar sağlayınca uzun sürede daha büyük karlar için paranı sistemde tutmaya devam edersin. özetle; dolandırıcı senin paranla seni satın alır.

    *kar maksimum risk minimum

    ponzi sistemlerinde oyunun finansman tarafında kurban vardır. yatırımı kabul edip kârını bölüşüyor gibi gözüken kısım da dolandırıcıdır. aslında kâr oranı çok yüksek ve sağlam bir yatırımı büyük yatırımcılar, finansman şirketleri veya katılım bankaları kolay kolay kimseye bırakmazlar. en azından kredi verebilmek için masaya otururlar ama buna rağmen harika bir iş modeli neden yatırım alamayıp insanlardan para toplar diye kendimize sormalıyız. üstelik yatırım almak parayı bir şekilde satın almak olduğunu düşünürseniz hiç kimse bir liraya satın alabileceği bir şeye 3 lira/5 lira vermek istemez, hele yeni kurulan bir şirketseniz.. ancak bankadan aldığınız parayla türkiye’de filanca kişiden aldığınız para arasında şöyle küçük bir fark olabilir; banka aldığı parayı geri ister ve almak için elinden geleni yapar ama heromuz filanca kişi ise bir süre sinirden çıldırır, daha sonra bir çaresine bakar, eğer erken uyanmışsa bankaların veya kredi kartlarının “chargeback” diye adlandırdığı yöntemi deneyebilir ya da diğer yasal yolları seçer. sonra farkına varır ki iyi bir avukat tutup parasını almak için harcayacağı kaynak parasından çok daha fazlasını kendinden götürecektir.

    bir çok ponzi tuzağa çekerken neredeyse risksiz yatırım gibi savlarla gelirler. her yatırımın riskleri olduğunu söylediğinizde size hak verip başka kafa bulandırıcı şeylerden bahsederler. eğer anlattıkları sistemi grafikte bir yere koymalarını söylerseniz büyük ihtimalle yemyeşil olan yere koyacaklardır. bunu sorma imkanınız varsa mutlaka sorun, alacağınız cevap pek tatmin edici olmayacaktır fakat fena bir yöntem değil. eğer grafikte gördüğünüz beyaz alanın alt tarafında bir yeri söylerlerse büyük ihtimalle yalandır. çünkü gerçekten o bölgedeki bir yatırımı kimse size bırakmaz.

    *ponziler posta bürünür

    ponzinin kendini asgari bir biçimde kamufle etmesi için bir kılığa girmesi gerekir. bu kılık günümüzde genelde “mucizevi iş modeli” veya “internetten para kazan” tarzı muhabbetlerdir. örneğin hosting satışı adı altında ponzi-saadet zinciri melezi bir sistem işleten bir firma sistemlerinin bir matematik profesörü tarafından bulunduğunu öne sürer. ne yazık ki günümüzde değer üretmeden parayı ikiye katlayacak bir formül bulunamamıştır.

    ponzi ne kadar ponzi olduğu bilinse bile onu devletlerin gazabından korumak için kağıt üzeri her zaman yeterli olmayabiliyor. o yüzden genelde “network marketing” kılıfı altında yayılmaya çalışırlar. ponzi-saadet zinciri network sistemlerinin alamet-i farikası ise yüksek giriş bedelleri ve tamamen yeni üye getirerek kazanç sağlanmasıdır. ayrıca belirli kademelere para yatırarak gelinebilmesi de ponzi şüphesini arttırmaktadır.

    yukarıda “kar maksimum risk minimum” başlığının altında bahsi geçen savları da dünyayı değiştirmek ve insanlara kazanç sağlamak gibi iddialarla çürütmeye çalışacaklar mutlaka olacaktır. fakat böyle duygusal çıkışları çok da dikkate almamanızı tavsiye ederim. zira bir değer üretmeden sadece paranız ile dünyayı değiştirmek, veya piyasada bulunan bir ürünü başka bir yöntemle satmak dünyayı değiştirebilir demek oldukça hayalperestlik olurdu.

    eğer bir değer üretmediğiniz veya herhangi bir satış elemanından fazla katkı sağlayamayacağınız bir sistem önünüze gelmişse bir ponzinin içindesinizdir. örneğin bilgisayarınızın açık durması size şu kadar para kazandırabilir diye bir sistemle biri karşınıza çıkarsa ve size normal bir sanal bilgisayar fiyatından daha fazla para veriyorsa kesinlikle ponzi veya kötü niyetlidir.

    günümüzde ponzi şemalarına örnek olarak ise;

    *wall street tarihinin en büyük yolsuzluğu

    dünyada bu yöntem ile dolandırıcılığın en bilinen örneği wall street tarihinin en büyük yolsuzluğunu yapmakla suçlanan bernard madoff'dur.
    washington'da, yıllarca bir dizi düzenleyici kurallar konusunda tavsiye isteyen piyasa düzenleyici kurumlar tarafından aranan bir uzman olan ve 2000 yılında, yatırımcıları korumak için kurulan piyasa enformasyon danışma komitesi'nde hizmet veren madoff'un, küçük/büyük demeden herkesi dolandırdığı ortaya çıkmıştı.

    bernie madoff sahtecilik suçlamalarını kabul ettikten sonra 150 yıl hapse mahkum edildi.
    finansal uzmanların, biri 1999 yılının başında madoff'un ponzi oyunu yönettiği suçlamasıyla sec'e (amerika birleşik devletleri menkul kıymetler ve borsa komisyonu) yazılan bir mektup olmak üzere, son 10 yılda madoff'un faaliyetleri hakkında sık sık kaygılarını dile getirdiği, ancak sec'in, yaptığı yolsuzluk ortaya çıkıncaya kadar madoff'un yatırımlarına ilişkin rutin bir inceleme yapmadığı da belirlenmişti.

    madoff'un kurbanları arasında kuzey ve güney amerika ile avrupa'da hedge fonlar, bankalar, yahudi vakıflarının yanı sıra zengin ve küçük yatırımcılar bulunuyor. floridalı emeklilerle birlikte aktörler kevin bacon ve kyra sedgwick ile nobel barış ödülü sahibi elie wiesel de, madoff'a para kaptıranlardandı.

    türkiye'de (bkz: saadet zinciri), (bkz: titan zinciri), (bkz: çiftlikbank) adıyla bilinen yöntemler ponzi oyununa örnek olarak verilebilir.

    kaynak-1
    kaynak-2
    kaynak-3

    edit: link yenilendi.

    not: aklıma bu konuda yazmak fikri ise babil dizisinin ilk bölümünü izledikten sonra oldu. teşekkürler irfan karakterine hayat veren halit ergenç. (bkz: babil (dizi))
  • makroekonomide var olabilir mi hep merak etmişimdir. ya da şöyle sormak gerekirse, genel olarak global ekonomi yahut bir ülkenin ekonomisi bir ponzi şeması olarak işletilebilir mi hep merak etmişimdir.

    global olarak olamayacağını düşünsem de teknik olarak,

    aslında ülke ekonomisi bir ponzi şemasına dönüşebilir.

    ülke sürekli zenginleşirken dışarıdan şirketler sürekli yatırım alırlar borsa yoluyla. şirketler/ülke ekonomisi kar açıklar, hisse sahiplerine ödemeler yapılır ama ortada açıklanan karlılık gerçek karlılıktan daha yüksektir.

    şirketler daha yüksek karlılık açıklayarak aradaki farktan oluşacak finansal krizi bir ponzi şemasıyla yürütebilirler. bu iş genel olarak ülke ekonomisi boyutunda da gerçekleştirilebilir.

    teoride hiç de mantıksız durmuyor.

    bir birey ponzi şeması işletmeye kalkarsa günün sonunda elbet patlar.

    peki bir ülke ekonomisi ponzi şeması gibi işletilmeye kalkarsa ( mesela çin gibi bir ülke ) kaç yıla patlar?

    zararlı çıkan çin mi olur, dışarıdan gelen yatırımcılar mı?

    ponzi şemasının problemi aslında patlayacak olmasıdır. patlamayacak olmasa ponzi sistemi çok güzel bir şey. yüksek karlılık elde ediyorsun. problem sürdürülebilir olmaması.

    peki çin gibi bir ülke bu sistemi ülke ekonomisi bazında borsasında gerçekleştirir de tüm yabancı yatırımcıları onlar fark etmeden bir ponzi piramidine dahil edebilirse ne olur?

    edit: arkadaşlar bu bir ima değildi, hakikaten soruyorum, ekonomist değilim.
  • bir tür kumar.

    benim gibi ufak tefek paralarla denemeler yapmayı sevenler için keyifli bir oyundur. bu oyuna ilk giren kazanır ve ne derseniz deyin genelde alınmaya değer risklerdir.

    severiz.
  • titan saadet zinciriyle tanıdığımız, tosuncuk ile şahit olduğumuz ve babil dizisiyle pekiştirdiğimiz sistem..
  • yatırım yapacak olan kişilere yüksek bir gelir vaadedilir. bu gelirin gerçek kaynağı, sonradan yatırım yapacak olanlardır. yani sonradan gelenlerin parası, önceden gelmiş olanlara aktarılır.* ancak sistemin böyle olduğu söylenmez. "paralar bazı işlemlerde kullanıldığı için gelir elde ediliyor" gibi lanse edilir. (bu "işlemler" ya tamamen hayalidir, yada göstermelik.)

    sistemi yönetenler, bir noktada ödeme yapmayı kesip, tası-tarağı toplayıp kaçmaya çalışacaktır. böylece, belki sisteme ilk giren bir azınlık kazanç sağlayabilirken, sonradan girenler bir gün bir sürprizle(!) karşılaşıp yatırımlarını kaybederler.

    6502 sayılı tüketicinin korunması hakkında kanuna göre, "piramit satış" da denen bu tür sistemleri tavsiye etmek suçtur. nitelikli dolandırıcılık kapsamında hapis cezası verilebilir.
  • bu dolandırıcılık sisteminde parasını ısrarla tutmaya devam edenlerin temel motivasyonu “ben geri zekalı mıyım dolandırılacağım?”, “ben tanıyorum onu öyle şey yapacak biri değil”, “siz bilmezsiniz sistem gayet mantıklı” gibi cümlelerdir.

    kandırılıyor olmak sizi geri zekalı yapmaz. karşıdaki insanın mesleği bu çünkü. mesleğini iyi icra ediyorsa gayet de sizi kandırır.

    bu ülkede kandırılan profesörler, vekiller, kalburüstü insanlar var. o yüzden önce biraz sakin olun şampiyonlar.

    öncelikle, öyle yatarak para kazanamazsınız arkadaşlar. varsa böyle bir şey, paranızı koyuyorsanız kumar oynamakla eşdeğer olduğunu, yarın tatlı para yerine soğuk su alabileceğinizi bilin ve öyle davranın.

    birini bu şekilde çok geç olmadan sistemden çıkardığımı düşünüyorum. o henüz hâlâ farkında değil ancak bu üçkâğıtçı arkadaş topukladığında ve haberini aldığında anlayacak.

    bahse konu olayda bir tüccar, güya önüne ne gelirse alıyor ve satıyor. bu bir kalem de olabilir, maske de olabilir, deterjan da. birbirinden alakasız şeyler yani. ama asıl işi bir inşaat malzemesi satışı.

    neyse, uydurdukları bir puan sistemi var bu arkadaşların. parayı yatırıyorsunuz, ürüne göre kâr katsayısıyla hesaplama yapıp birkaç bin lira yemliyorlar.

    ilk başta birkaç hafta gibi bir sürede az miktarla yüzde on gibi bir miktar kâr payı verirken, geçenlerde bizim tanıdığa yüksek meblağa yüzde 3-4 kâr payı vermişler ve vade de 30 gün.

    ayrıntıları dinleyince gözümde bu kare belirdi.

    kabaca anlattım, ikna olmadı pek, bu işe aracı olan arkadaşı yedi yıldır tanıdığını filan söyledi. sallayın kâr kaybını bir an önce çekin o tutarı dedim. baskı kurdum çektiler neyse ki parayı.

    bakın, bu işin şakası yok. kimseye bedava öğle yemeği de yok. bu adamlar hayır kurumu mu size para kazandıracak?

    kısa yoldan para kazanmaya çalışan, kısa yoldan para kaybeder.
hesabın var mı? giriş yap