propriosepsiyon

• eklemlerin boşluktaki pozisyonunu, konumunu, hareketini algılama duyusudur. mesela kapıya çarpmadan geçmemizi sağlayan sistemdir.
• temel olarak vücudumuzun uzayda nerede olduğunu bilebilme yeteneğine verilen isimdir.
  
  2 ay kadar önce bileğimdeki bağları kopma noktasına kadar yırtmış ve hala iyileşememiş biri olarak, şu aralar beni en çok zorlayan durumdur. sanki sol ayak bileğime hakim değilmişim, her an saçma sapan hareket yapacakmış gibi tedirgen eden bir his.
  
  meğer vücudumuzda böyle konum sensörleri varmış ve sürekli beyne geri besleme yapıp konum bilgisini güncel tutuyormuş ve bu sayede uzayda nerede olduğumuzu idrak ediyormuşuz.
  
  tabii bu yazdıklarımı daha önce bunu yaşamamış biri haliyle tahayyül edemeyecek, umuyorum bunu hiç anlamak zorunda kalmazsınız köftehorlar :))
  
  biraz anlatmaya çalışalım.
  
  ışık sızmayan karanlık bir odada olduğunuzu düşünün. eğer çevrenizde herhangi bir engel yok ise rahatlıkla yürüyebiliyorsunuz. çünkü denge duyunuza güveniyor ve uzayda tam olarak nerede olduğunuzu bilebiliyorsunuz.
  
  yani bir anlamda her yeriniz konum sensörleriyle kaplı. işte bu duyuya bilim insanları propriosepsiyon diyorlar.
  
  çalışma mantıkları mühendislikte kullanılan strain gauge'lara çok benzer. neredeyse tüm kaslarımızda bulunan bunlara benzer sensörler tıpkı kasların kasılıp gevşemesi gibi şekil değiştirerek konum bilgisini beyne iletirler.
  
  misal olarak ağır bir şey kaldırdığınızı düşünün, kol kasınız bu gerilme neticesinde kısalıp kalınlaşacaktır. bu kasılma neticesinde kasta bulunan sensörler de aynı hareketi yapıp boylarını kısaltacaktır. bu kısalma veya uzamaya göre beyne gönderilen sinyaller neticesinde de ne kadar yer değiştirildiği tam olarak bilinebilecektir.
  
  bir de bununla çok karıştırılan kinestezi kavramı var.
  
  kinestezi ise vücudun yaptığı hareketleri bilebilme yeteneğidir. yani bir anlamda propriosepsiyon konum duyusu iken kinestezi hareket duyusudur.
  
  bunun yanında propriosepsiyon daha çok bilinçaltı bilişsel farkındalığa ve dengeye karşılık gelirken(genelde uzayda hangi pozisyonda olduğumuzun bilinç düzeyinde farkında olmayız) kinestezi ise daha çok davranışsaldır. yani futbol oynadığında topa vururken vücudun yaptığı hareketlerin tamamını sezebilmesidir ya da gitar çalarken parmakların yaptığı harekettir. bu yetenek sayesinde eğer bu hareketler sık tekrarlanırsa beyin bu yeteneğini geliştirerek mükemmelleşmeye başlar.
• genelde altıncı his olarak da bilinen duyu
  
  vücudunuzun uzaydaki yerini bilmenizi sağlayan bu duyuyu anlamak için şu basit deneyi yapabilirsiniz:
  
  öncelikle iki elinizi de açık şekilde başınızın üstünde tutun. elleri görmediğinizden emin olun. bir elinizle diğer elinizdeki parmak uçlarına dokunun. her parmak ucuna dokunduktan sonra burnunuza dokunun. bu sizi oldukça zorladı değil mi? şimdi aynı şeyi dokunduğunuz elin parmaklarını oynatarak yapın. daha zor olmasını bekliyorsanız yanılıyorsunuz. parmak uçlarını daha kolay bulacaksınız. bunun sebebi kas hareketleri ile propriosepsiyon reseptörlerinin çalışmasıdır. propriosepsiyon reseptörleri kasların kasılıp gevşemesi ile harekete geçer.
  
  propriosepsiyon duyunuzu benzeri egzersizlerle geliştirebilirsiniz. ayrıca dans etmek enstrüman çalmak bu duyunuzu geliştirir.
• diş pulpası bu fonksiyona sahip değildir. bu sebeple hangi diş ağrır tam olarak emin olamayız.
  
  ayrıca (bkz: #148568063)
• bozuk olması durumunda aktivite esnasında ekleme yanlış pozisyon almasına bağlı olarak burkulma, subluksasyon gibi sakatlıklara neden olur.