tacikçe ^*

• tacikistan'da 1933'ten beri kiril alfabesiyle yazılan; farsça'nın evrim geçirmiş özel bir biçimi olan dil...
• 3 milyon konusucusunun 2.5 milyonu tacikistanda geri kalani da özbekistanda bulunan, iran dillerinden biri.
• hep bir karisikliga neden olan dildir.
  
  farsca'nin ingilizcesi olan "persian" kelimesi, aslinda bir sekilde icine "tacikce, afganca ve farsca"yi almaktadir. ancak zaman icinde persian, sadece farsca icin kullanilmaya baslanmistir.
  
  halbuki tacikce ve afganca kesinlikle pers dilleridir.
• 1928 den önce fars-arap alfabesiyle, 1928-1940 arasında latin alfabesiyle ve daha sonrasında kiril alfabesiyle kullanılan dildir. 1994 yılında latin alfabesi tekrar alternatif olarak sunulmuştur ama pek tutmamıştır.
• kelimenin tam anlamıyla kiril alfabesi ile yazılan bir farsça olduğunu söylemek mümkündür. bir tacik ile fars chat yapmadıkları sürece gayet rahat anlaşabilirler. tacikçe biraz da sovyetlerin izolatif etkisiyle farsça'ya oranla daha özgün bazı özellikler taşır. örneğin tacikçe'de üçüncü tekil şahıs zamiri olarak kullanılan "vey" sözcüğü farsça'da yalnızca matbuat dilinde ve çoğunlukla "büyükler"^* için kullanılır. "zat-ı alileri" gibi.
• muhteşem bir dil daha,türkçe konuşanlar için arapçadan sonra dünya üstündeki en kolay dil bile diyebilirim.
  not: arapça'nın çok kolay bir dil olması ile ilgili: (bkz: #19007043).
  
  neyse tacikçe dediğimiz farsça'nın kiril alfabesi ile yazılanı, ama konuşmada kiril alfabesini umursamıyoruz. o yüzden gelelim pratik tacikçe konuşma kılavuzumuza:
  1. kural: e harfini a harfi yap, a harflerini o harfi yap, geri kalanları da ı veya i olarak oku.
  2. kural: yumuşak sessizleri sertleştir, sert sessizleri yumuşat.
  2,5. kural: tam kural değil ama sessiz harfleri biraz karıştırmak gerekiyor da...
  
  işte bitti, bu kadar kolay bir dil.
  
  mesela:
  tacik->toçig
  özbek->uzbeg
  hacamat->hocomod
  tövbe tövbe->tofba tofba
  ejderha->ajdahor
  
  gibi.
• tacikistan'ın inciya bölgesi lehçesinde şükela-ül inci asrın incisi anlamına gelmekte ve adnan hoca efendi hazretlerini tanımlamakta kullanılmaktadır.
  
  http://www.youtube.com/watch?v=ruqxhvsch7k
• ekseriyetle tacikistan; ekalliyetle özbekistan'da konuşulan kimilerine göre dil kimilerine göre ise farsça lehçesi olan dil değişkesi (bkz: language variety).
  
  eger farsça biliyorsanız, tacikçeyi anlamakta pek bir zorluk yaşamazsınız. ancak okuma ve yazma becerileri konusunda bir uyarıda bulunmak isterim: tacikistan 1933 yılında bir sovyet cumhuriyeti olarak kiril alfabesini kullanmaya başladı. özgürlüğünü kazandıktan sonra da tacikistan yönetimi kiril alfabesini kullanmaya devam ettiğinden, iranî sözcükleri arap-fars alfabesinde okumaya alışkın olanlar, kiril alfabesinde iranî kelimeleri görünce afallayabiliyor (bkz: experience speaking). ben ki kiril alfabesiyle yazılmış azerbaycan türkçesi metinlerinde bir bülbül gibi şakırken; konu tacikçeye gelince yabancılıyorum alfabeyi.
  
  farsça ile o kadar birbirine benziyorlar ki bazen şarkî ezgiler playlistimde tacikî ezgilere denk geldiğimi sadece parçalarda kullanılan sazlardan anlayabiliyorum. sazlar ve ezgiler daha çok hint alt-kıtası etkisinde gibi.
  
  tacikçe, özbek türkçesinin etkisiyle türkçeleşme eğilimi göstermiştir sözdizimi ve biçimsel açılardan. bu konuda küçük bir örnek yeter: bilen bilir, iranî dil değişkeleri genelllikle tamlamalarını izafe denilen bir yapı üzerinden kurar; ancak tarihsel süreçte tacikçenin etkisi altında olduğu türkçe değişkelerin etkisiyle, tacikçede bu izafe kalıplar yerine türkçe 'tamlayan + tamlanan' yapısı adileşmiştir. burada adi sözcüğünü sıradan anlamında kullanıyorum. bu morfolojik olarak contact-induced bir dil değişimini işaret eder ve bu da tarihî süreçte türkçe ve tacikçe konuşurlarının yaşadığı ortak-yaşam alanının boyutunu anlamamıza ışık tutabilir.
  
  lafı yine uzattım sanırım; burada kesiyorum. kısacası tacikçe ilginçtir. her dil değişkesi gibi kendi başına bir evren, bir alemdir.
  
  zindebod zaboni toçikii!
• nato'nun chor javon şarkısının söylendiği farsça benzeri dil.
• bildiğimiz farsçanın bir lehçesidir esasında. türki bir dil değildir.