vespasianus

• "imparator vespasianus, dehşet ve tehlike içindeyken bile şakalaşmaktan vazgeçmezdi. hatta kendi ölüm anında, 'eyvahlar olsun! galiba tanrıya dönüşüyorum' diye şaka yaptı." suetonius
• roma imparatoru. helge hesse'nin "80 cümlede dünya tarihi" isimli kitabından hayatıyla ilgili bilgiler:
  "müzisyenden ekonomi sanatkârına.' bu sözcükler neron'un tahttan indirilişinin ardından roma imparatorluğu'na kadar yükselen vespasianus'u çok güzel tanımlar. üstelik vespasianus hemen neron'un ardından imparator olmadı. ondan önce üç kişi roma imparatorluğu'na soyundu, fakat başarısız oldu. neron'dan sonra vespasianus başa gelene kadar, 68 yılının ortalarından 69'un ortalarına kadar süren döneme 'dört imparator yılı' dendi. bu dönemde neron'un hemen ardından tahta galba (servius sulpicius galba) çıktı ve bir intihar saldırısına kurban gitti. onun ardından, komployu düzenleyen otho imparator ilan edildi. rakibi vitellius'la (aulus vitellius) yaptığı çarpışmada yenik düşünce intihar etti. vitellius'un imparatorluğu da uzun sürmedi. temmuz 69'da doğu orduları vespasianus'u imparator ilan edince yönetimden çekilmek zorunda kaldı.
  
  vespasianus, tam adıyla titus flavius vespasianus varsıl bir aileden gelmiyordu. babası italya eyaletlerinde vergi memurluğu ve tefecilik yapıyordu. vespasianus, diğerlerine nazaran, daha basit bir aileden gelen ilk imparatordu, fakat ekonomik açıdan başarılı olan babası onun iyi bir eğitim almasını sağlamış ve askeri-siyasi alanda çalışabilmesi için elinden geleni yapmıştı. vespasianus kısa zamanda yükseldi. imparator cladius zamanında askeri kıdemli memur olarak çalıştı. britanya'da komutanlık yaptı ve neron başkanlığında konsüllük yaptı. sonra bir süre sakin bir dönem geçirdi, ta ki neron'un sarayında tekrar karşımıza çıkana kadar. neron onu afrika prokonsüllüğüne atadığı zaman vespasianus devlet hizmetinde çalıştığı süre içinde hiç de zenginleşmediğini fark etti. neron, vespasianus'un o ünlü, kötü şöhretli yunanistan turnesinde kendisine eşlik etmesine 'izin verdi'. vespasianus'un ne kadar kıymetli biri olduğunu ve rüşvete tenezzül etmediğini çok iyi biliyordu. bu yüzden imparator sahnede şarkı söylerken uyuyakalması ve horultularıyla gösteriyi yarıda kesmesi bile işe yaramadı.
  
  vespasianus imparator olduğunda harap olmuş bir devletin başına geçtiğini biliyordu. bu durumu değiştirmek için var gücüyle çalıştı. iç savaşın yaraları sarılmalı, boşalan devlet kasası doldurulmalıydı. altmış yaşındaydı; o dönemin şartları düşünüldüğünde gelmiş geçmiş en genç imparator da sayılmazdı; fakat ekonomi uzmanı bir babanın oğlu olmanın, siyaset ve askeri alandaki deneyimlerinin faydasını gördü.
  
  vespasianus enerjik görev bilincinin somut haliydi. bugün bu onun portrelerinde de gayet net görülüyor. realist, gerçekle örtüşen stilleriyle iulia (julia domna) ve cladius devrinin kapandığını idealize portrelerinde görmek mümkün. vespasianus resimlerde karşımıza heybetli başı ve sahibinin değirmen taşı taşıyacak kadar kuvvetli olduğu izlenimi uyandıran boynuyla çıkar. dikkati çekecek kadar geniş alnında neredeyse hiç saç yoktur. yüzüne oturan gözleri dünyayı kurnazca süzer. iri kemerli burnu ince dudaklarını neredeyse kapatır; çizgi ve kırışıklıklarla dolu yüzü ondaki sürekli gergin ruh halini ele verir.
  
  mütevazı ve esprili bir kişiliğe sahip olduğu sanılan imparator, devlet ekonomisini düzeltmeyi başardı. yeni kaynaklar bulma konusunda inanılmaz bir yaratıcılık gösterdi. günün birinde, deri tabaklamak için kullanılan kamusal hela çukurlarında bulunan urinden (idrar) vergi alınmasına karar verdi. oğlu titus burun kıvırdı. buna karşılık babası ilk idrar vergisi tahsilatından gelen paraları oğlunun burnuna tutarak şöyle dedi: 'non olet!' (pecunia non olet) (kötü kokmuyor!) bu olayı aktaran suetonius ve cassius dio'dur. günümüzde meslek ahlakçıları bu söze dayanan 'para kokmaz' deyişini kirli işler yaparak kazanılmış paranın itiraz edilecek bir yanının olmadığını belirtmek için kullanırlar. buna karşın kinikler 'para kokmaz' sözünü farklı şekilde yorumlar: onlar bu sözle paranın nereden geldiğinin önemli olmadığının anlatıldığı görüşündedirler.
  
  devletin kasası ağzına kadar dolduktan sonra vespasianus şehir planlamasıyla ilgilenmeye başladı. sürekli taşan tiber nehri'nden halkı korumak için nehrin akışını düzenledi. neron'un altın ev'in (domus aurea) inşasına başladığı yere büyük flavius amfiteatr'ını yaptırdı. yakınlarında neron'un çok büyük bir heykeli bulunduğu için burası 'colosseum' adıyla anıldı.
  
  vespasianus, dış ilişkiler açısından da roma'yı iyi bir yere getirdi. roma imparatorluğu'nun kesin sınırlarını belirledi ve çizdi. komutan agricola, roma imparatorluğu'nun britanya'daki hakimiyetini kuzey yönünde genişletmesini sağladı, vespasianus'un oğlu titus 70 yılında kudüs'ü ele geçirdi ve yakıp yıktı. vespasianus dönemi roma için huzur doluydu. 24 haziran 79'da 79 yaşındayken hayata gözlerini yumduğunda roma refah dolu bir dönem borçlu olduğu imparatorunu kaybetmişti."
• (17 kasım 9 – 23 haziran 79)
  imparatorluk, oldukça zor bir dönemden geçiyordu. neron'un acımasızlığı, galba ve othonun çok kısa süreli yönetimleri, vittelius'un yine kötü yönetimi imparatorluğu zor durumda bırakmıştı.
  
  vespasian, vergi tahsildarı olan bir roma şövalyesi olan flavius sabinus'un oğluydu. 43 yılında britanya'nın işgalinde yer alan lejyon ordularının başında yer aldı. 51'de kuzey afrika'ya konsül oldu. ms 66 yılında yahudiler ayaklandılar. neron isyanı bastırması için vespasianı görevlendirdi.
  67 ve 68 yıllarında yahudilere karşı başarılı iki sefer gerçekleştirdi. ancak neron'un 68 yılında ölümü üzerine yahudi seferini yarıda kesmek zorunda kaldı. neron'dan sonra başa geçen galba'da uzun ömürlü olmadı ve aynı yıl öldürüldü. bunu yine kısa süreli otho ve vittelius yönetimleri izledi.
  vittelius zamanında da işler iyi gitmiyordu. imparator hazineyi keyfince boşaltıyor, roma'nın önde gelen adamlarına karşı cinayetler işliyordu. bu sürede vespasian kendisine taraf topladı. tuna eyaletindeki askerler kendisine destek verdiler (68).
  lejyon komutanlarından biri olan antonius primus beş lejyon ile 20 aralık'ta roma'ya girdi. vitellius öldürüldü. bu vespasian'ın yeni imparator olacağı anlamına geliyordu. vespasian 21 aralık'ta senato tarafından imparator ilan edildi. vespasian'ın titus ve domitian adında iki oğlu vardı. ve iki oğlunu da varisi olarak görüyordu.
  oğlu titus, yarım kalan yahudi ayaklanmasını başarılı bir şekilde bastırdı. vespasian ülkeyi on yıl yönetti.
  
  sonra gelen titus flavius vespasianus (bkz: #138765492)
  
  kendisinden önce gelen aulus vitellius (bkz: #138227303)
• imparator paparazzisi suetonius'un aktardığına göre vespasianus'tan bir lutuf istemenin en doğru zamanı imparator yıkandıktan hemen sonraymış.
  -yüce imparatorum, bizim kızın tayinini diyorum keçiören ilçe tapu müdürlüğü'ne yapamaz mıyız acaba...
  + olur olur, sana zahmet şu peştemali uzatıver
  - buyrunnn efenim ["thermae'de voluptas'ı fulledi tabi, ne desem yapar şu an pezevenk. keşke çankaya'yı isteseydim"]
• biraz kemalist komutan tipi var kendisinde.
• roma imparatorları, salt siyasi liderler değildirler. onlar aynı zamanda tanrılaştırılırlar. rivayete göre vespasianus ölüm döşeğinde şöyle buyurmuştur: "kahretsin, sanırım tanrı oluyorum!"
• kendisinden sonraki imparatorlar, titus ve domitianus 'un babasıdır.
  
  3 imparator yılına (i.s. 68-69) son vererek biraz rahatlatmıştır roma'yı. ama bu da ksıa sürmüştür. zira; domitianus, yine mahvetmiştir herşeyi.
• bana göre; roma imparatorluğu'nun ikinci kez kuran adamdır. osmanlı'daki fetret devrine benzer bir duruma son vermiştir zira. fatih sultan mehmet için de benzer bir söylem geliştirilmiştir.
• (bkz: paranın kokusu olmaz)
• tuvaletlere vergi sistemini getirip paralı yapan ilk insan. o tarihten günümüze tuvaletlerden para alınır hale gelinmiş. eskiden mesela 1 milyon alınırken, günümüzde 1 lira alınır olmuş.
  
  neyse espriyi bir kenara bırakalım. tuvaletleri paralı yapıyor, diyorlar ki ''aman efendim tuvaletlerden nasıl para alırız? halk tepki göstermesin?''
  vespasianus da tarihe geçen o sözünü söylüyor: paranın kokusu olmaz! (yani diyor ki paranın nerden geldiğinin bir ehemmiyeti yok, siz o kısmı çok kurcalamayın, para paradır.)