• geçmişteki politik duruşları nedeniyle milliyetçi olduğunu söylemeye utananlar kendilerine ulusalcı der, o kadar.
  • i. kemalizmin ulusalcılığı ile milliyetçilik tamamen farklıdır. keza, kemalizmin ulusalcılığı ile 82 anayasası soslu atatürkçülük milliyetçiliği de karıştırılmamalıdır, farklı kavramlardır.

    ii. milliyetçilik bir ideolojidir, ulusalcılık kemalizmin altıokundan biridir.

    iii. milliyetçilik avrupa politik tarihinin neden-sonuç ilişkileri ve şartları üzerinde gelişmiş bir ideolojiyken, ulusalcılık diğer oklar gibi kemalizmin temelini oluşturan bilimsellik ve bağımsızlık kavramları ile bu toprakların şartları üzerinde yükselir.

    iv. milliyetçilik bir kan bağı üzerine kurulu iken, ulusalcılık "anayasal yurttaşlık" üzerine kuruludur. kemalizme göre türk ulusu "türkiye cumhuriyeti'ne kuran halka türk denir" şeklinde tanımlanmış olup, "türk ulusu = türk ırkı" değildir.

    v. milliyetçilik söz konusu ırkın üstünlüğünü temel hedef olarak gösterirken, ulusalcılık anti-emperyalist ruhla, tam bağımsızlığın her alanda -ekonomik, siyasi, askeri, kültürel vs.- korunması amacını taşır. hatta, bu amacın gerçekleştirilmesi için türk ulusu diğer mazlum halkların yanında yer de almalıdır.

    vi. milliyetçilik ideolojisine sahip olanlar ile ulusal bilince sahip olanlar arasındaki farklara bakmak da milliyetçilikle ulusalcılık arasındaki farkları anlamaya yardımcı olur. (bkz: uğur mumcu) (bkz: ahmet taner kışlalı)

    vii. daha bir çok farklılık olmakla birlikte burası ansiklopedi değildir. bu nedenle aşağıdaki kavramların "okunması ve öğrenilmesi" yerindedir.

    (bkz: kemalizm)
    (bkz: ulusalcılık)
    (bkz: bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak)

    ve sözlükte olmasa da

    (bkz: cumhuriyet halk partisi 1935 büyük kurultayı parti programı)
    (bkz: medeni bilgiler kitabı)
  • sosyal bilimci olmak ile ideolog olmak arasındaki farktan geçiyor belki de. şuradan heves kolaycılıkla: ulus baker'in lezzetli sofrasından.

    genç cumhuriyet'te ideoloji ve siyaset

    öncelikle siyasetin ideolojik motiflerin araştırılmasıyla kavranabilecek bir insan faaliyeti türü olduğuna inanmadığımı söyleyerek başlamalıyım. bu anlayış uzun yıllar türkiye'de başta sol olmak üzere, ama günümüzde muhafazakar sağ olmak üzere kendilerine sunduklarını sandıkları bir kolaycılıktır. bu kolaycılığı aşabilmek için cumhuriyetin ilk yıllarına dönmek yetmez, oldukça gerilere, belki de karşı çıkılacak ama, dışarılara, 19. yüzyıl avrupasında olup bitenlere kadar açılmak gerekir.

    unutmayalım, bugün belki türk sosyal biliminin babalarından bahsetmeyi derslerimizde veya ders kitaplarımızda sürdürüyoruz ama bu babalar ağırlıklı olarak ideologtular, sosyal bilimci değil. belki sosyal bilimlerin ya da diyelim ki etkisini yeni yeni evrensel ölçekte oluşturmaya başlamış olan marksizmin damgasını taşıyan ideomlardan hareket ediyorlardı ama bunların salt ideom olarak kalması bile bu düşünsel uğraşıların ideolojiler alanında cereyan ettiklerini ıspatlamaya yeter.

    ziya gökalp gibi birinin geniş bir tercih olanakları alanı var gibiydi: başlangıçta gabriel tarde sosyolojisi (ya da sosyal-psikolojisi) ama sonra, tam zıddı olan durkheimcılık. daha önceleri pozitivizmin değerlerini neredeyse bileşik bir eğitim sistemi içinde tarihte ilk kez somutlamaya girişen bir comte``çuluk... ondokuzuncu yüzyılın ve kalabalıklar sosyolojisinin etkisi kaçınılmaz olacaktı ve bu meyanda yeni doğurulması tasarlanıp duran bir "milletin" ideolojisi bu terkipler dahilinde aranıp duracaktı.

    akçuraoğlu yusuf gibi marksizm esini apaçık olan bir figür de uzun yıllar turancılığın esas doktrin babası olarak anıldıysa bu da türkiye aydınında adet haline gelmiş bir "ideolojiye çekme"ye delalet ediyordu. cemil meriç ile nurettin topçu gibilerini de bir asra yaklaşmış bir süre boyunca ziyaret eden de bu "ideoloji"/ideolocya meselesi değil midir?

    türkiye'de osmanlı'nın son, türkiye cumhuriyeti'nin ilk dönem metinleriyle karşılaştığımda aklıma apansız geliveren, ama yeterince de ısrarcı olan şu iki basit sorudan asla kaçınamadım, hala da öyleyim: birincisi acaba neden bazılarının "taklit" diye aşağılamayı sürdürdüğü bu "esinlenmeyi" her sosyal bilimcinin net bir şekilde düşünsel portrelerini tanımak zorunda olduğu iki sosyologtan yalnızca birini tercih ederek kurdukları. aklımda "bireycilikle" itham edilen gabriel tarde ile rakibi durkheim var. tercihler, ziya gökalp için de nurettin topçu için de önce ilkine önem verip, ondan öğrendiklerini rakibinin ana mefhumlarına yedirmek olmuş. eklektizmin nihai tecrübe tarzı da zaten budur.

    arkaplanda ideolojik bir ajandanın bulunduğu o kadar açıktır ki tarde'dan durkheim'a bu ani geçişin ikincisinin milliyetçi ve muhafazakar diye bugün ideomları bile birleşmiş iki farklı ideolojiyi yanyana getirmeye daha uygun olduğuna dayandığını da buradan yola çıkarak hissedebiliyoruz.

    ikinci soru ise şudur: acaba neden, cumhuriyet'in doğuşunun hikayesini salt "partizan" kişiler kaleme aldılar ve her şeyi kapsayabilecek bir roman kaleme alınamadı. bu işin tarık buğra'ya bırakılmış olması ilginçtir. oradan da oldukça yüzeysel değinmelerle işleyen bir edebiyat elde edebilmiştik. evet, neden türkiye köylülerinin, kısmen de kürk aşiretlerinin, giderek nüfus payı oldukça dar olan kentli kesimin, esnafın vesaire kurtuluş savaşı sırasında dağlarda yatan bu ittihat ve terakki subaylarının rejimini kabullenmiş olduklarını --ve nasıl kabullenmiş olduklarını bize hissettirecek bir roman ya da film asla mümkün olmadı... ruslar kendi devrimlerinin entellektüel hesabını verdiler --hem de bizzat devrim sürerken.

    bu bizde gerçekleşmedi. kimse hesap vermek istemeyecekti çünkü. bugünkü sorunların cevabını o yıllarda aramaya çalışmak basit bir tarihçi saplantı değildir. hep yaşanmakta olanı, yaşanmayı sürdüreni sorguluyoruz çünkü.

    ama bir hesabın olduğu ve henüz ödenmediği de apaçıktır: sorun tarihin ilk suni "millet inşasıdır" --sıfırdan bozkırda yükselecek sembolik başkentiyle, varlık vergisi adı verilen şey aracılığıyla iktisadi egemenlik alanını elde tutan azınlıkların giderilmesiyle, ama en önemlisi patriarşik otoritelerin mikro-düzeylerine kıdım kıdım vurulması suretiyle. türkiye'nin medeni kanununun kendisinden türetildiği, hatta kopyalandığı isviçre medeni kanunundan daha ilerde olduğunu söyleyebileceğimiz pek çok nedene sahibiz: kadınların oy hakkı daha ileridedir ve daha erkendir.

    ama mesele söz konusu olanın hukuk değil yalnızca bir kanun olmasıdır. hukuk eğer özgürlükler ve yasaklamalar icat etmeye yarayan bir sistem ise, kanun sadece bu sürecin ufak bir kesiti, bir anı, bir parçasıdır. demek istediğim bu yüzden şuna geliyor: kadınların seçme ve seçilme özgürlüğünü isviçre medeni kanununa ekleyebilirsin --ancak bununla hukuk kuramaz, hukuku değiştiremezsin. tek bir kanun elbette çok şey değiştirir, ama sistem olarak hukuku, hukukun işleyiş tarzını değiştirmez. gerçek hayatla temas ettiği anda kanun tuzla buz olup gidebilir, çünkü başka hukuklarla, sözgelimi feodal hukuk sistemiyle karşılaşmıştır.

    arkada hukuk olmadan kanun icat etmenin sonucu bir ideolojik mensubiyetler alanının doğuşudur: kanunun hukukun önüne geçmesi hukukun akışkanlığını zedeler, otoritesine gölge düşürecek her harekete a priori olarak mahal verir. açıkçası medeni kanun türkiye'de isviçre'den kopyalandı. bazı kanunlar ve özgürlükler, ama aynı zamanda bazı kısıtlamalar ve eksiklikler de eklendi. bu, cumhuriyet döneminin en "ideolojik" olgusuyla karşı karşıya olduğumuzu, bununla hep karşılaşacağımızı ve siyasi ilişkiler ve mücadeleler alanının da bunlar tarafından katedilmekte olduğunu gösterir.

    demek ki cumhuriyet dönemi ilk siyasi ideolojilerinin hukuka yönelik bir kayması, saplantısı, ama hukuku kanun yapımına ve icraına sınırlandıran bir illüzyonu var. belki de bunun tek nedeni, orhan koçak'ın söylediği gibi, yüzyıl başlarında bağımsız bir felsefeye dönüşen fenomenolojinin, yani hukuk ile kanun arasındaki farkı açığa çıkaracak bir düşünsel faaliyetin ayrıcalıklı düşünüm konumları arasına hiç gelmemesi, türkiye'yi asla ziyaret etmemiş olması.

    burada önemli bir nokta, başlangıçta söylediğim gibi, tarde'ın terkedilerek düşmanı durkheim'a kapılanmaktır: durkheim milliyetci ve kurucu bir ideoloji için daha makul bir felsefeye sahipti. mesela sosyal bilimleri diğer bilimlerden, mesela psikolojiden ayırdederken, ya da kendi içlerinde tasnif ederken, "politik sosyoloji" bu tasnifte yer almıyordu.

    fransız sosyolojisinin esas kurucusu tarde ile hasmı durkheim arasındaki tartışma, ikincisinin lehinde sona erdiğini biliyorsak bile, son derecede ilginçtir ve fikirlerini tarde'a, sonra da durkheim'a bağlayan pragmatist türk ideologlarının ruh halinin kaynağında aslında neyin yatmakta olduğunu da dışavurur. durkheim için her şey bir "toplumsal olgu" olmaya başladıktan itibaren bireyin ötesine, araştırdığımız nesnenin, yani toplumun alanına dahil olur. birey nerede biterse orada artık toplum başlar durkheimcılığın ana formülüdür. ama tarde'ın eleştirisi hemen gelecektir: tamam, belli bir alanda birey biter, geçersizleşir, ama bu onun toplumsal dediğin bu alanda hala varolmadığı, hissetmediği, düşünmediği, üretmediği anlamına gelmez. senin birey anlayışın insanı salt psişik faaliyetler alanına terk etmekle yetiniyor.

    peki acaba ilk türk ideologları insanı algılamaya yönelmiş miydiler? tek bir yabancı, fransız antropoloğunun, claude lévi-strauss'un hindistan gezisi sırasında islamiyete dair en derin gerçekliklerden birini açığa vurabilecek kadar zaman bulmasında bizi şaşırtan bir şey olmalı, değil mi? bu gerçeklik, "basitlik hayranlığı"dır. türbelerin şatafatlı olmayışında yatan, islam'ın en son, dolayısıyla en yalın, en basit, en "rasyonel" din olması gerektiğine dair bir kanıtlama tarzı --ad historiam... bunun için yeterince öykü vardır: islamiyet en son din olduğu için, basitçe en gerçeğidir... yalındır, çok az kuralı vardır ve basitçe bir kelime-i şahadet ile dahil olursunuz. ama yalnız bununla kalmaz: karınızın kızınızın iffetinden, sadakatinden kuşku mu duydunuz? çözümü islamiyette çok basittir, kapatırsınız. dinen faiz caiz değil mi? çözümü çok basittir: iki taraf arasında bir anlaşma yapılıp imzalanır, içinde faiz denmez, para aktarması filan denir. ama bununla varoluşsal sorun yer değiştirir: bu kez "acaba karıma-kızıma sokakta biri değerse"? gibisinden bir problem ortaya çıkacaktır. o halde, iran'da olduğu gibi kamusal alanlar haremlik/selamlık halinde bölünürler. bu sürekli bir varolma krizi, sürekli bir kolay, ucuz çözüm rahatlığıdır.

    peki cumhuriyet'in ilk dönemindeki ideolojik atılımlar dahilinde bu konuya nasıl yaklaşılmıştır? ilk çözümler daha derindendi: aşiret, aile vesaire içinde erkeğin egemenliğinin desteğini sağlayan kurumsallaşmış temaları yok ederim, bunu hukuk daha doğrusu kanunlar aracılığıyla yaparım, ve sistemleri çöker. mesela kanunen erkeğin aile reisi olduğunu taahhüt ederim, çünkü daha fazlasını yapamam, ama ona daha fazla sorumluluk, daha fazla dikkat atfederim. bu herhalde türkiye'deki en esaslı ideolojik saldırılardan birdir. karısının ya da evlatlarının şapka takan bir köylü ağasına bakıp nasıl güldüklerini anlatan bir roman ya da hikaye işte türk edebiyatında yok.

    vs iki aylık müstakil mecmua 2, ekim-kasım 2005
  • biri yeni türkçe, diğeri eski türkçe. boşuna felsefe yapmayın.
  • (bkz: laikci milliyetcilik)
  • ulusalcı izmirli ya da kadıköylü filandır. milliyetçi ise sivas, maraş gibi katliamları ile meşhur şehirlerdendir.

    şükeladan sonra gelen edit: ikisi de zararlıdır.
  • ulusalcılıktan milliyetçiliğe, oradan da faşizme mesafe sadece bir adımcıktır.
  • milliyetçiyi tanımlamaya gerek yok, milliyetçi adam milliyetçidir (tanıma gel) o kadar. ve bu fikrin bi geçmişi vardır, yıllardır milliyetçi kuşaklar yetişmiştir, içinden türlü fraksiyonlar çıkmış, ülkücülük de dahil olmak üzere pek çok savunanı yetişmiştir. hatta bazıları entelektüeldir, en azından milliyetçi teorileri bilir, bu konuda yazılmış kitapları okumuşluğu vardır, kendi aydınlarından haberdardır vs..

    sonra seksen darbesi gelir, gençlik depolitize edilir, yeni kuşaklar sadece okulda kendilerine enjekte edilen milliyetçi temeli alır ama üstüne taş koymaz, anaakım siyasetle bile ilgilenmeden yaşayıp gider.

    fakat sonra tekrar politize olunan bi çağa girilir. muhafazakarlığın daha dine kaykılmış olanının ülkeyi (ve anaakım siyaseti) domine etmeye başlamasıyla bu depolitize ve ölümüne cahil yeni nesilde muhalif damarlar atmaya başlar ama kendilerini yetiştirmedikleri, tek birikimleri resmi eğitimle kendilerine ajite edilenler olduğu için gerçek bi muhalif siyaseti benimsemezler. tek seçenekleri milliyetçi olmaktır ama milliyetçiliğin geçmiş ve bugününün vitrini hiç de çekici değildir.

    öyle ki milliyetçilik zamanında türk islam sentezini de çıkarmış, dini ikinci plana atmayan, muhafazakar bi ideolojidir ve yeni nesildeki dinci karşıtlığını tatmin etmesi mümkün değildir. hem yeni nesil, ülkücüleri de o kadar beğenmez. ülkücüler yeterince deşifre olmuş, çok dalgası geçilmiş, genellikle cehaletle özdeş sayılarak tabiri caizse madara edilmiştir.

    ayrıca yeni nesildeki ırkçılık daha bi beyaz türklük fikrini beslemektedir. yeni nesil de eski milliyetçiler kadar ırkçıdır ama kendilerini dincilikten uzak, modern, laik vs saymaktadır. üstelik kendilerini muhalif sanmak için kendilerine "sol" demeyi bile kabul etmektedirler ama solun sadece adını kabullenebilirler, çünkü gerçek sola onlar da düşmandır.

    bu noktada ulusalcılık diye bi kavram uydurulur. eskinin milliyetçileri chp'ye düşmanken, yeni nesil milliyetçiler kendilerine muhalefet kalesi olarak chp'yi seçer, chp altında milliyetçilik yapmaya başlarlar. anti emperyalizm terimini benimser, eski devrimci gençliğin özellikle kemalizm vurgusunu öne çıkarır (ulusalcılardaki deniz gezmiş sempatisinin kaynağı budur), laik ama son derece ırkçı bi muhalefet yapmaya başlarlar. tabii muhalefetleri de devlete değildir, devleti benimserler, sadece iktidara muhalefet ederler. böylece tehlikeli sulara girmezler, kendilerini tehlikeye atmadan cesur birer muhalif olduklarına kendilerini inandırırlar. orducudurlar, arkalarını sağlama alırlar ama orduya yapılan muhalefeti abartır, böylece mazlumu oynayarak kendilerini de büyük kötü dinci ve bölücü (ülkedeki bi avuç solcu onlar için solcu değil, sadece bölücü ve kürtçüdür) karşısında kahramanca savaşan gençler olarak addederler.

    kısacası ulusalcılık eski milliyetçiliğin özde aynısı, ama vitrinde daha parlatılmışından farklı değildir. eski milliyetçiler kadar bile birikimli değillerdir. türk islam sentezi yerine sadece türklüğe eğilen basit beyaz türklerdir o kadar.

    entelektüel ulusalcıların varlığı, sayılarının son derece az olmasından dolayı bu genellemeyi yıkmaya yetmez.
  • tdk'ya göre olmayan farktır. demek ki burada da kadrolaşma had safhada.

    http://tdkterim.gov.tr/…lst&kelime=ulusalc�&ayn=tam

    (bkz: düz milliyetçilik vs atatürk milliyetçiliği)
    (bkz: ulusalcı/#18158897)
  • (bkz: bos kume)
hesabın var mı? giriş yap