telipinu fermanı

• hititlerde tahta geçmenin belli kurallara bağlanmasını sağlayan yasadır.
  
  “sadece birinci dereceden prens kral olsun. eğer birinci dereceden bir prens yoksa ikinci dereceden bir oğul kral olsun. eğer hiç varis prens yoksa, birinci dereceden bir prensesle evlenen kişi kral olsun.” (telipinu fermanı §28)
• kardeş katlinin, evlat katlinin ve dahi torun katlinin en eski örneklerinin hititler'de olduğunu kanıtlayan önemli bir belgedir. hititler'den öncesini bilemiyoruz fakat bu fermana göre anadolu'da kral ailelerinden nice evlatların, kardeşlerin, torunların katledildiği, bununla da kalmayıp koyunlarına, kuzularına ve tarlalarına varana kadar yakılıp yıkıldığı görülmektedir.
• 1.murşili babil’i feth edip hattutaşa geldikten kısa bir süre sonra öldürülür. bu fermandaki kayıtlar onu, eniştesinin öldürdüğünü gösterir. gerekçe ise babil de gördüğü otokratik monarşiyi ülkesinde uygulamak istemesidir. hitit asilleri de bunu istemeyip ona suikast düzenlemiştir.
• karısı ve oğlu öldürülen hitit kralı telipinu'nun kimin kral olacağını bir kurala bağladığı fermandır. fermandan önce kraliyet sülalesi önceki kralı öldürerek başa geçtiğinden krallık kanlı bir iktidar savaşı alanına dönmüş. telipinu ilk kez karısı ve oğlunun katillerini idam ettirmek yerine sürgün cezası vererek kan davasını ve kuralsızlığı önlemek, hitit krallığı'nı toparlamak istemiş. tahta çıkma kuralları böylece yazılı olarak yasalaşır.
  çağdaşlarının aksine hitit yasaları cezadan çok tazminata dayalıymış.
  ferman evlilikten tarım ve köleliğe pek çok durumu kapsıyormuş.
  
  demem o ki anadolu öyle büyük bir uygarlık ki avrupa bize öğretecek değil aslında.
• 1. hattusili' nin (bkz: kral telipinu)vasiyetnamesi olarak bilinen hitit fermanı. kim tarafından yazdırıldığı kesin olarak bilinmeyen bu fermanda murşili'nin fermanı yazdıran tarafından veliaht olarak tayin edildiği anlaşılmaktadır. bu ferman kızını kendisine isyanı (bkz: tawananna) sebebiyle veliaht olarak göstermemesini, kızının elindeki tüm mallarının alınmasını ve sürgüne yollanmasını içerir. kızkardeşinin çocukları da bu vasiyetname ile veliahtlıktan men edilmiştir.
  
  kaynak
• hititlerin doğa ile olan ilişkisini de anlatan mit.
  
  telipinu, doğanın koruyucu tanrısı. telipinu'nun papratar denilen kirlilik sebebiyle dünyayı terk etmesinden sonra terslikler meydana gelir, doğa harap olmaya başlar. tanrının geri dönmesi için bu kirlilikten arınması gerekmektedir.
  
  "pencereyi ve evi sis kapladı,
  odunlar ocakta boğuldu,
  tanrılar ve ağıldaki koyunlar,
  sığırlar dumandan boğuldular,
  koyun kuzusunu, sığırlar danasını reddetti.
  telipinu uzaklara yürüdü, kayboldu.
  tahılı, bereketi, gelişmeyi, doğadan arzu edileni
  ve doygunluğu götürdü boş araziye,
  bataklığa gitti ve saklandı,
  onun üzerinde halenzu^* yetişti,
  bundan sonra kızılca buğday tahılı yetişmeyecek.''
  
  anadolu'da pek bir şey değişmemiş galiba.