taht tatarındır

• osmanlı-kırım tatarlarının işbirliğinden kaynaklanan söz.
  
  osmanlı hanedanının sona ermesi halinde, kırım hanı tahta geçecekti. sözün kaynağı budur.
  
  4.murat ölmeden önce, tahtın tek varisi olan arızalı kardeşini (deli ibrahim) boğdurma emri verir ama emri yerine getirilmez. emri yerine getirilseydi, osmanlı hanedanı sona erecek, kırım hanı imparatorluğun başına geçecek yani tahta oturacaktı.
  
  tarihin kırılma noktalarından biridir bu olay. olumlu ya da olumsuz, bugün çok farklı bir ülke olabilirdi türkiye.
  
  not: belki, yeni başlayacak muhteşem yüzyıl benzeri kösem sultan da bu olaya değinebilirler. tabii dizinin bayağı ilerideki bölümlerinde.
  
  not 2: hatam varsa belirtiniz, düzeltirim.
• dördüncü murat'ın son nefesini vermeden önce kafesteki son kardeşi deli ibrahim'in de boğdurulması emrini vermesinin sebebi. tabi o zamanlar o sadece ibrahim'di.
  
  saray erkanı bu emrin yerine getirildiğini söyleyip getirmemişlerdir tabi. kırım'dan gelecek girayların tüm saray teşkilatını baştan aşağı adam etmesi kesin gibiydi zira...
• 1402 tarihli ankara savaşı nda timur un batı aleminde söz sahibi olmaya başlayan al-i osman'a kendince verdiği mesajdır.
  malum türk topluluklarında yönetim altında bulunan alan büyüyünce genelde kabaca ikiye ayrılırdı, doğu ve batı kolları olarak. ve her zaman batı, doğu kanada tabi olurdu- ya da tabi olmaya zorlanırdı-. palazlanmaya başlayan osmanlı'ya bu töreyi hatırlatmak ve asıl abinin kim olduğunu göstermek niyetiyle timur, sözü edilen harbte tabiri caizse, lisanı hal ile haykırmıştır başlıktaki ibareyi.
  bir de cengiz kanı mevzusu var tabi; hükümdarlık yapmaya çalışan bir çok türk soylu hanedanın nesebini cengiz'e bağlama çabası olmuştur. cengiz han'ın tatarlar aracığıyla devam eden soyuna dahil olabilme bir üstünlük payesi olarak öne sürülüp sürekli yüceltildiğinden, toplumsal bilinçaltında tahtın tatara ait olduğu kabulü yerleşmişti.
• efendim en yaygın kullanımı 4. murad devrindedir. hastalığı esnasında muhtemelen yüksek ateş nedeniyle delilik emareleri gösteren murad'ın, kardeşi ibrahim'i de boğdurup osmanlı soyunu ortadan kaldırmak istediği rivayet edilir. bu saray erkanınca önlense de, ibrahim döneminde hanedanın soyunun ciddi bir darboğazdan geçmesi, "taht tatarındır" nidalarını artırmış. hatta çok sonraları, kırım'ın sabık hanı şahin giray'ın rodos'ta sürgündeyken ansızın idam edilmesinin nedenini, "osman soyunu kuş ismi taşıyan birisi yok edecek" kehaneti ve taht tatarındır tepkilerinin hafızalarda taze olmasına yoranlar vardır. (bkz feridun emecen)
  
  en ilginç kullanımlarından biri, niyazi-i mısri'ye ait. 4. murad - ibrahim darboğazından çok sonra dahi, tepesi atmış sürgün hayatı yaşarken bu eski şiarı gündeme getiriyor; 17. asrın sonu:
  
  "...hele ölürüm, bari şu vasiyyeti yine edeyim: taht tatarındır, taht tatarındır, tah tatarındır. bunlar ıslah olmaktan kalmıştır, cılk olmuş yumurta gibidir, bunlarda hayır kalmamıştır. taht tatarındır, bilmiş olun. her ne kadar hilafın etmeye çalışırsanız olmaz, mülk tatarındır, tatarındır. benden selam eylen tatara, allah onların imanından ve islamından hoşnuttur. amellerini de allah ıslah eyleye zira din çürük olmayınca islam padişahına duacı çoktur. din ve adalet ameli de ıslaha ebep olur, padişahlara asıl lazım olan dindir ve adalettir. bu ikisi tatardan memuldür, görüşmesem bilmezdim. ben şehadet ederim, dinleri ve mezhepleri sahihtir, ben eğerçi ölüyüm velakin nefesim hayydir, bu nefes tatara hayat verir mülk onların olur. saadet ona ki onlara yardım edenlerden buluna."
• gerçekleşmemesi, bugünü dahi etkilemiş bir durumdur.