uluğ bey

• aslına uygun yazmak gerekirse; ulug bek.
  
  özbekler bu adamın dünyanın ilk astronomi bilgini olduğunu iddia ediyorlar. öyle değilse bile ilklerinden biri olduğu kesin.
  
  rasathanesini gördüm, adam hakkaten çatlak derecesinde zekiymiş. ne diyim.
• asıl adı muhammed tarağay. muhammed, türklerde mehmed ya da mehemmed şeklinde söylendiğinden mehmed tarağay veyahut da mehemmed tarağay versiyonları da mevcut. tarağay (turgay) ise timur'un babasının adı. eski türklerde aile büyüklerinin isminin kadınlar tarafından söylenmesi yasak olduğundan mehmet tarağay'a en büyük bey, beylerbeyi anlamına gelen uluğ bey demişler.
  
  hani bugün yaşasa, il nüfus müdürlüğünde kendisine mehmet turgay ulubay ismini verirlerdi kesin.
• kendisine karşı ayaklanan oğlunu ilk seferde bastırmayı başarmasına rağmen baba yüreği dayanamamış dingil oğlunu affetmiştir. oğul bu durur mu? hemen yeniden ayaklanmış, babasını tahttan indirmekle kalmamış, bir de üzerine öldürmüştür.
  
  halbuki adam matematik ve astronomi ile uğraşmış bir ömür boyu. sorsan al tahtını başına çal der, neredeyse tüm vaktini geçirdiği rasathanesinde yaşamaya devam ederdi. evlat işte, atsan atılmaz, satsan satılmaz.
• buhara'da yaptırdığı medresenin girişine "kadın veya erkek farketmez müslüman olan herkes okumak zorunda" yazdırmış olan bilim adamı, hükümdar.
• 1394 yılında doğan muhammed taragay, timur'un torunu, timur imparatorluğu'nun 4. sultanı, türk matematikçi ve astronomi bilginidir.
  
  iki medrese ve bir rasathane yaptırdı ve yaptırdığı medresenin kapısına "ilim tahsil etmek her müslümana farzdır" yazdırdı. icatlar ve yenilikler allah'ın kurduğu düzeni bozar diyen tarikat üyeleri kendisine karşıydı fakat timur yaşarken bunu dile getirmek için yürek yemek gerekirdi çünkü timur torununu çok severdi. hatta doğduğunu öğrendiğinde esirlerinin hayatını bağışlamıştı.
  
  bu aydın adam, oğlu kendisine savaş açmadan ve başı kesilerek öldürülmeden önce, 1018 adet yıldızın koordinatlarını belirttiği yıldızlar kitabı adlı eseri yazdı.
• 1394-1449 yillari arasinda yasamis turk bilim adami. ay ve yildizlarin hareketini gosteren tablolari ve el yazmasi kitaplari vardir. ruyasinda hubble teleskopunu gormus ve "tuh erken dogduk" demis olmasi muhtemeldir.
• hem hükümdar hem de çağını aşmış bir bilim adamıdır. meşhur moğol hükümdarı timur'un torunudur.
  özellikle astronomi ve matematiğe yoğun ilgi göstermiş ve hayatı boyunca bu bilimlerle uğraşmıştır. ününü de bu alandaki çalışmalarına borçludur.
  hükümdarlığı sırasında, semerkand'da kurduğu medrese ve gözlemevi de bilim tarihi açısından oldukça büyük önem taşır. bu gözlemevinde yapılan çalışmaların sonuçlarının içeren zic i uluğ bey adlı eseri doğu'da ve batı'da uzun yıllar bir başvuru kaynağı olarak kullanılmıştır.
• taht sahibi bir bilim adamı olması bakımından, müslüman dünyasında çok özel bir yere sahiptir. "hey'et cetveli ve yıldızların fihristi" adıyla çevrilebilecek eseri, ortaçağ biliminin son sözü ve astronominin teleskop icat edilinceye kadar erişmiş olduğu en son derecesidir.
• 1941 yılında haziran'ın 16'sında başlayıp birkaç gün devam eden bir arkeolojik araştırmada timur'un mezarı açılmış ve orada yatan kişiler incelenmişti. o türbede yatanlardan birisi de uluğ bey'dir. taşkent'ten yayınlanan pravda gazetesi olayı 17 haziran'dan itibaren seri halinde neşretmiş. 17 haziran'da kazının başladığını haber veren yazıda uluğ bey ile alakalı ilginç bilgiler vardı. nakledeyim;
  
  timurun en ünlü nesli 1393 yılında doğan uluğ bey idi. uluğ bey çağının en büyük astronomu yani gökbilimcisidir. kendi kurdurduğu rasathanede değerli çalışmalara imza atmış, astronomi ile alakalı kanunlar bulmuştu. bu kanunları birkaç asır boyunca diğer astronomlar takip etmiştir. uluğ bey özgür düşünceleri ve bilimsel bakış açısı sebebiyle ulema yani din adamları tarafından sevilmez idi. ölümünde bu ulema güruhunun payı büyüktür.
• ortaçağ'ın karanlık zihniyetinin sayısız kurbanlarından biridir, mollaların kışkırttığı oğlu tarafından suikast sonucu öldürtülen bir bilim adamı'dır.
  kurduğu rasathane melekler rahatsız ediliyor diye kapattırlmıştır. çok iyi dostu olan ve osmanlı'da daha sonraları yeniden bir rasathane kuran ali kuşçu da hemen hemen aynı akıbete uğramış ve osmanlı ulema'sının fetvasıyla istanbuldaki rasathane de top atışıyla yıktırılmıştır.
  ama bütün belgesellerde "islam alimi" olarak geçerler.
  
  edit: genelde kendisiyle ilgili veya ölümüyle ilgili gerçekler değil, sadece bir tarafin güzellemeleri yazılmaktadır. sadece wikipedia'da üstün körü molalarla anlaşamadığını falan yazmışlar sağolsunlar ama onlarda nedenini yazmamışlar. tarihi mastürbasyon yapmak için değil hakikati öğrenmek için okuyup yazsaydık, bugün bir çok hatadan ders çıkarıp dünyanın en büyük medeniyeti haline gelmiş olabilirdik.
  wikipedia biyografisi
  
  ekleme: düzeltiyorum, osmanlı'da rasathaneyi ali kuşçu'nun ölümünden sonra takiyüddin kurmuş ve top atışıyla yıktırılan rasathane oymuş. sanırım ali kuşçu 2. mehmet tahtta olduğu için başına bir şey gelmeden sağlam kalabilmiş. daha sonraki padişahlar zamanında onun getirmiş olduğu astronomi, fizik, matematik gibi pozitif bilimlerin medreselerden nasıl def edildiğini biliyoruz zaten. 1 asır önce istanbul'un fethiyle ortaçağı kapatıp yeni çağı getiren osmanlı, 1 asır sonra kendini tekrar ortaçağa sokmuş resmen.