punctuated equilibrium theory

• 20. yüzyilin önemli bilim adamlarindan stephen jay gould un 1972'de çalisma arkadasi niles eldredge ile birlikte darwin kuramini elestirel olarak ele alan çalismalarinin sonunda one surdugu "noktali [ya da , "kesintili] dengeler kurami" ya da "sicramali evrim kurami" olarak dilimize tercume edilebilecek olan dogada yeni türlerin, darwin'in savundugu gibi milyonlarca yil boyunca çok yavas bir biçimde gelismedigini, siçramalarla daha hizli bir biçimde, birkaç yillik süreler içinde ortaya çiktigini; ardindan onu organizmanin bir dizi ufak degismeler geçirdigi uzun dengelenme dönemleri izledigini darwinizm'in "kademeciliginin" fosil kayitlari tarafindan çürütüldügünü one suren kuram.
• darwin'in evrim ile ilgili fikirlerini eleştirmekten çok, ufak değişiklikler ile yavaş ilerleyen darwin'in evrim sürecine göç ve çevreden izolasyon faktörlerini ekleyen kuramdır.
  
  kuram ernst mayr'ın periferik türleşme düşüncesine dayanmaktadır. bu düşünceye göre geniş bir alanda yaşayan ana kütleden ayrılan türün bazı üyeleri, aynı çevrenin daha kıyıda köşede kalmış bir bölgesine göç ederek burada ana kütleden izole bir şekilde yaşamakta ve bir süre sonra ana türden tamamiyle farklı bir tür oluşturmaktadırlar. ortaya çıkan bu yeni tür daha sonra hızla yayılarak kendisinden farklılaştığı ana türün yerini alacaktır. bu düşüncenin ana varsayımı büyük topluluklarda oluşan farklı mutasyonların türün büyük gen havuzunda yayılmasının çok zor olduğuna, bunun aksine küçük topluluklarda bu mustasyonların tür bireyleri arasında çok daha hızlı yayılacağına ve yeni türlerin oluşumuna yol açacağına dayanır.
  
  işte ernst mayr'ın bu düşüncesinden yola çıkan stephen jay gould ve niles eldredge ana türden izole olarak yaşayan türlerde ortaya çıkan bu değişimin türün çok kısa zamanda ana türden farklılaşmasına yol açacağına dayanarak bunun fosil kayıtlarında bir anda (jeolojik zaman ölçeğinde) ortaya çıkan canlı türlerini açıklayacağını savunmuştur. ancak bu kuram darwin'in yavaş ve küçük değişiklikler ile ilerleyen evrim kuramına alternatif olmaktan çok ona yeni açılımlar getirmektedir. gerçekten de fosil kayıtlarındaki ani tür belirmeleri ve yapılan çalışmalarda elde edilen sonuçlar çevreden izolasyonun türleşmede çok önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
• bu kurama göre türleşme aniden ortaya çıkan bir biyolojik süreçtir.
  
  bir hayvan toplumunda yararlı mutasyonlar oluyor ve birikiyor. milyonlarca yıl hayvanların fenotipinde (görünüşlerinde) bir değişiklik olmuyor. ama son bir mutasyon, bardağı taşıran son bir damla gibi, aniden yeni tür oluşturuyor.. birkaç bin yıl içinde aniden yeni bir tür ortaya çıkıyor.
  
  yani milyonlarca yıl süren denge (equilibrium), bir anda noktalanıyor (punctuated).
  
  eski türden yeni bir tür çıkıyor. eski türe bir şey olmuyor. o hala varlığını sürdürüyor. tabii yeni tür onunla rekabet etmiyorsa.. ediyorsa o yok oluyor. yeni tür onun yerini alıyor. insanın evriminde bu gözlemleniyor. yani diğer insanlar kayboluyor.
  
  ama bazı hayvanların evriminde görülmüyor. punctuated equilibrium için en güzel örnek zürefaların ve cüce geyiklerin ortaya çıkışı.. geyiklerde vuku bulan evrim bazılarının boynunun büyümesine neden olurken, diğerlerin küçülmesi ile sonlanıyor. her iki hayvan türü de doğada bir niche oluşturuyor ve çıktıkları hayvan türü ile rekabet etmiyor.. hepsi birlikte harmoni içinde yaşıyorlar.
  
  punctated equilibrium ara şekillerin neden var olmadığını açıklayan bir kuram. daha çok birkaç yıl önce ölen jay gould'un desteklediği bir kuram. bu kuram darwin'in tedrici evrim kuramını reddediyor. yani darwinci değil..