teflon

• bulunma hikayesi oldukca ilginc bir maddedir. zira dupont $irketinde kullanilmakta olan bir flor tupu, sabaha bo$almi$ olarak bulunur, icinden gaz gelmemektedir. aranilir taranilir, tupun agirliginda degi$iklik yoktur. yani gaz kacmami$tir. tup kesilerek acilir, ve tubun ic ceperinin garip bir polimerle kapli oldugu gorulur. madde teflon'dur. tubun icindeki hafif bir impurite ile birle$erek polimer olu$mu$tur, dupont da bu $ekilde voliyi vurmu$tur. $ansli oluyor bazi ipneler.
• 1938 yilinda roy plunkett tarafindan tesadufen bulunmustur. piyasaya 1946 yilinda surulmustur. ozellikleri saymakla bitmez:
  
  + kaynama noktasi benzer plastiklere gore oldukca yuksektir (327 derece). bu nedenle sanayide sicak uygulamalarda kullanilir.
  + yalitkan olmasi nedeniyle kablo, konnektor kaplama ve baski devre karti^* malzemesi olarak kullanilir.
  + kati malzemeler arasinda surtunmesi celige karsi en dusuk olanidir. kursunun namluda surtunmesini azaltmak icin teflon kaplanir. ayrica surtunmenin az olmasi gereken disli, rulman, burc gibi parcalarda kullanilir.
  + inert oldugu yani baska maddelerle tepkimeye girmemesi nedeniyle gida sektorunde guvenle kullanilabilir.
  
  - 202 dereceye kadar zararsiz olan teflon maddesi, bu dereceden sonra 15 degisik gaz cikarmaya baslar. bu gazlar ozellikle evcil kuslari oldurur, insanlarda ise bas ve sirt agrisi, mide bulantisi, atese yol acar.
  - 360 dereceden sonra ise yapiminda da kullanilan karsinojen ozellikli (c-8 olarak da bilinen) perfluorooctanoic acid (pfoa) yaymaya baslar. dogada da dogal olarak bulunabilen bu maddenin kullanilmasi nedeniyle dupont firmasi 2004 yilinda 300 milyon $ cezaya carptirilmistir. firma 2015 yilinda bu madde yerine karsinojen olmayan baska bir madde kullanmayi taahhut etmistir.
  - bu nedenlerden dolayi teflon tavalarin kisik veya orta ateste kullanilmalari, on isitma yapilmamasi, ateste birakilmamalari tavsiye edilir.
• politetrafloretilen denen dupont sirketinin patentli urunu, normalde flor yavsak bi elementtir herseyle reaksiyona girer ama burda nazli moduna geciyo, asitlere bile vermiyo. kaplama malzemesi olarak bol bol kullaniliyo
• teknolojinin dünyaya kazandırdığı nimet ve belalardan bir diğeri.
  
  nesildaşları demeyelim de büzükteşleri mobil telefonlar, laser göz tedavisi gibi kullanım ömrü sonunda vereceği zararlar net olarak bilenmeyen icatlardan birisi olarak altın yaldızlı harflerle tarihte yerini aldı.
  
  90'lı yılların başında iki ayrı tıbbi araştırma neticeleri alınamadan sonlandırıldı.
  birincisi vitamin haplarının kansere birinci dereceden etki etmesi idi.
  ikinciside güneş kremlerinin cilt kanserinin müsebbibi olması.
  
  güneş kremi kullanan cilt kanseri hastalarının yıllar içinde farklı marka güneş kremi kullanması sebebi ile araştırma havada kaldı, zaten dev ölçekteki kozmetik firmalar böylesi araştırmalara müsaade buyuracaklarını hafzalam almıyor.
  farzedin ki johns hopkins üniversitesinde vitamin hapları ile ilgili bir araştırma sürdürülüyor fakat üniversitenin en önemli bağışçıları arasında bu sektörün lider firmaları var, sizce araştırma tamamlanabilir mi ?
  
  işte teflon da aynı kaderi paylaşan bir diğer teknolojik zımbırtı bugüne kadar kaç gazete,dergi,televizyonda teflon aleyhine bir haber gördünüz yada duydunuz ? duyamazsınız çünkü dupont firması dünya çapında o kadar uzun kollara sahiptir ki kendi çıkardığı ürünler için sakıncalı araştırmalar daha doğmadan son bulur.
  
  polytetrafluoroethylene yani teflonun hammadesinin kansorejen ve toksik etkileri olduğu bilinen bir gerçek.teflonun bileşimindeki bazı kimyasalın troid (guatr) hastalığını tetiklediği söylenmekte, şöyleki teflon kullanımında hormonsal dengelerin şaştığı ve bu troid hastalıklarınında hormonlarla ilgili olduğu endokrinologlarca söylenmekte...
  
  teflonla ilgili deneyimlerime gelirsek,
  mutfakta kullandığınız alet edavatı bulaşık makinasında değilde elde yıkayınız, hatta zımbara gibi olan tel yüzü değil sünger kısmı kullanın.
  teflonu bir boya gibi düşünün boyayı kazımak istemezsiniz, son yıllarda bunları bir kaç boyadıklarını bu sebeple makinada yıkayabildiğiniz gibi metal objelerle de kullanabileceğinizi söyleseler de risk almayın derim.
  bazı hazır köfte kızartıyorum o tekno köftelerden inanılmaz bir yağ çıkıp tavaya yapışıyor sakın olaki bu yağı çözeyim diye kızgın halde iken tavayı soğuk suyun altına tutmayın, gözle göremeyeceğiniz mikro çatlaklar oluşur, önce tavanın soğumasını bekleyip ılık su ile yıkayın ,her ne kadar yüksek ısıya dayanıklı olsa da soğuk su yada sıcak su&detarjan bileşiminde etkileşime girebiliyor yada girmez elimde kanıt yok.
  yemeği pişirdikten sonra seri bir şekilde tüketin teflonu saklama kabı olarak buzdolabına atıp günlerce yemeği bu tekno diskonun içinde bekletmeyin yada risk alın, teflonun soğuk ile temasından ne reaksiyonlar ortaya çıkıyor kesin olarak bilinmiyor.
  süt kaynatmayın teflon tencerede sütün alkalisi ile etkileşime giriyor diye haberler duymuştum, zaten bilhassa süt kaynatmak için bunların seramik boya ile yapılanları peyda oldu.
  teflonu çizdiyseniz kullanmayın diyorlar, diyenlerin yalancısıyım siz bilirsiniz.
• efendim bu teflon dalgasi sadece cizilme ilen bozulmaz, genelde dandik olanlari cok yasamadigi icin farketmezsiniz ama soyle "hard anodized" kaliteli bir tava elinize gectiyse yogun kullanimdan sonra tavanin ilk alindigi gunku performansini vermedigini farkedeceksiniz, (gerci 155 dereceyi gecmeden kullaniyorsaniz yine pek degisiklik olmaz), zamanla tavanin yuzeyinde oyle bulasik detarjaniyla, kaynatmakla falan kurtulamayacaginiz, hatta tavanizin tabaninda acik renk desen yoksa hic farketmeyeceginiz gavurlarin patina dedikleri (mimar ve arkeolog arkadaslar asinadir bu kelimeye) yari kaygan cok az yapiskan cok ince bir film yuzey olusur, aslinda kendisi de bir dereceye kadar yapismaz olan bu patinanin -ki teflonla karsilatirilinca yine de yapiskan kalir- olusmasi esek olusu agirliginda demir dokum tavalarda istenen bir durumdur (le creuset vs.) ama teflonun performansini dusurur, hatta soyle saglam patina yapmayi becerebildiyseniz tava temizken birkac damla su dokun, ilk alindigi gun tava yuzeyinde civa taneleri gibi duran su damlaciklari mesaiden cikmis gibi daha bir yayvan olarak size bakiyor olacaklar.
  
  bu sacma tabakadan kurtulmanin iki yolu var, birincisi tava icerisinde sirke kaynatmak ki teflon asidite ile pek gecinmez benim aklima cok yatmadi denemedim. ikincisi ise yemek sodasi (bikarbonat?) ve sicak su ile tavayi ovmak hatta yemek sodasi ile kaynatmak, ise yarayip yaramadigini yine su damlalari ile test edebilirsiniz, ben gayet memnun kaldim.
• ısıya, neme, sürtünmeye dayanıklı yapışmaz kimyasal madde. tam adı politetrafloroetilen (ptfe) olan teflon, kimya devi dupont'un kimyagerlerinden roy j. plunkett ve asistanı tarafından bir tesadüf sonucu bulundu. teflon, dupont tarafından ilk olarak ısıya ve sürtünmeye dayanıklı her türlü yüzeyde kullanılmak için üretilse ve sanayide bir çok kullanım alanı bulunsa da, malum hepimizin evinde yanmaz, yapışmaz tencere ve tavalarda kendini gösteriyor. bu "yanmaz, yapışmaz" meselesini sonra dönmek üzere şimdilik kapatıyorum ve beni teflon üzerine bir entry yazmaya iten nedene geliyorum.
  
  sebep, bir film... yeteneğine büyük hayranlık duyduğum mark ruffalo'nun başrolünde oynadığı dark waters filmi. gerçek bir hikayeden uyarlanan filmin hikayesi, aslında the new york times'da yayınlanan bir makaleye (bkz: the lawyer who became dupont's worst nightmare) dayanıyor ve bu makalede bir hukuk mücadelesi anlatılıyor:
  
  "dupont vs people."
  
  dupont şirketi tarafından bir tür kimyasal atık çöplüğü işlevi gören parkersburg (batı virginia)'da bir çiftçi, hayvanları hastalanmaya, hatta delirmiş gibi garip hareketler yaparak ölmeye başladığında bunun nedeninin içtikleri su olduğunu düşünüyor. dupont'un kimyasal atıklarının çevredeki yer altı ve yer üstü su kaynaklarını kirlettiğinin ispat edilmesi için bir avukatla görüşen çiftçi, dünyanın en büyük kimya şirketine karşı bir hukuk savaşına girişiyor. mark ruffalo tarafından canlandırılan avukat, karşısındaki hukukçu ordusuna ve tüm yıldırma çabalarına rağmen dupont'u çevre halkına tazminat ödemeye mahkum ediyor. filmin kısa özeti bu olsa da, dupont şirketine karşı açılan tazminat davaları amerika'da hala devam ediyor, bunu da not düşmüş olayım.
  
  şimdi burası çokomelli... teflon ya da teflon yapım süreci (çıkan atık maddeler vs.) sağlığa neden zararlıdır? filmin insanları bilinçlendirmek istediği yer de bu kısım aslında. teflonun yapım sürecinde kullanılan ve kısaca c8 olarak adlandırılan perflorooktanoik asit (pfoa)'e yoğun bir şekilde maruz bırakılan hayvanlarda, karaciğer, testis, meme ve pankreasta tümör, mesleki ortamda bu maddelerle temas eden kişilerde (dupont işçileri gibi) kanser riskinin arttığı bir çok yayınla ileri sürüldü yıllar içinde. abd çevre koruma ajansı epa, istatistiki olarak anlamlı olmaması ve kısıtlı araştırmalar nedeniyle resmi olarak pfoa'yı kanserojen olarak sınıflandırmasa da, iarc (uluslararası kanser araştırmaları ajansı) bu maddeyi "muhtemelen" insanlarda kanserojen olarak sınıflandırdı. kısaca, pfoa çok yüksek olasılıkla toksik bir kimyasal. ve şunu mutlaka belirtmem gerekli; bu kimyasal sadece teflon üretiminde kullanılmıyor. teflonda kullanımının öne çıkmasının nedeni "besinlerle direkt ilişkisinden" kaynaklanıyor. bunun ne kadar önemli olduğunu belirtmeme gerek yoktur sanırım.
  
  filmi izledikten sonra gözümü mutfaktaki teflonlara dikmiş olduğumu tahmin edersiniz. işe nette teflona dair ne bulduysam okuyarak başladım(bir kısmını toparlamış hali ile bu entry'de yazıyorum zaten), sonra kendimi çeşitli sorular içinde buldum; teflon tavalar ne zaman, hangi ara mutfağımda hakim konuma gelmişti? o güzelim çelik tencere ve tavalar ne zaman "out" olmuştu? yoğun çalışan, her şeye aynı anda yetişmeye şehir insanları olarak reklamlarda gördüğümüz çabuk pişiren, yapışmayan, temizlemesi kolay pişirme gereçlerini edinmek hakkımızdı, herhalde böyle yavaş yavaş mutfaklarda teflon hakimiyeti başlamıştı.
  
  yaptığım son şey, netten kendime çeşitli ebatlarda çelik tava ve tencere bakmak ve kararlaştırdığım ürünleri almak oldu, ayrıca siparişi verir vermez evdeki teflon mutfak araç gereçlerini bir kenara kaldırdım. kenara kaldırdım diyorum çünkü doğaya zarar verebileceği düşüncesiyle çöpe atmak istemiyorum. zaten yemek pişirmek için çelik tencere tercih ediyordum ama tahmin edersiniz tavaların çoğu teflondu. ayrıca kek vb. yapmak için kullandığım teflon kaplı kalıpların yerini de tıpkı annelerimizin kullandığı gibi çelik tepsiler aldı. ilk kek denemem de tabanı yapışmadan, gayet kabarmış bir şekilde sonuçlandı. şekilli, ponçik görüntülü kekler yemesek de olur bence.
  
  şimdi başta belirttiğim yanmaz, yapışmaz meselesine gelelim. yanmaz denilen teflon yanar. tam olarak 260 derecenin üzerinde teflonun kimyasal yapısı bozulmaya başlıyor, 300 derece ve üzeri sıcaklıklarda ise yapısında moleküler ayrışma gerçekleşiyor. bu cepte dursun, yapışmaz meselesi ise şöyle; teflon kaplı tencere ve tavaların çizilmemesi için ahşap gereçlerle kullanılması gerekiyor bildiğiniz gibi. bunun en büyük nedeni oluşabilecek çiziklerin (altta kaplama tabakasında yeralan) insan sağlığına zararlı kimyasalları ısı ile açığa çıkarma ihtimali ve bu çiziklere girebilecek, orada tutunabilecek deterjan artıkları. bazı bulaşık makinesi üreticileri bu nedenle teflon ürünlerin makinede yıkanmasını kesinlikle tavsiye etmiyorlar. kısaca, yanmaz, yapışmaz denilen teflon mutfak gereçleri yüksek sıcaklıklarda yanabilir, çizikse üstüne bir çok partikül yapışabilir.
  
  yaşadığımız çağda hayatımızın her anında bir çok ürün (kremler, şampuanlar, boyalar, sabunlar, duş jelleri vb.) nedeniyle her gün bir çok kimyasal maddeye maruz kalıyoruz, bu maalesef acı bir gerçek. 2002 yılında kendisi de akustik nöroma (köşe tümörü) nedeniyle zor günler geçiren mark ruffalo'nun çok isteyerek oynadığı, yapımcılarından biri olduğu film benim ufkumu açtı, en azından mutfakta kullandığım araç gereçlerde tamamen eskiye, annelerimizin tercih ettiği çelik tencere ve tavalara döndüm. ve inanıyorum ki slow and healthy cooking diye bir şey varsa teflonla yapılmıyor.
• içerisinde c8 bulunmaz, üretiminde kullanılıyor. o da zaten daha güvenli kimyasallarla değiştirildi batıda.
  
  teflonun kendisi fazlasıyla tepkisizdir, yani kolay kolay hiç bir şeye bağlanmaz ve zaten o yüzden de iyi bir yapışmaz yüzey yaratır. bu özelliği sebebiyle çizik tavadan kopan teflon parçaları herhangi bir sağlık riski oluşturmuyor. geldikleri gibi giderler.
  
  sadece aşırı ısıtma durumunda kuşları telef edebilecek, sizi de hapşurtacak öksürtecek bir duman çıkma sıkıntısı var.
  
  güvenli: teflon tavada yemek yapmak
  güvensiz: teflon fabrikasında çalışmak, yanında yaşamak v.s.
  
  yani bahsedilen kanser riski v.s. teflon kullanıcısına değil üretiminde yer alanlara yönelik.
• abd'nin eski ba$kanlarından ronald reagen'in lakabı "teflon ba$kan"dı.
  
  çünkü kendisine ya da siyasetine yapılan hiçbir suçlama ya da ele$tiriyi üzerine alınmıyordu.
• son yıllarda insanların vücudunda birikimi gözlemlenen bir madde olduğu için sonuçları henüz bilinmese de yakın gelecekte ab ülkelerinde yürürlüğe girecek yasa gereği kullanılan mutfak eşyalarının üzerine sağlığa zararlıdır ibaresi konulacak olan malzeme.
  (kaynak: bbc türkçe haber servisi)
• mühendislik ekonomisi dersindeki projem olan nerde üretiliyo lan bu allahsız diye ağlatan kimyasal madde.
  (bkz: sözlük bana teflon fabrikası bul lan allahsız)