wat tyler

• bizdeki patrona halil ile, hareketinin gidişatı ve sonucu açısından benzerlikler gösteren, ingiltere tarihindeki belki de tek adam gibi halk ayaklanması sayılabilecek hareketin önderi olan ingiliz isyancı. aslen demirci olan bu vatandaş, yavru fok katliamı gibi artık katlanılmaz hale gelen kara vebanın da sonrasında ek darbe olarak gelen vergilere dayanamayan köylülerin sesini dile getirip, birlikte kazan kaldırır. kısa sürede yüz bin kadar kişiyi harekete geçiren wat tyler, londra üzerine yürüyüp devlet ileri gelenlerinin evlerini yağmalar, manastırları basar, iki başpiskoposun kafasını uçurur, vergi tahsildarlarını keser. arada afaroz edilip hapse atılan john ball da kurtarılır (bu bana nedense marquis de sade'ın kurtarılışını hatırlatıyor; gerçi marquis o gürültüde karambole gelip de kurtarılmıştı.) londra ele geçirildikten sonra yerinde zıplayan 15 yaşındaki kral richard, isyancılara istediklerini vereceğini söyler. ama ikinci görüşmede silahsız olarak içeri alınan wat tyler, londra belediye başkanı ve beraberindeki görevliler tarafından öldürülür (benzer ölçüde patrona halil de görüşmek için içeri alındığında silahsızdı.) ama patrona halil'in aksine, wat tyler'ın, eğer nisbeten özgürlükçü görüşlere sahip lollard'lar ile -iddia edildiği gibi- ilişkisi varsa (john ball'u kurtarmasından bu anlaşılıyor), kendisi, gazali'nin isyancılar için ağzına sakız ettiği "ayak takımı cahiller" tanımlamasının dışında ele alınabilir. isyanda hapisten kurtarılan john ball'un eşitlik üzerine şu klasik deyişi de bu isyan sırasında sokaklarda söylenmişti:
  
  "when adam delved and eve span
  who was then the gentleman?"
  
  yani john ball "adem de havva da toprağı işliyordu, bu üstünlük iddia edenlerin hakimiyeti nereden çıktı şimdi?" diyerek hiyerarşiye karşı çıkar. oturdukları yeri çok seven ingiliz aristokrasisinin john ball'a "deli rahip" demelerinin sebebi de gayet kolay anlaşılıyor. nitekim john ball ve diğer lollard'lar, kilise tarafından da düzenli trafik akışını bozan canavar minibüsçüler olarak görülmüşlerdir.
• ingiltere'de 14. yüzyılın sonlarına doğru patlak veren köylü ayaklanmasının önderi. wat tyler ve arkasındaki silahlı köylüler, tüm ülkeyi baştan başa geçerek, çiftlikleri ve manastırları tahrip ettiler ve londra'yı aldılar. feodal beyler, ayaklanmayı bastırabilmek için zora ve aldatmacaya başvurdular. tyler, hain bir şekilde katledildi. kralın ve feodal beylerin verdiği sözlere inanan ayaklanmış köylüler yurtlarına geri döndüler. bundan sonra köylere onları gaddar bir şekilde hesaplaşan cezalandırma birlikleri gönderildi.
• shekespeare, kendisini jack cade karakteriyle, 1590 tarihli iv. henry oyununda reenkarne etmiştir. çünkü bütün tarihçilere göre gerçekte jack cade tarihsel olarak 1450’deki isyana öncülük eden eğitimli bir gençtir. fakat oyundaki jack cade, ateşli ve asidir.
  
  cade oyunun bir noktasında hukukçuları, bölücü olarak suçlar fakat, bu olay aslında tarihsel cade isyanında değil, wat tyler isyanında olmuştur.