tırnak işareti

• dagny'yle redaksiyon yaparken delirmeceler...
  
  tırnak: hocalarımızın virgülle birlikte en sevdikleri ve en yanlış kullandıkları imla işareti. metni türkçe yazıyor veya türkçeye çeviriyorlar ama akılları yabancı dilde.
  
  şimdi malum, türkçe sondan eklemeli bir dil. bizim dilimizde kelimenin kökü ve eki diye ayrı şeyler var, pek çok dilde öyle değil. örnek verelim:
  
  cümlemiz "kalemim masanın üzerinde" olsun. kalem+im masa+n+ın üzeri+n+de
  
  al bunun ingilizcesine bak: my pen is on the table. bu kadar. pen+bişey değil. table+something falan demiyor.
  
  haliyle, sondan eklemeli olan ve olmayan dillerdeki tırnak kullanımı da farklı. yukarıdaki cümlede kalem kelimesine vurgu yapalım, kalem derken sanki bir şey ima ediyormuş gibi olalım. bu sefer ingilizceden başlıyoruz:
  
  my "pen" is on the table.
  
  bunun türkçesi şöyle olmalıdır:
  
  "kalemim" masanın üzerinde.
  
  hocalarımız ise öyle yazmaz. şöyle yazar: "kalem"im masanın üzerinde.
  
  bir önceki kitapta bunların neredeyse hepsini üşenmedim teker teker düzelttim. hoca da üşenmemiş, hepsini teker teker geri koymuş. konuştuk, diyor ki yok, ben vurgunun kelimenin kökünde olmasını istiyorum. yahu iyi de türkçede kök ve ek ayrı birer vurgu konusu değil ki, ikisi tek bir kelime ediyor, bir bütün bunlar. eh napalım "nasıl isterseniz" dedik mecbur.
  
  şimdi yeni bir kitaba başladım bu da öyle.
  
  tırnak işaretini bu şekilde kullanan hocalara doğumgünlerinde imzasız zarflar göndereceğim. içlerinde tırnak makası olacak. bence mükemmel plan.
• tırnak işaretinden sonra boşluk bırakılmaz. nerede öğrendiyseniz unutun bunu lütfen.
  " tırnak " yanlıştır. doğrusu "tırnak" olacak.
  
  bir de cümle tırnak içerisindeyse noktayla bitmez gibi şeyler de öğrenmişsiniz sanırım. o da yanlış.
  "bunları öğrenin." dedim.
  
  oh!
• turkce kullanan bircok insanin pabucunu dama atma hakkini kendinde gorebildigi; yerine kesme isareti kullanmaya basladigi guzel noktalama. kimisi de bir diyalogu tirnak isareti kullanarak aktarmak istediginde, "- geldim gittim ettim" gibi komik seyler yapiyor ki ne desem bos.
• hepimizin bildiği gibi bir metin içinde başka bir kimseden bire bir alınan sözler tırnak içinde yazılır. bu, tırnak işaretinin kullanıldığı birkaç durumdan biridir. benim değinmek istediğim nokta tırnak içinde verilen sözlerin sonuna konulan noktalama işaretleriyle ilgili. eğer sözler başka birinden alınıyorsa aynen aktarılır, hiçbir değişiklik yapılmaz. hatta noktalama işaretlerinde dahi değişiklik yapılmamalıdır. nitekim türk dil kurumu'nun yazım kılavuzunda tırnak işareti mevzusunda şöyle bir uyarı yer almaktadır:
  
  tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır: “akıl yaşta değil baş­tadır.” atasözü yüzyılların tecrübesinden süzülüp gelen bir gerçeği ifade etmiyor mu?
  
  ancak basılı metinlerde çoğu kez bir yanlışlık yapılıyor. alıntılarda tırnak içinde verilen sözlerin sonunda nokta varsa ve tırnak kapatıldıktan sonra cümle devam ediyorsa tırnaktan önce nokta konulmuyor ya da yerine virgül konuluyor ve küçük harfle devam ediliyor veyahut da tırnaktan önce nokta konuluyor ama bu sefer de tırnaktan sonra cümleye büyük harfle devam ediliyor.
  
  örnek: sonu noktayla biten “yarın sinemaya gidiyoruz.” cümlesini alıntılayalım.
  ahmet, "yarın sinemaya gidiyoruz," dedi. ---> yanlış
  ahmet, "yarın sinemaya gidiyoruz." dedi. (dedi'nin d'si büyük) ---> yanlış
  ahmet, "yarın sinemaya gidiyoruz." dedi. (dedi'nin d'si küçük) --->doğru
  
  bu hataların, metinlerin bilgisayar ortamında oluşturulmasından kaynaklandığını düşünmek mümkün. öyle ki:
  microsoft word'de yazarken tırnaktan önce nokta koyup tırnağın ardından küçük harfle devam edince, program tırnaktan sonraki küçük harfi otomatikman büyük yapıyor. kanımca ve kararımca bunun nedeni şudur: bazen tırnaktan önce nokta konur ve cümle öylece biter. bundan sonra alıntının da içinde geçtiği cümleden bağımsız yeni bir cümle başlar. işte bu yeni cümle büyük harfle başlamalıdır. bu takdirde ms word doğru bir hamle yapmış olur. ancak program, tırnakla birlikte cümlenin bittiğini ya da tırnaktan sonra devam ettiğini ayırt edemediği için her zaman cümleyi bitti sayar ve devam edilen kelimeden sonra boşluk konulduğu ya da noktalama yapıldığı anda kelimenin baş harfi küçük ise onu büyük yapar. bu durumda bize düşen ne yapacağımızı kendimiz tayin etmek ve her hâlükârda otomatikman büyük yapılan nokta sonrası tırnağın ardındaki kelimenin ilk harfini gerekiyorsa tekrar küçük yapmaktır. küçültülen harf tekrar otomatikman büyümez ve sözcük altına kırmızı zikzaklı çizgi gelip hata vermez.
  tırnaktan önce soru işareti, ünlem, iki nokta, noktalı virgül ya da üç nokta kullanılıp da cümleye küçük harfle devam edildiğinde ise küçük harf daima korunur. tırnakla birlikte -tırnaklı ifadenin de içinde barındığı- cümle bitiyorsa kâtip yeni başlayacağı cümleye bizzat kendisi büyük harfle başlamalıdır, küçük harfle başlarsa program kendiliğinden büyütmez, böylece bir yazım hatası yapılmış olur.
• gözü sözle tırmalama eylemi.
• ne güzel işaret. zamanında söylenmiş ve o an senin durumuna uyan sözü alıp içine yerleştiriyorsun. tüm hayatımı bir yerlerden alıntı yaparak anlatabilirim. tırnak işareti sayesinde.
  
  kendini bilmez orospu çocukları kullanmaz bunu. facebook ya da twitter gibi platformlarda bir başkasına ait olan sözü tırnak içine almaksızın, kaynak belirtmeksizin yapıştırıverirler. cahil biri düşerse de kendilerine mal ederler o sözü.
  
  hay ben senin tırnaklarını söküp klavyene sokayım da kullan şunu. kullan amına koduğum!
• ''kişinin kendi özgün fikri olmadığı gerçeğini gizleyen bir imla işareti'' sherlock holmes'a göre. doğru.
• imdb'nin dizileri filmlerden ayirmak icin kullandigi i$aret.
• bir de gavurlarin (hatta ozellikle amerikalilar galiba) konusurken parmaklariyla yaptigi bir tirnak isareti vardir. ellerini bas seviyelerine kulak hizasina kaldirip işaret ve orta parmaklariyla bir isaret yaparak (cok dusundum ama nasil tarif edecegimi bulamadim, umarim anlarsiniz) tirnak isaretine gönderme yaparlar.
• genelde baskalarinin konusmalarindan alinti yapildiginda, alinti yapilan kismi icine aldigimiz isaret, onemle vurgulanmak isteyen kelimeler de alinir...