shang-chi and the legend of the ten rings

• shang-chi, marvel'ın 70'li yıllarda yarattığı ve master of kong fu çizgi romanlarıyla okuyucusuyla buluşturduğu, yayınlandığı dönemin dikkat çekici karakterlerinden biri. o yıllardaki popülaritesini günümüze kadar koruyamasa da her zaman marvel evreninin içinde kalan, avengers ekibine bile katılmış sevilen bir karakter oldu. film duyurulduğundan beri marvel evreninde daha fazla ön plana çıkmaya başladı. en önemlisi tekrar ongoing çizgi roman serisine kavuştu.
  
  marvel studios bilindiği üzere yola spider-man, fantastic four ve x-men gibi a-list karakterleri elinde olmadan çıktı. o yüzden fazla bilinmeyen karakterlerin yıldızını parlatmada ustalar. guardians of the galaxy, ant-man, doctor strange, captain marvel vb. shang-chi'nin de benzer şekilde çok başarılı olacağı inancındayım. shang-chi'nin gelişimini aslında daha çok black panther'a benzetebiliriz.
  
  son yıllarda hollywood'da ciddi bir diversity hareketi var. farklı ırktan karakterlerin hikayesi, cinsel yönelimi farklı olan karakterler, kamera önünde ve arkasında kadın erkek eşitliği hollywood'un ana odaklarından biri. bu hareketi desteklemekle birlikte çok önemli bir noktanın olduğunu düşünüyorum. o da şahsen doğru diversity dediğim bir şey. yani bilinen bir karakteri alıp ırkını ya da cinsiyetini değiştirmek bence doğru diversity değil. doğru olduğuna inandığım şey diverse kültürden gelen karakterlere film çekmek. mesela tony stark'ı siyahi yaptığımız zaman hikaye anlamında o kültürü yansıtan bir şey anlatamıyoruz. ama black panther filmi yaptığımızda iş tamamen değişiyor ve doğru diversity dediğim noktaya geliyoruz. zira kültüre ait ürün verebiliyoruz.
  
  black panther, siyahi bir yönetmen, siyahi bir yazar, siyahi yapım ekibi ve siyahi bir kadro ile geliyor. afrika kültürünün bir yansımasını mcu üzerinden harika şekilde anlatıyor. filmin gişe ve eleştirel anlamda başarısı ortada. aynı şekilde captain marvel filminin başarısı da ortada. bu yıl disney+'a gelecek olan ms. marvel dizisi de benzer şekilde müslüman bir karaktere odaklanacak ve kamera arkasındaki bütün ekip müslüman. işte doğru diversity bu. o kültürden bir karakteri, o kültürden insanların eline vermek ve tamamen o kültürden bir ürün elde etmek. yoksa herhangi bir karakteri alıp latin yaptığınızda bu başarıya ulaşmanızda pek mümkün olmuyor.
  
  shang-chi yukarıda saydığım gibi çin ve uzak doğu kültürünü benimsemiş bir film olacak. kamera arkasında uzak doğu kökenli sinemacılar var. uzak doğu pazarında harika bir geri dönüş alacağı kesin. şimdiden çin gişesini çok merak ediyorum. black panther'in başarısına ulaşacağını ve kültürel anlamda uzak doğu toplumunu ciddi şekilde etkileyeceğini düşünüyorum. nasıl ki black panther ve wakanda devam filmleri ve disney+ dizileri ile genişleyecekse shang-chi ve hikayesi de bu potansiyeli taşıyor olabilir.
  
  artık fragmana ve filme dönelim. fragman çizgi romanlardan da bildiğimiz shang-chi hikayesini tamamen benimsemiş şekilde açılıyor. shang-chi suç organizasyonu lideri olan babası tarafından bütün çocukluğu sürecinde yetiştirilmiş o organizasyonun en önemli silahı olacakken babasına karşı gelmiş ve kahraman olma yolunu seçmiş. bu zaten çizgi romanlarda da olan ana hikaye. filmdeki en önemli farklılık bu organizasyonun ve babasının değişmiş olması. çizgi romanlar shang-chi'nin babası fu-manchu. bu karakter normalde sax rohmer'ın yarattığı bir roman karakter. döneminde marvel bu karakterin haklarını alıyor ve master of kung fu çizgi romanlarında shang-chi'nin babası olarak kurguluyor ama seri bittiği zaman fu-manchu'nun haklarını kaybediyorlar. o günden bugüne fu-manchu'yu kullanamıyorlar. daha sonra ed brubaker'ın secret avengers serisinde zheng zu olarak ismi değişiyor. hazır shang-chi'nin babası çizgi romanlarda bile karışık bir mevzu iken mcu bence burada dahiyane bir çözüm ile geliyor. shang-chi'nin babasını mandarin yapmak.
  
  mandarin normal şartlar altında ıron man'in çizgi romanlardaki en büyük villain'ı. ilk ıron man filminde çekimler başlayana kadar senaryoda bile vardı ama sonra senaryodan çıkartıldı. üçüncü film geldiği zaman en sonunda mandarin'i göreceğimiz için çok heyecanlıydık ama mcu tarihinin belki de seyirciyi en fazla sinirlendiren twist'i geldi. üzerinden yıllar geçmesine rağmen hala en fazla tartışılan şeylerden biri mcu için mandarin twist'i. o kadar fazla tepki gelmişti ki mandarin'in sahte çıkmasına marvel studios all hail the king isimli kısa filmle ıron man 3'te ki mandarin konseptini hafifçe retconladı ve evrende gerçek bir mandarin olduğunu açıkladı.
  
  bütün bunlar bizi shang-chi and the legends of the rings'e getirdi. shang-chi'nin babasını mandarin, örgütünü de ten rings yapmak hem shang-chi'yi çizgi romanlardaki daha bilinen bir konsepte oturttu, hem de gerçek mandarin ve ten rings'in evrene daha doğru şekilde girmesini sağladı. yine de gelen bilgilere göre çizgi romandakinden biraz daha farklı bir mandarin göreceğiz. filmde wenwu isminde olacak. mandarin ismini nasıl kullanacağını göreceğiz.
  
  yüzüklerde de bazı değişiklikler var. normal şartlar altında ten rings olarak bahsettiğimiz şey çizgi romanlarda yüzük. mandarin bu on yüzüğü dünya'ya çakılan bir uzay gemisinde buluyor. her birinin farklı özellikleri var. görüldüğü kadarıyla filmde yüzük değil de bileklik olarak tasarlanmış. kung fu konseptli bir film için estetik açıdan doğru bir tercih gibi duruyor. çizgi romanlarda olduğu gibi yüzük (film için konuştuğumuzda bileklik) mevzusunun fin fang foom isimli ejderha'ya (çizgi romanlarda uzaylı) bağlanıp bağlanmayacağı ciddi bir merak konusu. sızan lego setlerinde bir ejderha görüyoruz aslında. bakalım o kurguyu nasıl yaptılar.
  
  filmdeki aile draması sadece shang-chi ve mandarin arasında geçmeyecek. fragman'da shang-chi'nin kafeste dövüştüğü bir kadın var. o kadında shang-chi'nin kız kardeşi xialing. çizgi romanlarda da bir kız kardeşi var shang-chi'nin ama o da film için farklı kurgulanmış. tabi shang-chi gibi az bilinen karakterler söz konusu olduğu zaman rahatlıkla bazı değişiklikler yapılabiliyor. mesela guardians of the gaalxy'de de aşırı büyük değişiklikler yapılmıştı ama seyircinin geneli guaridans of the galaxy'e çizgi romanlardan çok aşina olmadığı için sadece filmin kurgusuna odaklanabilmişti. spider-man, batman ya da superman gibi karakterler söz konusu olduğunda yapılan değişiklikler çok daha büyük tepki ile karşılaşıyor.
  
  fragmanda gördüğümüz death dealer ve razor fist gibi karakterlerde çizgi romanlarda olan karakterler. gördüğüm kadarıyla son derece başarılı şekilde modernize edilmiş. beni en heyecanlandıran sahneler mandarin'in geçmişte yaptığı savaşın olduğu karelerdi. orada mandarin'in gücünü tam manasıyla görecek olmamızın yanında çin mitolojisine ait bir çok öğe görmekte mümkün. ilk dikkatimi çeken fu dogs oldu. etrafta uçan ejderhalarda vardı. fragmanda görmesekte filmde shang-chi'nin yanında morris isimli dijiang cinsinde bir mitolojik varlık olacağını biliyoruz. bunlarda filmin güzel detayları olacak.
  
  fragman'da da dikkat çeken bir unsur da filmin sinematografisi oldu. filmin görüntü yönetmenliğini spider-man 2, the matrix, scott pilgrim vs. the world, babby driver gibi filmlerinde görüntü yönetmenliği yapmış olan bill pope üstleniyor. farkı hissetmek mümkün. film gerçekten güzel görünüyor.
  
  shang-chi ve hikayesinin genel marvel evrenine nasıl bağlanacağı şimdilik bilinmiyor. ama sızan set fotoğraflarında filmin thanos'un the snap'inin ardından gelen 5 senelik süreçte geçiyor olacağına dair detaylar vardı. o beş senelik süreçte neler olduğuna dair mcu yapımları ilerledikçe daha fazla şeyler öğreneceğiz. the falcon and the winter soldier bu konuda başarılı bir hikaye sundu. shang-chi gerçekten bu aralıkta geçerse dünya'nın o beş yıllık sürecine dair çok daha fazla şey öğrenebiliriz.
  
  uzak doğu kültürünü seven bir insan olarak mcu'da böyle bir yapım görecek olmak son derece keyifli. ilk fragmandan çıkardığım notlar şimdilik bu kadar. ikinci fragmanda ve promosyon süreci boyunca zaten daha fazla şey öğreneceğiz. ilk izlenimlerim son derece olumlu. merakla bekliyorum.
• --- spoiler ---
  
  marvel cinematic universe, evrenin 25. filmi olan shang-chi and the legend of the ten rings ile genişlemeye devam ediyor. genel olarak baktığımız zaman üç tip mcu filmi gördüğümüzü düşünüyorum. ıron man, captain america: the first avenger, captain marvel ve black panther gibi orijin filmleri, captain america: the winter soldier, ant-man and the wasp, ıron man 2, guardians of the galaxy vol 2 gibi karakterlerin kendisi ile bağlantılı olan karakterler ve olay örgüsüyle, kendi hikayesini geliştiren devam filmleri ve bütün avengers filmleri başta olmak üzere captain america: civil war, thor: ragnarok gibi team-up filmleri.
  
  bu filmlerin hepsinin kendisine has bir beklentisi ve heyecanı oluyor aslında. seyircinin bir kesimi orijin hikayelerin fazla hoşlanmıyor, görsel ve hikaye anlatıcılığı anlamında daha çok şey vadeden kısma daha çabuk gelmek istiyor. ben bunun sinemada çok kez uyarlamasını gördüğümüz karakterler yüzünden böyle olduğunu düşünüyorum. batman, superman ve spider-man gibi karakterlerin sinema, dizi ve animasyon gibi alanlarda o kadar fazla orijin hikayesini gördük ki orijin hikayesi dendiği zaman tekrara düşülecekmiş hissi yaratıyor sanki. ama özellikle seyircinin hiç aşina olmadığı karakterler için orijin hikayesi anlatmak çok önemli. mcu bunu son zamanlarda doctor strange, black panther gibi filmleri ile son derece doğru şekilde yaptı. karakterlerin tanımlayıcı köken hikayelerini anlattı ve evrene çok önemli öğeler soktu. shang-chi ise bunun en son ve en güzel örneklerinden biri.
  
  shang-chi and the legend of the ten rigns, bir kung-fu filmi. aynı zamanda bir süper kahraman filmi. kimsenin tahmin etmeyeceği kadar duygu yüklü bir film. tanıtımlarda gördüğümüzden çok çok daha fazla fantastik öğeye sahip ve bütün bunlara rağmen de karakter odaklı bir film. asıl ilginç olan ise kağıt üzerinde zor gözüken bileşenlerin filmde inanılmaz derecede organik olarak bir araya gelmesi. film ilerledikçe her karesi ile fantastik anlamda genişliyor. olayların kalibresi artıyor ama asla karakterlerini olayların altında ezmiyor. karakterlerin duygusal yolculuğu da filmin anlatısı ile birlikte genişliyor. bu iki öğe birbiriyle o kadar başarılı şekilde paralel ilerliyor ki film boyu hem olayları hem de karakterleri eşit derecede önemsemeye devam ediyorsunuz. otelde vale olarak çalışan genç bir adamın, babasından aldığı uzaylı teknolojisi on halka ile bir ejderha sırtında, ruhları emen devasa bir yaratıkla, dünyayı korumak adına bir cep evrende savaşmasını bu kadar inandırıcı ve duygusal yönde tatmin edici şekilde anlattı ya film tebrik etmek lazım.
  
  filmi incelemeye aksiyonu ile başlayalım. shang-chi aksiyon anlamında vadettiği her şeyi fazlası ile veren bir film. martial arts filmlerini seven seyirci bu filmden büyük keyif alacaktır. dövüş sahnelerinin hepsi koreografi, sinematografi ve yönetmenlik açısından çok yüksek enerjiye sahip. filmin başında izlediğimiz otobüs sahnesi ile zaten film neler yapabileceğini göstererek başlıyor. final her ne kadar cgı ağırlıklı olsa da asla kung fu estetiğini unutmuyor. martial arts ile süper kahraman filmi aksiyonu son derece başarılı şekilde birleştirilmiş. mcu'nun en iyi dövüşlerinin bir kısmını izlediğimizi söylersek herhalde abartmış olmayız.
  
  filmin en güçlü yönü sürpriz bir şekilde duygusallığı. shang-chi, wenwu, xialing ve jiang li filmin bel kemiğini oluşturan bir aile dinamiğine sahip. wenwu'nun karısı jiang li ile tanıştığı sahne muhtemelen benim için filmin en iyi sahnesiydi. sahne çok başarılı çekilmiş ve özellikle tony leung tarafından çok iyi şekilde oynanmış. o sahneden sonra bir karakter olarak wenwu ile duygusal bağ kurmak kaçınılmaz hale geliyor. hatta karakter villain olmaktan bile çıkıyor. villain olan karakterlerde aşkı bir motivasyon olarak kullanmayı her zaman çok güçlü bir öğe olarak görmüşümdür. bu filme bunun muazzam derecede yakıştığını düşünüyorum. zaten kaybedilen anne ailenin diğer üç ferdinin de film boyunca izledikleri yolu ve bunun motivasyonunu oluşturuyor. film kağıt üzerinde çok fazla flashback yapıyor gibi dursa bile bu flashback'ler ile ailedeki anne figürünün karakterler için ne kadar önemli olduğunu asla unutmamış oluyoruz.
  
  wenwu demişken mandarin ve ten rings'in mcu'da nerede durduğunu biraz irdelemeliyiz. mandarin temelde bir ıron man villain'ı. ilk ıron man filminde olması düşünülüyor ama sonra senaryodan çıkarılıyor. ıron man 3 geldiğinde ben kingsley tarafından canlandırılacağı sanılırken filmde bir twist ile ben kingsley'in karakterinin trevor slattery isimli bir aktör olduğunu ve aldrich killian tarafından tutulduğu gerçeğini öğreniyorduk. killian ise kendisini gerçek mandarin olarak duyuruyordu. tabi bu değişiklikler fanlar tarafından tepki çekti. ki şahsen mcu'da görünmüş en büyük hayal kırıklığı olarak yorumluyorum bu olayı. aradan kısa bir süre geçti all hail the king isimli kısa film yayınlandı. o kısa filmde killian'ın da mandarin olmadığını ve gerçek mandarin'in dışarıda bir yerde olduğunu öğrendik. ten rings organizasyonundan birinin de slattery'i hapisten kaçırdığını ve gerçek mandarin'e götürdüğünü izledik. işte o gerçek mandarin'in wenwu olduğunu bu filmde öğreniyoruz. trevor slattery'nin bu filmdeki varlığının da ıron man 3'ün hikayesini bağlaması açısından önemli olmasının yanı sıra bu filme de güzel bir dinamik kattığını söylemek lazım.
  
  filmin başkarakteri shang-chi güzel yazılmış bir karakter. shang-chi içinde aslında iki taraf taşıyor. bir tarafı annesi jiang li ve temsil ettiği ta lo halkı gibi dingin. diğer taraf ise babası wenwu ve organizasyonu gibi ateşli. shang-chi film boyu içinde bu dengeyi sağlamaya çalışıyor. sağladığı zaman kendisini tamamlamış oluyor. simu liu'nun rolünün hakkını verdiğini söylemek mümkün. mcu'da çoğu başkarakter komedi yönü de güçlü oyuncular tarafından canlandırılıyor. liu'nun karakterin mizahi tarafını da, ciddi tarafını da güzel kotardığını düşünüyorum. shang-chi karakteri mcu için önemli bir karakter olacaktır.
  
  ta lo kasabasından bahsetmişken filmin mcu'ya kattığı önemli şeyler var. marvel çizgi romanlarında çeşitli paralel evrenler, boyutlar vb. şeyler var. bir de ta lo gibi cep evrenler var. phase 4'da komple paralel evren hikayesine girmişken, shang-chi'de de en azından cep evren görmek güzel oldu. yalnız belki de marvel çizgi romanlarının en ünlü cep evreni başka. o da k'un lun. marvel'da martial arts dendiği zaman akla gelen ilk karakterlerden biri elbette ıron fist. onun eğitim aldığı ve koruyucusu olduğu cep evrende k'un lun. o şehir 10 yılda bir görünür hale geliyor ve içerisinde shou-lao isimli ıron fist'in gücünün kaynağı olan bir ejderha var. shang-chi'nin olası devam filmlerinde çok rahatlıkla ıron fist'i ve k'un lun'u işleyebileceğini düşünüyorum.
  
  çizgi romanlarda ten rings yüzük şeklinde, her yüzüğün kendisine has bir özelliği var. uzaydan geliyorlar ve kökenleri makluan isimli ejderhaya benzeyen bir ırka kadar dayanıyor. filmde bileklik haline gelmesi aşırı derecede iyi fikir. bu şekilde hem ınfinity stones'dan kendisini ayırmış, hem filmin konseptine daha uygun olmuş, hem de kullanım açısından sonsuz seçenek açılmış. devam filmlerinde halkaların kökeni illaki işlenecektir. o zaman makluan ırkını kullanabilirler. ki filmde gördüğümüz the great protector muhtemelen makluan ırkından.
  
  filmi izlerken beni en fazla şaşırtan şeylerden biri de dweller-in-darkness'ı kullanmaları oldu. çizgi romanlarda dweller-in-darkness marvel evrenindeki korku lordlarından biri. çok üst seviye bir iblis. doctor strange seviyesinde bir karakter olduğunu söylemeliyim. bu filmde böyle seviye bir karakter hiç beklemiyordum. son derece güçlü yapmışlar aslında. karakterin hakkını vermişler. yalnız bu bize aynı zamanda mcu versiyon shang-chi'nin de ne derece güçlü olduğunu göstermiş oldu. mcu'da bazı karakterlerin güçleri dengeyi sağlamak adına biraz azaltılıyor, shang-chi'nin ise gücü arttırılmış.
  
  filmin after credits sahnelerinin ikisi de hem devam filmlerine hem de shang-chi'nin evren içerisinde gidebileceği noktalara göndermeler yapıyor. ilk sahnede wong, captain marvel ve bruce banner'ı görüyoruz. halkaların kökeninin tahminlerinden bile eski olabileceğinden bahsediyorlar. ben bunun makluan ırkına bağlanacağını düşünüyorum. diğer sahnede ise shang-chi'nin kız kardeşi xialing babasının tahtına oturuyor. the ten rings'i kendi vizyonu ile yönetecek. devam filmlerinde kullanabilirler. ama the ten rings isimli bir disney+ dizisi de kulağa son derece mantıklı geliyor.
  
  genel itibariyle shang-chi and the legend of the ten rings izlemesi çok keyifli bir film. yönetmenliği, sinematografisi, görsel efektleri, müzikleri, oyunculuklarıyla bir marvel süper kahraman filminden bekleyebileceğiniz her şeyi fazlasıyla size sunmayı başarıyor.
  
  --- spoiler ---
• bak şimdi sabah sabah aklıma geldi, kuruldum.
  
  --- spoiler ---
  
  shang chi tribe giriyor ya "ühühü adam öldürdüm çocukken" diye. bu açıklamayı yaptıktan 10 dakika sonra falan en az 10 kişiyi öldürüyor. kimse bana bambudan yapılmış gökdelendeki inşaat iskelesinden aşağı attığı adamların ölmediğini söylemesin. bazıları çatung diye iskeleye kafasını çarpa çarpa aşağı düştü. en az 10 kill aldı orda shang-chi. filmin geri kalanından bahsetmiyorum bile.
  --- spoiler ---
• 20 yılın ardından hiç zenci castı olmayan yüzüklerin efendisinden sonraki 2. film. sjw'leri göreve çağırıyorum.
• beklediğimden iyi çıktı.
  
  rol kabiliyetini biraz düşük buldum. fakat film ilerledikçe alışılıyor.
  
  efektler artık o kadar ilerledi ki.
  
  saçmalayalım,
  
  o kız taş çatlasa 50 kg çeker. o bambu kırılmaz.
  
  he he.
  
  ormandaki ilk dövüş sahnesi harika.
  
  anne çok güzel.
• sahane bir marvel filmi. bol action ve bol kahkaha garantili. ayrica hikaye de oldukca ilginc.
• hiç sıkılmadan beğenerek izlediğim film. farklı bir bakış açısı olmuş marvel dünyası için, tereddütlerim vardı filme gitmeden fakat izledikçe bu tereddütlerim geçti. özetle gidin izleyin çok eğleneceksiniz.
  
  --- spoiler ---
  
  sonunda doctor strange'e bağlamasıyla harikulade bir final oldu
  
  --- spoiler ---
• olum çok komiksiniz ya, eleman buraya gelmiş “ben bunu izlemem” diye yorum yapmış. allah aşkına bak kevin’ın kalbi kırılır izlemezsen^*
• baş kötüsü gerçek mandarin olacak. (bkz: tony leung)
• standart marvel matematiğinde ilerleyen ve görsel efekt üzerine kurulmuş puanını kesinlikle haketmeyen bir bir şov.
  
  standart marvel matematiği nedir?
  
  1. dışlanmış veya gücünün farkında olmayan bir süper kahraman,
  2. şapşal, salak salak hareketler yapan recep ivedik mizahı bulunduran bir yancı,
  3. süper kahramanın sevdiği biriyle olan düşmanlığı,
  4. yancının sürekli tehlikeye düşmesi ve kurtarılması, arada da faydalı işler yapması,
  5. süper kahramanın gücünün farkına vararak büyük bir güç gösterisiyle olayı sonlandırması,
  6. kafe/bar tarzı bir yerde oturup son konuşma,
  7. son bir sahne ile merak uyandırma,
  8. kapanış
  
  daha da detaylandırabilirim ama yaptığı bütün filmlerin temelini bu matematik oluşturuyor. birkaç hafta önce gittiğim eternals filmi de benzer ilerlerdi. bu film şimdi 7.8'lik bir puanı hak ediyor mu? kesinlikle hayır. belki görsel efektlerini hazırlayan stüdyo hak ediyor olabilir. nerdeyse there will be blood puanına yakın yahu! sadece ı've abandoned my child! sahnesi bile bu filmin komplesine bedeldir.
  
  mesela ben de thanos ile darkseid'ın kavgasını, thor ile zeus'un savaşını izlemeyi isterim. (ayrı evrendeler biliyorum) büyük bir görsel şölen olabilir ama bu güzel bir "film" olduğu anlamına gelmez.