tork vs beygir gücü
-
beygir toplamda kaç atınız olduğudur, tork ise o atların bireysel olarak ne kadar güçlü oldukları.
10 tane ortalama güçteki at birbirlerinden ivmelenerek sizi düz yolda uçurur ama zemin engebeli iken (dik yokuş misal) her atın kendi başına ne kadar kuvvetli olduğu sizin yokuş çıkma hızınızı etkiler.
arabalarda maksimum beygir gücü ve maksimum torka ulaşma devirleri farklıdır. binek araçlarda maksimum torkun daha düşük devirde verilmesi makbuldür. örneğin pek çok binek aracı maksimum torka 4000 devirde ulaşırken aynı araç maksimum beygir gücüne 6000 devirde ulaşır.
yani aracın maksimum yük çekme kapasitesine erişmek için 4000 devir ancak maksimum hızına erişmek için 6000 devire çıkmanız gerekir. boş otobanda basmıyorsanız en yüksek viteste 6000 devire şehir içinde çıkamazsınız ama maksimum torka erişebilirsiniz.
burada yük çekmeden kasıt aracın arkasına römork bağlayıp çekmek değil, aracın kendi ağırlığının yanı sıra içindekilerin de ağırlığını yol şartları iyi olmayan dik yokuşlar, engebeli patikalar gibi yerlerde zorlanmadan taşıyabilmesi için araç torkunun aracın ağırlığına oranla ideal bir oranda olması gerekmektedir. örneğin 2000 kg'lık bir araç isterse 200 hp beygir gücüne sahip olsun, maksimum torku 120 nm falansa o araç yokuşlarda ölür.
siz tek başınıza kullanırken ok gibi fırlayıp sağdan soldan kaçan aracınıza 4 arkadaşınızı aldığınız zaman kağnı gibi kalkıp trafikte sizi rezil ediyor ya hani, işte onun sebebi aracın torkunun şasinin ağırlığının yanında 5 tane izbandutun ağırlığını da taşımaya yetmemesi dostlar. -
tanim: en iyi kalkışlar için devir/tork eğrisinin max noktasına bakılmalıdır.
araç broşürlerinde şöyle birşey görebilirsiniz: max tork: 300 nm @3750 d/dak. bu yüzden, bazı premium araçlarda yarış moduna alındığında, aracı bu noktaya getirip kalkışı gerçekleştirdiğini görürsünüz. şehir içi kullanımlar için düşük devirlerde yüksek tork elde edilmesi yakıt ekonomisi için önemlidir. dizeller bu yönden avantajlıdır. benzinli motorlar için ise bu turbo beslemelerle sağlanmaya çalışılır.
beygir/devir ise farklı bir eğri olup, aracın max hıza ulaşabilme kapasitesi ile ilintilidir.
belli bir devir/dak noktasından sonra aracın güç kapasitesi düşer. bunu aracın artık hızlanma için değil, dış kuvvetleri yenmesi için kullanması gerektiği gibi yorumlayabiliriz(sürtünmeler, atalet kuvvetleri vb). -
ülkemiz iş-enerji-güç gibi konuları çocukluk yaşlarında öğrencilere öğretemeyen bir eğitim modeline sahip olduğu için, yaptığımız sohbetlerde insanlara anlatmakta en çok zorlandığım şey enerjinin korunumu olmuştur. uzun bir entry olacak ama kafa karışıklığı olan varsa, bu yazının kafadaki soru işaretlerini kaldıracağını düşünüyorum. yeter ki sindire sindire okuyun.
............temel kavramlar...................................
kuvvet:
iş yapabilen fiziksel etkilere denir. kuvvet dediğimiz şeyin aslında tek başına yeterli olmadığını biliyorsunuz. önemli olan o kuvvetle oluşturabildiğiniz hareket ettirme yeteneğidir. örneğin; kuvvetli bir delikanlı olarak sabit bir duvarı itip hareket ettiremediğinizde bir işe yaramamış olmakla birlikte, ev eşyalarını bir yerden başka bir yere taşırsanız iş yapmış olursunuz.
iş:
az önce bahsettiğim gibi, kuvvet sayesinde bir şeye yol aldırabilirseniz iş yapmış olursunuz. "10 newtonluk" bir kuvvetle annenizin evindeki kanepeyi "8 metre" ileriye diğer odaya götürebilirseniz "80 newtonmetre" iş yaparsınız anneniz için. (kuvvet*yol=iş)
güç:
annenizin kanepesini taşıyıp "80 newtonmetre" iş yaptınız, ve bunu 30 saniye içerisinde başardınız. daha sonra anneniz size kıyamadı, diğer kanepeyi de sen taşı dedi kardeşinize. o da yine "10 newtonluk" bir kuvvet kullanıp diğer kanepeyi "8 metre" taşıdı, demek ki birebir aynı işi yaptınız. ama ya kardeşiniz bu kanepeyi 10 saniyede taşıdıysa, demezler mi kardeşin senden daha güçlü diye? o zaman güçlü olmak için, aynı işi yapabilmek yetmez, hızlı da olmak lazım. (kuvvet*hız=güç)
......otomotiv ile ilgili kavramlar.............
tork:
bu arkadaş, döndürebilme özelliği ile ünlü bir kardeşimizdir. döndürebilen kuvvet olarak düşünebilirsiniz. fakat daha önce söylediğimiz gibi, bu döndüren kuvvet açısal bir harekete neden olmuyorsa bir işe yaramaz.
motor torku:
motorda yanan yakıt sonucu açığa çıkan enerjiden oluşturulan ve aracın motorunda dönen parçalara sağlanan döndürme kuvvetidir. araç satarken belirtilen tork değeri de aslında yanma nedeniyle açığa çıkabilecek maksimum motor torkudur.
dönüştürme elemanları:
dönüştürme elemanları sayesinde bir şeyden feragat edip, başka bir şeyden kazanabilirsiniz. mesela bankalar sayesinde tl bozdurup dolar alabilirsiniz, ya da age of empires'ta odun bozdurup değerli madenler alabilirsiniz. ancak burada bir dönüştürme elemanı mutlaka gereklidir. genelde bizim eğitim sisteminin öğretemediği şey dönüştürme elemanlarıdır. insanlar zanneder ki, hiçbir şeyden feragat etmeden her şeyi kazanacağım. (ahlaki ve sosyolojik olarak da incelenebilir aslında bu konu)
aracın torku:
mekanik dönüştürme elemanlarında da olay aslında aynıdır. dişliler vb. gibi dönüştürme elemanları sayesinde, sahip olduğunuz kaynakları birbirine dönüştürebilirsiniz. mesela; 1.vites dişlisi sayesinde hızdan kaybedip fazlaca tork oluşturabilirsiniz, ya da 5.vites dişlisi sayesinde az bir tork kullanarak daha hızlı gidersiniz. yani motor torku istenenden az bile olsa, dönüştürme elemanları sayesinde (teorik olarak) istediğiniz kadar tork oluşturabilirsiniz.
beygir gücü:
çoğu araçta ön panelin sol kısmında motor devri göstergesi bulunur. işte o göstergedeki her bir değer için motorunuz belli bir motor torku üretir. çünkü farklı dönüş hızlarında, yakıtın yanma durumu farklı farklıdır. örneğin; 2000 (rpm) devir ile dönerken 100 newtonmetre tork üreten motor, 3000 devir ile giderken 120 newtonmetre üretebilir.
bu aşamada temel bilgileri hatırlamakta fayda var. güç neydi? kuvvet ve hızın çarpımı ile bulunuyordu, değil mi? araç için uyarlamak gerekirse, döndürme kuvveti (yani tork) ve dönme hızı (motor devri) çarpımı beygir gücünü verecektir.
şunu hayal edin; eğer aracınıza motor devri göstergesinin yanına bir de o anki motor torkunu gösteren bir gösterge koysalardı, okuduğunuz değerleri birbiriyle çarpıp beygir gücünü bulabilecektiniz. size araba satarken bu çarpımı her motor hızı için hesaplıyorlar, sonra da karşılaştıkları en yüksek değeri beygir gücü diye yapıştırıyorlar araç özelliklerine.
.............sonuç............
beygir gücü dediğimiz şey eldeki asıl toplam kaynak olarak düşünülebilir. eğer aracınızı ben tasarlarsam, bu kaynağı istediğiniz kadar araç torkuna dönüştürebilirim ama başka şeylerden feragat ederim söyleyeyim!
eğer biri size ‘bu aracın torku çok iyi yaa’ derse:
ona toplam kaynağını yani beygir gücünü sorun. hiçbir şeyden vazgeçmeden mi oluşturmuş bu torku bi bakın, anlayın.
eğer ‘bu aracın beygir gücü çok iyi yaa’ diyen olursa:
bana gelin, tork işini ben hallederim.
........son bir not.......
bana gelirseniz de dönüştürme elemanları parası ve işçilik parasından feragat etmelisiniz:) sonuçta her şey enerjinin korunumuna bağlı, doğa böyle işliyor. -
1000 beygirlik bir bugatti veyron ile 1000 beygirlik bir lokomotif yarışırsa bugatti lokomotifi ziker.
1000 beygirlik bugatti veyron'un ve 1000 beygirlik lokomotifin arkasına 6 tane dolu yük vagonu takarsan bugatti yerinden zor kıpırdarken lokomotif tık demeden çeker. -
beygir gucu = tork x devir
seklinde birbirine bagli olan degerleri versus etme cabasidir. beyhudedir.
bazi genel karakteristik bilgiler su sekilde verilebilir:
* 100 km/s ile giderken motor o anki devirde yuksek tork uretemiyorsa, sollamaya cikmak zor olur.
* dizel motorlar genelde dusuk devirlerde yuksek tork verme egilimindedirler. bu demektirki kirmizi isikta kalkarden koltuga yapistirir ama, ama yeterince beygir de kosmuyorsa 50yi gectikten sonra niye hizlanmiyoz dedirtebilir.
* benzinli motorlarin maksimum torku verdikleri devir araligi dizellerden daha genis olma egilimindedir.
*elektrikli 3 fazli asenkron motorlarin maksimum torku verdigi devir senkron devirin biraz altindadir. senkron devirde sifir tork verirler. (ornek. 50 hz 6 kutuplu motorun senkron deviri 1500 devirdir. 1500 devirde sifir tork verir. bosta fise takarsaniz surtunme kuvvetlerini yenmek icin 1490 devirlerde surtunmeyi karsilayacak tork ile bosta doner. maksimum torku da motorun yapisina gore 1300-1490 devir arasinda bir devirde verir.)
*elektrikli dc motorlarda, devir gerilime, tork motorun cektigi akimla dogru orantilidir. -
heavy d anlatımı ile; beygir gücü bir duvara ne kadar hızla vurabileceğinizi, tork ise o duvara vurduktan sonra ne kadar ilerlemeye devam edebileceğinizi belirler.
-
hızlanma ve son hız motordan ziyade aracın ağırlığına, vites oranlarına, lastik ebatlarına, sürtünme dirençlerine ve son dişliye bağlıdır.
bmw gibi şanzıman seçimi ve optimizasyonu konusunda dünyanın en iyi firmalarından birisi ile amacı şehir içinde yük taşımak olan aracı karşılaştırmak taoculuktur, dombililiktir.
eğer bir yerleriniz yiyorsa bmw 320d* ile 320i* modellerini karşılaştırın.
f30 kasa kodlu 320d 2lt dizel 184hp güç 380nm tork 100km/s hıza 7.6 saniyede çıkıyor, son hızı 230km, ortalama tüketim 4.4lt ve co2 salınımı 117gr
f30 kasa kodlu 320i 2lt benzinli 184hp güç 270nm tork 100km/s hıza 7.6 saniyede çıkıyor, son hızı 230km, ortalama tüketim 5.9lt ve co2 salınımı 141gr
bu tabloya bakınca aynı nesil araçta dizel motor pek çok noktada çok daha iyi ve diğer noktalarda aynı performansta. bu benzinli araç alanlar enayi demek değil ancak benzinli otomobili dizel bir kamyonet ile karşılaştırmak hıyarca. -
880 nm ve 450 beygirlik aracimla hepinize meydan okuyorum.
-
tork vitesli bisiklet gibidir yokuslarda zorlanmazsın ama düz yolda cok da fazla hızlı gidemezsin. beygir ise düz vitezsiz bisan bisikletler gibidir. düz yolda bastın mı uçar gider ama yokuşa gelince kıçından solursun ya da inersin bisikletten sen itersin bisikleti.
-
bir aracın torku dişli vasıtası ile düşürüp arttırılabilir. mesela dewalt ın 120nm torklu akülü vidalaması var. ufak bir aracı hareket ettirebilir.
aracın torku ölçülürken 4. vites veya motor devri ile lastiğin oranının en yakın olduğu vites seçilir. aracın torku 4. vitrste 400nm ise 1. viteste 800nm 6. viteste ise 200nm çılabilir.
ancak hp sabit bir kavramdır. 1 de ne ise 5. vitesde de okadardır.
dolayısı ile aynı kategori araçlarda şanzıman oranı ile oynanıp tork artıp azaltılabilir.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap