the great smog

• 1952 de londra'da görülen yoğun hava kirliliğinin bilinen adı. toplamda 12000 kişinin ölümüne sebep olduğu söylenmekte. oluşma sebebi de antisiklon, rüzgarsız ve soğuk havanın şans eseri 4 günlüğüne ardarda görülmesi. 5. günde havanın değişmesiyle sis dağılır fakat artık çok geçtir, yaklaşık 100000 kişi dumandan etkilenmiştir.
• aralık ayı çok soğuk geçmiş, kalitesiz kömürün evlerde ve fabrikalarda kullanılması sonucu salınan sülfür gazı tabakası londra’nın üstünü kaplamıştır. üstelik rüzgarların da yoksunluğu sebebiyle bu zehirli tabaka bi süre dağılamamış. görüş mesafesi yer yer 1 metreye kadar düşmüş. olaya dair çekilmiş fotoğraflar
• the crown dizisinin 1.sezon 4.bölümünde (ki bölümün adı ‘doğal afet’ ) geçen ve binlerce insanın ölümüne neden olan hava kirliliği olayı.
  
  dizide winston churchill’in partisinin onayıyla kurulan kömüre dayalı elektrik santrallerinin de bu olayda payı olduğu belirtiliyor. churchill’in bu olayı sadece doğa olayı/sis olarak lanse ettiği ancak sonradan önlemler alınacak, sağlık bütçesi ayrılacak gibi açıklamalar yaptığı gösteriliyor. ayrıca “bu halkı kurtardım, soğukta bırakamam, ısınmak için kömür kullacaklar tabii, bu hava gelip geçer” tavrı var yine dizide.
  
  5-9 aralık 1952 tarihlerinde londra’da yaşanan, ulaşımın aksadığı, binlerce kişinin solunum problemleriyle hastanelere koştuğu ve açıklanan rakamlara göre 12 bin kişinin öldüğü, ders alınması gereken bir olay.
• 1952’nin aralık ayında, bir erken kış sisi (bkz: londra) şehri üzerine çökmüş ve dört gün günlük yaşamı adeta felç etmiştir. duman o kadar derinmiş ki, görme mesafesi sadece birkaç (bkz: yard)’a kadar azalmış.
  
  1 yard = 0.9144 metre’ye denk geliyor.
  
  (bkz: museum of london)’da üst düzey bir çağdaş sanat tarihçi georgina young bu konuyu şu şekilde özetliyor:
  
  --- spoiler ---
  
  1952’nin büyük dumanı, londra’nın şimdiye kadar gördüğü en kötü kirli hava durumu idi
  --- spoiler ---
  
  diyor ve devam ediyor:
  
  londra’nın üzerinde yüksek basınçlı bir sistem oluşuverdi ve bir anda rüzgar azaldı. hava çok soğuktu. o zamanlar herkes ateş yakardı ve genelde kömür ateşiyle ısıtım sağlanırdı. kömürden dolayı üretilen duman da şehrin her tarafındaki bu sis topluluğunu oluşturduğunun farkına vardık. bir de sanayilerden gelen (bkz: emisyon)larda tabii buna eklenince, al sana sisler adeta dans etti diyor.
  
  iris humpries adlı zamanın 21 yaşında bir londra sakini de yaşadığı tecrübeyi şöyle anlatıyor:
  
  --- spoiler ---
  
  o zamanlar siyah paçalı elbiseler giyerdik ve paçalar hariç her şeyin kirlendiğini fark ederdik. mesela, saçlarımın hemen kirlendiğini ve havadaki metaneti fark etmemek mümkün değildi. bunların sebebi ise kömür dumanı olduğu aleni ortadaydı
  --- spoiler ---
  
  tabii, aynı zamanda zehirliydi de bu (bkz: the great smog) belası. son yapılan bir araştırmaya göre, sisli havayı yuttuğu için toplamda yaklaşık 12,000 kişi hayatını kaybetmiştir.
  
  esas kaynak: “london’s ‘great smog of 1952’” isimli araştırma çalışması
  
  kaynak2: [https://www.history.com/…nketed-london-60-years-ago https://www.history.com/…nketed-london-60-years-ago]
  
  edit: kaynak ekleme
  edit2: imla
• 5-9 aralık tarihlerinde londra'da çok ciddi soğuklar yaşanır.
  
  soğuktan korunmak için insanlar kömür yakarlar fakat yaktıkları kömür daha kalitesiz olan linyite benzer kömürdür (2. dünya savaşı borçları nedeniyle kaliteli kömür ihraç edilmekteydi)
  
  aynı şekilde dönemin önemli elektrik santralleri de kömürle çalışmaktaydı
  
  sürekli kömür yakılırken havada ise hiç rüzgar yoktu. çıkan kömür dumanı olduğu gibi havada kalmaya devam ediyordu.
  
  duman o kadar yoğundu ki kapalı alanlara bile sızmıştı. konserler, sinema gösterimleri koltuğunda oturan insanlar ekranı ya da sahneyi göremeyecek diye iptal edildi.
  
  ilk başta sadece bu sise bağlı olarak 4000 kişi öldüğü bildirildiyse de daha sonra bu sayının birkaç kat daha yüksek olabileceği bildirildi. ölenler genellikle yaşlılar ve kronik solunum rahatsızlığı yaşayanlardı.