sarıkamış faciası

• enver beyin komutasindaki ordunun sarikamista (askerlik hatasimi yoksa hirs mi bilinmez) onbinlerce askerin soguktan donarak olmesi.hatta buzdan adamlar ormani diye gecer literaturde...cok insan donmus cok...
• askerin bir kismi da bit salgini sonucu uyuzdan ölmüştür. aralarinda delirenler de olmustur.
• 90.000 mehmetcik sehit olmustur bu faciada. hemde tek kursun atamadan olmustur cogu bir hic ugruna. (bkz: sarikamis)
• ordu, simdi adini hatirlayamadigim uzeri buz tutmus olan nehirden karsiya gecmektedir. birliklerin bir kismi gectikten sonra nehrin uzerindeki buz kirilir. ordunun orada olmasi tamamen aptallik bile olsa, bir gercek vardir ki, ikiye bolunmus bir ordu askeri olarak cok buyuk bir stratejik hatadir. onun icin geride kalan 90.000 mehmetcige nehrin icinden yuruyerek veya yuzerek gecmesi emredilir. ve o 90.000 kisi bir gecede donarak olur. inanilmaz trajik bir olaydir. ertesi sabah kalk borusu calar ama cadirlarin hicbirisinde kipirdanma olmaz. boru degil,110.000 kisilik ordunun 90.000 bini bir gecede hic savasmadan yokolup gider.
• yaşar kemalin son romanı fırat suyu kan akıyor baksanada sarıkamış faciasından sağ kurtulan rum kökenli bir türk askerinin ağzından 90 bin kişinin donması ve sonrasında ortaya çıkan manzara tüyler ürperten bir dille anlatılır
• yakın tarihimizdeki bir çok olay gibi duygusallık ve tepki içinde ele alındığından dolayı bazı ayrıntılarının atlanmış olduğu osmanlı doğu cephesi bozgunudur.
  bu facianın nedenleri arasında en önemlilerinden biri, doğu cephesine getirilen birliklerin önemlibir bölümünün ırak cephesinden burayanakledilen askerler olması ve buaskerlerin doğunun sert kışındaki bu savaşa güneyin ince ve hatta kısa kollu yazlık giysileri ile katılmasıdır. yoksa harekatın zamanlaması, kış şartlarında yapılmış olması yalnıştır demek doğru değildir. yalnış olanyetersiz ordunun zor şartlara sürülmüş olmasıdır. bunun en büyük kanıtı ise bir sene sonraki kış ayında, ocak ayında rus ordusunun erzurum savunmasını yarma saldırısıdır. ki o başarılı olmuş, doğu cephesinden yüzyıllardır kilitlenmiş erzurum platosu rusların eline geçmiştir.
  sarıkamış'taki harekatın amacı, sarıkamış'ta konuşlanmış nispeten zayıf rus kuvvetlerini geri atıp bölgeyi geri almak, sonra da murat nehri havzası boyunca rusları geri iterek kafkaslara ve enver paşa'nın hayalindeki turan'a doğru ilerlemektir.
  yapılan planlara göre osmanlı ordusu üç kuvvete bölünüp sarıkamış'ı kuşatacaktır. ancak bu kuvvetlerden en kuzeydoğu'da olanı, rusların muhtemel bozgundan sonra kaçmasını önlemek verus ordusuna böylelikleağır zaiyat verdirebilmek için kuşatma planından sapar ve daha geniş bir yay çizerek selim tren istasyonunu tutmayı ve böylelikle rusların geri dönüş yolunu kapatmayı amaçlar. bunun için de sert kış şartları altında, allahuekber dağlarını aşmak gerekmektedir. osmanlı 3. ordusunun (doğu cephesi ordusu) bu kuzeydoğu kolu yetersiz korunukları yüzünden ve ayrıca yalnış haritalandırmanın da etkisiyle(başlarındaki alman subayı, allahuekber dağlarını 5 saatte aşabileceklerini öngörmüş, ancak 26 saatte aşabilmişlerdir) allahuekber'de çok zaman kaybetmiş, ayrıca gücünü önemli bir bölümünü de soğuğa feda etmiştir. bu zorluklara rağmen rusların beklemediği bir noktadan düze inmişler ve selim tren istasyonunu ele geçirerek ilk amaçlarına ulaşmışlardır. ancak çok büyük zaman kaybedilmiştir ve sarıkamışta bu kuzeydoğu kolunun desteğini 24 saat önce bekleyen asıl osmanlıgüçleri desteksiz ve yalnız kalmış, bir ara sarıkamış'ı elegeçirmeye çok yaklaşmış olsalar bile bunu başaramamışlardır. kuzeydoğu kolu, elde kalan askerleri ile birlikte sarıkamış önlerine gelip diğer kuvvetlere yardıma başladığında artık çok geçtir. sayıca azalan, kendi arasında koordinasyonu olmayan türkler, kısa zaman içinde rus ordusu tarafından bir üçgenin içine sıkıştırılmış (ki bu manevrada ve genel olarak doğu cephemizdeki rus ordusunun komutası takdir edilecek başarılı kararlar almıştır)
  bu üçgen içinde kalan osmanlı ordusu çok büyük kayıplar vermiş ve bozgun halinde kaçmıştır.
  90 bin asker kaybının önemli bir bölümü soğuk, açlık, hastalık ve bit yüzündenkaybedilmiş olsa da, yine de hiç birinin kurşun atmadan öldüğü doğru değildir. aksine sarıkamış enlerinde önemli çatışmalar yaşanmış ve osmanlı güçleri, özellikle rusların kuşatması altındabüyük kayıplar vermiştir.
  sarıkamış faciasından bir yıl kadar sonra, ocak ayının soğuğunda, rus avcı birlikleri osmanlı güçlerinin yaşadığı allahuekber zorluklarının bir benzerini erzurum kuşatmasında yaşamışlar, fakat iyi hazırlandıkları için neredeyse 4 bin metre rakıma sahip kargaönü dağını aşmayı başararak osmanlı savunma hattını yarmışlardır. kısacası plansızlık ve kendi durumunu bilmezlikten dolayı osmanlı 3.ordusunun yapamadığını rus güçleri başarmış ve yıkılmak üzere olan rus çarlığının 1. dünya savaşındaki tek başarılı cephesini oluşturmuşlardır.
  öyle ki eğer rusya'dasosyalist devrim olmasa idi, şu an türkiye dediğimiz ülkenin doğudaki toprakları en fazla sivasa kadar uzanabilirdi, samsun erzincan hattı güneye kadar rusların toprağı olarak kalırdı. 1917 sonrasında sscb, türklere hiç beklemedikleri bir teklifyaparak barışanlaşması sırasında kafkasya'ya kadar çekilmişler ve türklere bonus ikramiye vermişlerdir.
• 90 bin osmanlı, 30 bin rus askeri ölmüştür. bu hesapla bölgede 15 metreye bir ceset düşmektedir. kış şartları ve donmuş topraktan dolayı iki taraf da ölülerini gömememiştir. bazı cesetler kuyulara atılmış ve üzerlerine kireç dökülmüştür.
  belki de tüm bu facianın en acı görüntüsü, bölgedeki köpeklerin domuz gibi büyümüş olmasıdır. insan eti yemekten...
• tarihimizden asla silemeyeceğimiz ve silmememiz gereken kara leke.şu anda savaş tamtamları çalanlara ders olması en büyük arzumuz.
• son 100 yilda ya$adigimiz en buyuk felakettir.. durumun boyutlarini algilayabilmek icin $oyle bir du$unun, 17 agustos 1999 felaketinde kaybimiz yakla$ik 20,000 ki$i, 27 aralik 1939 erzincan depreminde kaybimiz yakla$ik 30,000 ki$i ve pkk teror orgutunun son 20 yildir katlettigi vatanda$ ve er sayimiz yine yakla$ik 30,000 ki$i.. hepsini toplarsaniz 80,000 ediyor.. oysa sarikami$'ta vefat eden askerlerimiz 90,000 ki$iydi.. (bkz: sarikamis drami)
• askerlerine "sizler islam aleminin umidisiniz , dusman sizden korkuyor" diye soylev veren enver pasa , faciadan sonra hicbir sey olmamis gibi davranmasinin ustune , bir de sohbet esnasinda zamanin harbiye nezareti ordu daire baskani behic bey'e , "bunlar nasil olsa birgun olecek degiller miydi?" demistir.ayrica harekat esnasinda askerlere "duseni kaldirmayin" emri verildigi de kimi kaynaklarca belirtilmektedir.