prodikos

• milattan önce 5.yy sofisti...
• gramer'i, sistemli bir uğraşı haline getiren sofistlerdendir. dilin düzgün kullanımına özen göstermesiyle ve özellikle grekçe'deki eşanlamlı kelimeler üzerine yaptığı çalışmalarıyla tanınır.
• platon'un "lakhes" diyalogunda adı anılan gramerci:
  
  "...terimler arasında bu gibi farklar gözetmekte en usta bilici olduğu söylenen prodikos..." (197d)
• erken dönem sofistlerinden prodikos'un insanların hayatta kendilerine faydalı olduğunu gördükleri bir takım şeyleri tanrı olarak adlandırmış oldukları şeklinde bir düşüncesi vardır:
  
  "güneş, ay, ırmaklar ve kaynaklar ve genel olarak hayatımıza yardımı dokunan ne varsa faydaları yüzünden, mısırlılarda nil gibi, eskilere tanrı olarak görünmüşler ve bunun için ekmeğe demeter, şaraba dionysos, suya poseidon, ateşe hephaistos gözüyle bakılmış ve bu, işe yarayan şeylerin her biri için böyle olmuştur."
  
  aynı zamanda platon'a göre yunan gramerinin temellerini atan protagoras'ın kelimelerin cinsleri ve kipler üzerine olan araştırmalarını devam ettirmiş ve benzer anlama sahip kelimeleri birbirinden ayırmıştır.
• eğer hafızam beni yamultmuyorsa "ölümle yaşam arasında fark yoktur." demiş bu. ne halt yemeye intihar etmiyosun o zaman diye soran gerzeği de "fark olmadığı için." diyerek susturmuş.
• ilk sözlük yazarı olduğu da söylenir...
• tanrılar politik hesaplarla halkı sömürmek için ileri sürülmüş uydurmalardır demiş. erdoğan aydının yalancısıyım.
• tanrılar hakkında söyledikleri onu ilk ateist yapar diyebiliriz. antropomorfik tanrı elestirisinden farklı bir durum söz konusu burada. ksenophanes gibi "bilmeden sallıyorsunuz" demiyor, tanrı yok demeye getiriyor bence (de). zira hakkında hiçbir şey bilemeyeceğimiz ve kavranamayan bir tanrı varlığından bahsetmek başlı başına saçma oluyor.
  
  şu sofistlerden geriye bir şey kalmamasına yanarım. bazen bunun dönemin filozoflarının işi olabileceğini bile düşünüyorum. ne de olsa sansüre cevaz veren insandı platon. tipik sağcı refleksi ile ne varsa yaktırmış bile olabilir. en azından bir fanatik.
  
  gemi kazası bahsini biliyorum da işte spekülasyon yapayım dedim. (pratogoras için gemi kazası deniyor. hani benzer şeyler söylerler falan ama düşününce "yok lan" da denir yani)
  
  edit: şüphelerimde haklıymşım. daha doğrusu platon'un demokritos'un kitaplarını yaktırmaya niyetlendiğini ve "abi değmez, hem herkeste var, geç kaldın" diye adamı ikna ettiklerini öğrendim daha yeni. kesin çok pis bir yobaz bu platon. kesin yakmıştır protogras'ın da prodikos'un da kitaplarını.
  
  edit2: biliyorum "platon'la dalga geçmek kolay ama platonculukla baş etmek zordur" ama benim yaklaşımım farklı. lütfen.
• kioslu (sakız adası) prodikos. tanrılara inancı tarih yoluyla açıklamaya girişmiş bir sofistmiş. "kötülükle erdem arasında kalan herakles" adlı bir efsane yapıtı yazdığı ileri sürülür.
• antik yunan'da halkın tanrılara karşı olan bakış açısını tamamen değiştirecek bir yaklaşıma sahip, birinci kuşak sofisttir.
  
  “prodikos'a göre tanrılar, insan imgeleminin birer yaratılarıdır. insanlar, ilk önceleri tıpkı mısır'daki nil nehri gibi kendilerine yararlı olan doğa güçlerine tapınmışlar, daha sonraları da değişik sanatların yaratıcılarını tanrılaştırmışlardı. örneğin tanrı dionysos, şarabı yapan ilk kişi olmalıydı.”
  
  bu muazzam görüş, ilkel insanın doğaya, güneşe, yıldırıma vb. şeylere tapmasını, bunları açıklayamama ve doğa karşısındaki acizlikten geldiğini ve insanın tanrıyı bu şekilde yarattığını iddia eden görüşün ilk portatifidir. prodikos'un görüşünü bu kadar muazzam yapan ise bunu binlerce yıl önce o ilkel toplumun bir parçası iken ileri sürmüş olmasıdır.
  
  yine “ölüm, yaşadığımız sürece bizim için yoktur; bizim için var olduğu an ise, artık biz onun için yokuzdur” deyişinin, düsturunun da sahibi prodikos'tur.
  
  son olarak belirtmek isterim ki başlık altında da yazıldığı üzere prodikos sanıldığının aksine bir dinsiz değildir. genel olarak boş inançlardan ve metafiziksel korkulardan insanları arındırmaya çalışmıştır.
  
  kaynak: mehmet ali ağaoğulları, kent devletinden imparatorluğa.