• üniter devlet.

    bir merkeze bağlı tek bir hukukun yürürlükte olduğu idari yapılanma. bu tür devletlerin temel hukuk kurallarını koyan meclis (yasama), bunları uygulayan hükümet ve devlet başkanı (yürütme) ve hukuk kurallarına uymayanların yaptırımlara çarptırıldığı ya da hukuki uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulduğu mahkeme (yargı) gibi organları tek bir merkeze bağlıdır.
  • (bkz: tek yapılı devlet)
  • savcısı, hakimi, kolluk kuvveti, maliyesi ve eğitimiyle bir bütündür.

    her özerklik, federasyon vb kavramlar çerçevesinde dönen tartışmada ilk önce söz isteyip "bölücü hainler. bölünmez bütünlük" diye kadim ve kökenini hiç sorgulamadıkları kusursuz fikirlerini dile getirenlerin şu sıra mükemmel bir üniter devlet performansı sergileyen akp karşısında "işte yargı da gitti, polis zaten onlarındı. orduyu da yediler" diye sızlanması ne esaslı bir tutarsızlık olarak tarihteki yerini almıştır.
    göz pınarlarım yaşlı bu gerçek karşısında.

    üniterlik/tekçilik/uniformity'nin kendi inisiyatiflerindeki bir mefhumken bu kadar kutsal olup mevzi kaptırınca bir anda "yozlaşma" olarak adlandırılıp değerinden yitirmesi de benim genç araştırmacılara önerdiğim bir inceleme konusu olsun.
  • fransa'nin kendini bilmez elitlerinin, sadece fransa'ya has bir tur zannetigi devlet yapilanma $ekli.
  • şaşırtıcı gelebilir ama ingiltere (united kingdom) bir üniter devlettir. zannedildiğinin aksine yerel yönetimlerin güçlenmesi üniter devlet olamya halel getirmez (üniter devlet olunmasa ne olur o da başka ya) mesela iskoçya'nın yerel parlementosu bile vardır. çok dillilik filan almış yürümüştür ama ingiltere hala üniter bir devlettir. üniter devletin en büyük ayırdedici farkı merkezi hükümetin yerel hükümete başat olmasıdır. bütün yetkiler yerel hükümette bile olsa merkezi hükümet bunu overrule edebiliyorsa o devlet üniterdir. (mesela iskoç parlementosunun koyacağı bir vergiyi ingilterenin parlamentosu kaldırabilir)

    türkiye de hem iki (3-4-5) dilli olabilir, hem yerel yöneticilere geniş yetki verebilir, hem de halen üniter devlet olmaya devam edebilir. üniter devlet olmasa ne olur onu da bilmiyorum.
  • hakkında şöyle bir yazı bulunan devlet biçimi.

    ----------------

    cumhurbaşkanlığı seçimlerinin bütün gündemimizi işgal ettiği bu günlerde gözden kaçırılmaması gereken önemli konulardan biri de özerklik meselesidir. bdp'nin son 2-3 yıldır sık sık gündeme getirdiği fakat orjini daha da evvele dayanan bu olgu özellikle cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra gündemimizi ciddi anlamda işgal edecektir.

    öncelikle sürekli duyduğumuz fakat anlamlarına pek hakim olmadığımız bazı kavramları açıklamakla başlayalım işe. her ne kadar aşırı keskin ayrımlar yoksa da yine de belli kıstaslar mevcut. çok kaba şekilde bakarsak devlet yapılarını üniter devlet ve federasyon olarak ikiye ayırmak mümkün.

    kavramları biraz daha açarken daha da net görüleceği üzere, aslında bütün olay yetkilerin nasıl paylaşıldığı ve iktidarın kendisini ne üzerinden tanımladığıdır. şimdi üniter devlet, ulus devlet, çokuluslu devlet, özerklik ve federasyon kavramlarını biraz daha açalım.

    üniter devlet:

    üniter devlet yapılanmasında ana yetki tek bir merkezde toplanmıştır. ülkenin bütününü ilgilendiren konular hakkındaki mutlak karar merci merkezi yapılanmadır.

    merkezi yapılanma yetkilerinin bazılarını yerel yönetimlere devredebilir ama son halükarda verdiği yetkileri geri de alabildiği için mutlak son söz sahibidir.

    günümüzde ülkelerin çok büyük bir çoğunluğu üniter devlet yapılanmasına sahiptir.

    üniter devlet kavramı kendi içerisinde çeşitli alt gruplara ayrılabilir. yani bütün üniter devletler aynı şekilde yönetilmez. fakat buradaki en önemli kıstas yetki meselesidir. yetkinin hangi zümreye ait olduğu konusu devlet yapılanmasının bel kemiğini oluşturur.

    ulus devlet:

    ulus devlet kavramının fransız devrimi sonrasında ortaya çıkmaya başladığı düşünülür. ulus devletin özelliklerine bakarsak şunları görürüz. ilk olarak üniter devlet yapılanması gibi yetkiler tek merkezde toplanmıştır. ki zaten bu yüzden üniter devletin bir alt koludur. ulus devletin diğer bir özelliği ise kendisini belirli bir ırksal veya dinsel veya mezhepsel bir dayanağa dayandırmış olmasıdır.

    ulus devlet kavramı üniter devlet kavramıyla çok sık karıştırılır. oysaki aynı değildirler. ulus devlet, üniter devletin bir alt koludur. ulus devletten birçok açıdan farklı olan birçok üniter devlet yapılanma örnekleri mevcuttur.

    çokuluslu devlet:

    çokuluslu devlet, adından da anlaşılabileceği gibi kendisini tek bir ulus ya da grup üzerinden tanımlamak yerine birden fazla ulusu, dini, dili kapayacak şekilde tanımlar. hem üniter devlet yapılarında hem de federasyon yapılarında bu özelliğe sahip ülkeler görülmektedir.

    bir ülkeyi çokuluslu devlet yapan kıstas kanunlarla dinsel, ırksal, mezhepsel farklılıkları tanıyıp güvence altına alabilmiş olmasıdır.

    özerklik:

    özerklik kelime anlamı olarak öz yönetim anlamına gelmektedir. özerklik, ülke içerisindeki belirli bir yerin bazı yetkileri merkezi idareden almasıdır. özerklik tarzı yönetime hem üniter devlette hem de federatif yapıda rastlanabilir. burada önemli olan kıstas merkezi yönetimin yetkilerinin ne kadarını, geri alma şartı koyarak ya da koymayarak devretmesidir.

    federasyon:

    federasyon kendi iç işlerinde bağımsız çeşitli yapılanmaların birleşerek daha geniş ve dışa karşı ortak hareket edebilecekleri yeni bir devlet üretmeleridir. bu yapılanmanın en önemli örnekleri abd, rusya ve almanya'dır.

    kavramların çeşitli ülkerlerdeki örneklerle karşılaştırılması:

    abd federal sistemle yönetilmektedir. eyaletlere bölünmüş bu yapıda her eyaletin merkezi federal hükümetin kanunlarıyla çatışmayacak şekilde kendi hukuk yapılanması ve eyalet yapılanması mevcuttur. bir eyalette suç kabul edilebilecek bir eylem, diğer bir eyalette suç kabul edilmeyebilir. fakat son halükarda sistem kendi içerisinde çelişki barındırmaz zira yetki paylaşımı sıkıntı çıkarmayacak şekilde oluşturulmuştur. vergi meselesindeyse, bir vatandaş hem eyalete hem de federal hükümete vergi öder.

    rusya'da durum biraz daha farklı. rusya'da farklı seviyede yetkilere sahip birçok cumhuriyet ve daha küçük yapılanmalar mevcuttur. rusya'ya bağlı 21 cumhuriyetin kendi meclisleri, bayrakları ve başkanları mevcuttur. aynı şekilde ülkede dil ve etniste konusunda aşırı büyük bir problem yaşanmamaktadır.

    ingiltere ise (birleşik krallık dememiz daha doğru) üniter devlet yapılanmasına sahip olduğu kabul edilse bile kendine özgün bir yapılamaya sahiptir. 4 ülkenin birleşiminden meydana gelmiştir. bu ülkeler ingiltere, irlanda, iskoçya ve galler'dir. her ülkenin kendi bayrağı ve kendi meclisi vardır fakat eninde sonunda hepsi de merkez hükümete sıkı şekilde bağlıdırlar.

    israil tek bir dini gruba ağırlık veren ulus devlet yapılanmasına sahiptir.

    fransa geçmşte çok sıkı bir ulus devlet politikası gütmüş olsa da özellikle 1980'lerden sonra farklı etnik yapıları ve dilleri fransa'nın zenginliği olarak kabul ederek biraz daha özgürlükçü bir yapılanmaya gitmiştir.

    japonya yine aynı şekilde yüksek oranda bir japon nüfus yüzdesine dayalı bir ulus devlettir.

    almanya merkezi hükümetle çatışma çıkarmayacak bir yetki paylaşımı sağlayarak iyi işleyen bir federatif yapı oluşturmuştur.

    her ne kadar bu noktanın üzerinde daha sonra daha detaylı durulacak olsa da yine de belirtmeden geçmemek lazım. ülkeler mümkün olduğu kadar kendi öz ihtiyaçlarına en fazla yardımcı olabilecek sistemleri oluşturmaya çalışmışlardır. ülkemizin yapması gereken kopyala-yapıştır sisteminden daha öte, kendi ihtiyaçlarına en fazla yardımcı olabilecek sistemi geliştirmek ve bunu uygulamaktır.

    --------------------

    kürtler ve özerklik - 1 (ulus devlet, üniter devlet, federasyon)
  • trakyalının hakkarili ile arasında sınır olmamasını sağlayan, izmirli ile rizeliyi birlikte yaşamaya davet eden merkezî sistem.

    avrupa'nın, post-modern ruh hastalığı yaşamaya başlamadan öncesi mesela 90 öncesi, neden huzur olduğunu şimdi daha iyi anlıyorum. olabildiğince küçük ve homojen ulus devletlerden oluşmuşlar ve feminazi teröristlerine de teslim olmamışlardı. demek ki huzur ve gelişimin kaynağı bu idi. göç ise tüm kötülüklerin anasıydi.
  • farklılığın zenginleştirilemediği tek bir yapıyı dayatan kısacası çoğunluğun diktatörlüğünün uygulandığı sistem
  • üniter olmayan devlet için, (bkz: federal devlet)
  • 3 ayda bir ordu tarafından korunup kollanmazsa bölünecek olan devlettir..

    böyle jenga falan gibi bişey olsa gerek..
hesabın var mı? giriş yap