richard wagner
-
israil'de eserleri yasak değil, yanlış hatırlamıyorsam da on yıl önce canlı olarak da bir kaç kez icra edildi. ama elbette halkı ikiye ayıran mevzulardan biri, hiç kolay değil insanlar için. bu yüzden daha önce düzenlenmeye çalışılan birçok wagner icrası iptal edilmek zorunda kalmış.
-
13 opera bestelemistir.
bunlardan ilk 3u (1833 tarihli die feen, 1834 tarihli das liebesverbot ve 1840 tarihli rienzi) sadece o'nun yapitlarinin sahnelenmesi amacini guden bayreuth festivali'nde dahi sahnelenmezler. ilginctir, bestecinin tum sahne verimi icerisindeki iki komediden birisi olan das liebesverbot bu 3 yapit arasinda yer alir. * *
rienzi'nin bu 3'u arasinda digerlerinden gorece ayrildigi kimi noktalar vardir. oncelikli olarak en unlusudur, en genis caplisidir ve bu nedenlerden dolayi 3'u arasinda en cok kaydedilmis ve temsil edilmis olandir. hatta güncel * bir goruntu kaydi vardir ve bu kaydin blu ray surumu dahi mevcuttur. ote yandan bu 3 operadan diger ikisinin * * ses kayitlari olmakla birlikte goruntu kayitlari (en azindan surumu yapilmis olani) mevcut degildir.
her 3unun de birer ses kaydi unlu bir seften * bulunabilir.
bu uc operaya wagner'in ilk donem urunleri diyebiliriz. -
*
13 operasindan takip eden 3u (1843 tarihli der fliegende hollander, 1845 tarihli tannhauser ve 1848 tarihli lohengrin) kariyerinin ilerleyen yillarinda gerceklestirecegi sahne devriminin taslarini doser. bu yapitlar ve sonrasindakilerin tumu (son 10 operasi), ilk 3 operasinin aksine bayreuth fetivali kapsaminda kendine, hepsi her sene degilse de, kendilerine yer bulabilmektedir.
çap olarak her opera bir oncekinden daha genistir. iclerinde uvertürleri \ preludeleri 'başta' olmak uzere (opera sahnesinden inip konser salonunda kendine yer bulabilme acisindan 'başta') genel olarak oldukca cesur, carpici ve guclu (hatta unlu *) muzikler bulunur. armoni anlaminda sonraki yapitlarinda gorulecek devrimsel nitelikler bunlarda gozukmez.
bir diger onemli nokta ise bu operalarda dram akisi icerisinde hala arya, koro, düet, trio gibi klasik yapilarin klasik sekillerde kullanilmakta oldugudur.
bu uc operaya wagner'in orta donem urunleri diyebiliriz. -
**
bundan sonrasi biraz karisik. zira bundan sonra 7. opera, 8. opera gibi kavramlardan bahsetmek kimi acilardan anlamsiz kaliyor. neden?
burada besteci muzik tarihinin o tarihe kadar gordugu en kapsamli projesine der ring des nibelungen'e baslar ancak bu yapi uzerindeki calismasi dogrusal ilerlemez. bir opera 4lemesi olan ring'in ilk iki operasini **, 3 perdelik 3. operasinin * ise ilk perdesini besteler ancak bu asamada calismasina ara verir zira mathilde wesendonck ile tanisir ve tristan und isolde'u bestelemeye baslar.
bu yapitin bestelenmesi ve ilk seslendirilisi suresince besteci bir daha ring'e elini surmez. 1865 tarihinde yapilan ilk temsilden sonra tekrar ring'e doner ancak bu sefer de araya die meistersinger von nurnberg girer. bu yapitin dusuncesinin aklinda ilk belirdigi tarih yapitin ilk temsilinin yapildigi 1867'den 20 yil kadar oncesine duser. librettosu uzerinde calismaya basladiginda ise daha tristan und isolde'nin ilk temsili yapilmamistir.
velhasil bu surec gorece karisik bir surectir ancak bu evredeki (6. operasi lohengrin'den sonraki) operalarini tamamlanis sirasina gore ele alacak olursak karsimiza cikacak tablo su sekilde olmaktadir :
das rheingold
die walküre
siegfried (kismen)
tristan und isolde
die meistersinger von nurnberg
siegfried (tamamlanisi)
götterdammerung ve bu son yapitin tamamlanisi ile birlikte der ring des nibelungen'in tamamlanisi.
tum bu yapitlarin kaleme alinmasi sureci 20 sene kadar surmustur. librettolarinin yazimi dahil edildiginde bu sure çeyrek asıra varır.
takip eden ve son sahne yapiti parsifal'dir ve 1882 yilinda tamamlanmis ve ilk sahnelenisi gerceklestirilmistir.
bestecinin bu son 7 operasi ** * * * onun en cok sahnelenen yapitlari arasinda yer alir ve tum zamanlarin en onemli sahne yapitlari arasinda basi cekerler.
bu 7 operaya wagner'in son donem urunleri diyebiliriz. -
operasinin adi - bestelenisinin sonlandigi yil - ilk temsil edildigi tarih(e gore siralanmistir) - ilk temsili yoneten orkestra sefi :
das liebesverbot 1834 - 29 mart 1836 - richard wagner
rienzi 1840 - 20 ekim 1842 - carl gottlieb reißiger
die fliegende hollander 1841 - 2 ocak 1843 - richard wagner
tannhauser 1845 - 20 ekim 1845 - richard wagner
lohengrin 1848 - 28 ağustos 1850 - franz liszt
tannhauser (paris versiyonu) 1861 - 13 mart 1861 - pierre louis dietsch
tristan und isolde 1859 - 10 haziran 1865 - hans von bülow
die meistersinger von nurnberg 1867 - 21 haziran 1868 - hans von bülow
das rheingold 1854 - 22 eylül 1869 - franz wüllner - (13 ağustos 1876 - hans richter)
die walküre 1856 - 26 haziran 1870 - franz wüllner - (14 ağustos 1876 - hans richter)
siegfried 1869 - 16 ağustos 1876 - hans richter
götterdammerung 1874 - 17 ağustos 1876 - hans richter
parsifal 1882 - 26 temmuz 1882 - hermann levi
die feen 1833 - 29 haziran 1888 - franz fischer
das rheingold ve die walküre operalarinin ikiser adet ilk temsil tarihi vardir. bunun nedeni sudur : der ring des nibelungen 4lemesinin ilk temsili icin bestecinin kafasinda o gune kadar gorulmemis akustik ve dizaynda bir opera binasi yapma dusuncesi vardi. ancak bu plani gerceklestirmek icin ihtiyac duydugu finansmani temin etmesi cok vakit aldi. finansmanin saglanmasi, festival binasinin insaasi ve tabii bunlardan da once 4lemenin tamamlanmasi sureci cok uzadi. bu surec zarfinda kral ii. ludwig'in de israrlari uzerine o ana kadar tamamlanmis olan ilk iki operanin, wagner'in isteksizligine ragmen, ilk temsilleri gerceklendi. 4lemenin 4 operasinin da ilk temsilinin ayni hafta icerisinde, bir butun arzedecek bicimde, gerceklesmesini istemis besteci daha simdiden ilk iki operanin 4lemenin geri kalanindan ayri bir bicimde sahnelenmesi uzerine siegfried'in tamamlanisi icin acikladigi tarihi erteledi ki onun da ilk sahnelenisi 4lemenin geri kalanindan ayri olarak yapilmasin.
4lemenin ilk temsili 1876 ağustos'unun sirasiyla 13*, 14*, 16* ve 17sinde * yapildi. siegfried ve götterdammerung ilk kez burada, 4lemenin ilk tam temsili esnasinda, sahnelendigi icin, onlarin bir tane ilk temsil tarihi vardir. ilk iki operanin ise 4leme harici ve dahili birer tane, toplamda ikiser tane, ilk temsil tarihi vardir.
besteci operalarindan 3 tanesinin * * *** ilk temsilini kendisi yonetmistir.
ilginc olarak besteledigi ilk operasi ilk temsili en son yapilan olmustur ve hatta ilk temsili bestecinin vefatindan sonra yapilabilmistir.
sadece iki operasinin ** ilk temsili bestelenisinin sonlandigi yil yapilabilmistir. *'in bestelenisinin tamamlandigi yil ile ilk temsilinin yapildigi yil ardisiktir. diger tum operalarda ise yapitin tamamlanisi ile ilk temsili arasina en az bir tam yil girer.
bestecinin belki de en unlu iki operasinin * * ilk temsillerinin ikisini de hans von bülow gerceklestirmistir.
der ring des nibelungen'in ilk tam temsilini hans richter yonetmistir. -
*
operalarinin bestelenislerinin tamamlandigi tarihe gore siralanisi :
die feen 1833 - 29 haziran 1888 - franz fischer
das liebesverbot 1834 - 29 mart 1836 - richard wagner
rienzi 1840 - 20 ekim 1842 - carl gottlieb reißiger
die fliegende hollander 1841 - 2 ocak 1843 - richard wagner
tannhauser 1845 - 20 ekim 1845 - richard wagner
lohengrin 1848 - 28 ağustos 1850 - franz liszt
das rheingold 1854 - 22 eylül 1869 - franz wüllner - (13 ağustos 1876 - hans richter)
die walküre 1856 - 26 haziran 1870 - franz wüllner - (14 ağustos 1876 - hans richter)
tristan und isolde 1859 - 10 haziran 1865 - hans von bülow
tannhauser (paris versiyonu) 1861 - 13 mart 1861 - pierre louis dietsch
die meistersinger von nurnberg 1867 - 21 haziran 1868 - hans von bülow
siegfried 1869 - 16 ağustos 1876 - hans richter
götterdammerung 1874 - 17 ağustos 1876 - hans richter
parsifal 1882 - 26 temmuz 1882 - hermann levi -
* ilk uc operasi haric geriye kalan 10 operasinin bayreuth festivali cercevesindeki ilk temsilleri ve oynanis sayilarina iliksin ilginc bir tabloya wikipedia'dan ulasilabilir.
bu tabloya gore dogal olarak der ring des nibelungen festival kapsamina alinan ilk yapit (yahut ilk 4 yapit) oluyor. daha sonra parsifal festivalde sahneleniyor. bundan sonra besteci ölüyor ve sonraki yapitlar esi cosima wagner tarafindan festivale tek tek dahil ediliyor.
tristan und isolde, 1886
die meistersinger von nurnberg, 1888
tannhauser, 1891
lohengrin, 1894
der fliegende hollander, 1901
tarihlerinde festivale dahil oluyorlar ve son ilaveyle birlikte bu 10 yapit 100 yili askin suredir festival kapsaminda sahneleniyorlar.
en az sahnelenen yapit tannhauser ve en cok sahnelenen yapit parsifal.
der ring des nibelungen 4lemesinin her uyesinin festival kapsamindaki temsil sayisi hemen hemen ayni ve en az sahnelenen yapit olan tannhauser'den sadece 20 kadar fazla. (20 temsillik farkin olusmasi 100 yili askin suredir sahnelendikleri goz onune alindiginda onemsiz gorulebilecegini dusunerek sadece kelimesini kullandim).
lohengrin, tristan und isolde ve die fliegende hollander'in temsil sayilari da ring ve (dolayisiyla) tannhauser'den cok farkli degil hatta oldukca yakin. bu 8 opera kabaca ortalama 210'ar kere temsil edilmis.
ancak iş die meistersinger von nurnbeg'e geldiginde degisiyor. bu yapit kendisine temsil sayisi olarak en yakin yapittan yaklasik 90 kez daha fazla temsil edilmis.
parsifal ise die meistersinger von nurnberg'e bile 200 temsil fark atarak (dolayisiyla onceki 8 yapita 300 temsil kadar fark atarak) en cok sahnelenenler listesinin basina oturuyor.
2010 tarihli verilere dayanilarak yapilan bu siralamanin zaman icerisinde kaydadeger bir degisim yasamayacagini varsayarak parsifal ve die meistersinger von nurnberg'in bayreuth'un sampiyonlari oldugunu soyleyebiliriz.
edit : die \ der duzeltmesi icin wotan'a tesekkurler. -
doğumunun 200. yılına yetiştirilmesi planlanan bir çalışma var. wagner kanonu ilk kez aynı şef, aynı orkestra ve aynı koro ile aynı salonda aynı şekilde (koner temsili-canlı) kaydedilecek.
(bkz: #25712758) -
tristan und isolde eseri, berlinin soguk, karanlik ve yalniz atmosferine mükkemmel eslik eder. herseye bakis acinizi degistirir...
-
en tanıdık en bildik düğün marşlarından birinin bestecisi.
http://www.youtube.com/watch?v=a8sf_oiw92k
diğeri için;
(bkz: felix mendelssohn bartholdy)
http://www.youtube.com/watch?v=l7_m1om82o4
bu büyük üstadlar insanın içine düğün sevgisi bile düşürür... o derece...
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap