weserübung harekatı

• 2. dünya savaşı'nda nazi almanyası'nın norveç'e yaptığı askeri harekatıdır. 9 nisan - 10 haziran 1940 zaman aralığında gerçekleşmiştir.
• 'unternehmen weserubung`, almanya'nin 1940 yilinda ayni anda danimarka ve norvec'i isgal operasyonudur. bunun en buyuk sebebi isvec'in demir madenleridir. isvec'ten almanya'ya ihrac edilen demir norvec'ten gecmekte oldugu icin, ingiltere'nin norvec'e asker gonderip bu ihracati kesmek gibi bir fikri vardir.
  
  ingiltere ve fransa'nin asil plani, 1939 sovyet-fin savasinda finlere yardim icin o civarlara asker gonderip, hem finlere yardim etmek hem de isvec'teki demir madenlerini ele gecirmektir. fakat bu savas 1940 yilinin baslarinda sona erince ortada asker gondermeye bahane kalmamistir.
  
  almanya nisan ayinda ilk olarak danimarka'ya saldirmis, bu ulkenin teslim olmasi 6 saat surmustur. norvec cok daha uzun surmus, ancak haziran'da alinabilmistir. zaten cok kisa bir sure sonra fransa da alinmistir.
  
  nurnberg'de almanlara "neden saldirdiniz lan buralara" diye sorulmus, almanlar "abi biz saldirmasak ingiltere saldiracakti" yanitini verse de hakimler "hassireleee" demistir.
• ikinci dünya savaşı’nda, almanya’nın norveç’e yönelen askeri harekatıdır. harekat 9 nisan - 10 haziran 1940 tarihleri arasında gerçekleşmiştir.
  
  harekat öncesi
  almanya mart 1938’de avusturya’yı, mart 1939’da çekoslovakya’yı ilhak etmiş, 1 eylül 1939’da da alman orduları polonya sınırını geçerek bu ülkeyi işgale başlamıştı.
  
  bu gelişmeler, almanya’nın yayılmasının ve askeri operasyonlarının orta avrupa topraklarında olması karakterini taşır. diğer deyişle alman yayılması doğuya yönelmektedir. norveç seferi’yle alman yayılması ilk kez batıya yönelmekle kalmıyor, alman silahları da batıya dönmüş oluyor. bu bağlamda norveç seferi, ikinci dünya savaşı’nın kilometre taşlarından biri sayılır.
  
  norveç’in jeopolitik konumu
  norveç’in jeopolitik konumunun önemi, hem müttefikler –birleşik krallık ve fransa- hem de almanya açısından, askeri, ekonomik ve politika alanlarında kendini göstermektedir.
  
  askeri açıdan
  ingiliz donanması, birinci dünya savaşı’nın sonlarına doğru alman donanmasını baltık denizi’ne kapatmıştı. dar kuzey denizi’ni, mayınlanmış alanlarla, devriye gemileriyle tutmuşlar, alman su altı ve su üstü gemilerinin iskandinavya ile danimarka arasından kuzey denizi’ne ve atlantik’e çıkışını önlemişlerdir. kuşkusuz sadece askeri gemiler değil, almanya’nın ticaret filosu da denize açılamaz hale gelmişti.
  
  alman donanması için bu acı deneyimin ardından birinci dünya savaşı’nı izleyen yıllarda pek çok alman deniz subayı, ilk adımda alman denizaltılarının atlantik’e açılabilmesi için, kuzey denizi’nde deniz üslerinin zorunlu olduğunu düşünmektedirler. bu tarz deniz üsleri için de en uygun yer norveç’in derin fiyortlarıdır.
  
  ekonomik açıdan
  alman endüstrisinin demir cevheri gereksinmesinin % 85’i isveç’le yapılan ticari anlaşma gereği bu ülkeden sağlanmaktadır.
  
  kış ayları dışında demir cevheri nakliyatı, kuzey isveç’teki bir koya kara yoluyla, oradan da alman limanlarına baltık denizi üzerinden, deniz yoluyla gelmektedir. baltık denizi, alman donanması tarafından kontrol edilebiliyor ve ingiliz donanmasına kapatılıyordu. dolayısıyla bu nakliyatta bir sorun yoktur. ancak kış aylarında baltık denizi donduğundan nakliyat, kuzey denizi kıyısındaki norveç limanı narvik’e demiryoluyla geliyor, oradan da kıyı boyunca ticaret gemileriyle taşınması gerekiyordu.
  
  birinci dünya savaşında kuzey denizi’nin ingiliz donanmasının ablukası sonucu alman gemilerine kapanması acı gerçeği anımsanacak olursa, isveç’ten yapılan demir dışalımının, sadece barış koşullarında sürdürülebilirliği gerçeği ortadadır.
  
  politik açıdan
  tarafsız bir norveç almanya için en uygun durumdur. iskandinavya topraklarında asker bulundurmak zorunda kalmamak, askeri olanaklarını fazlaca yaymamak açısından önemlidir.
  
  askeri harekata kadarki gelişmeler
  almanya’nın deniz kuvvetleri komutanı olan amiral erich raeder, 27 eylül 1939’da polonya seferi sona erer ermez norveç’in kontrolünün ele geçirilmesi için bir plan hazırlamaya girişiyor. raeder, hitler'e 10 ekim 1939 da geniş bir rapor sunar, norveç’in istila edilmesi planıdır bu.
  
  amiral raeder’le bu plan üzerine görüşen hitler, konuyla ilgilenir ve üzerinde düşüneceğine söz verir. ancak hitler’den sonrasında pek ses çıkmaz. o tarihlerde hitler, avrupa haritasında tarafsız bir norveç görmeyi tercih etmektedir.
  
  ne var ki hitler kısa bir süre sonra olayların dayatmasıyla amiral raeder’in önerisini hatırlamak, dahası uygulamaya koymak zorunda kalacaktır.
  
  hitler, polonya sorununu halletmişti ve şimdi fransa’nın üzerine yürümek niyetindedir. polonya seferinin sonlanmasından iki hafta bile geçmemiştir ki 6 sayılı emrini 10 ekim 1939’da dikte ettiriyor, hollanda ve belçika üzerinden fransa’ya yönelik bir saldırıların hazırlıklarına başlanması emrini veriyor. tam da amiral raeder’in planı kendisine ilettiği gün.
  
  almanya’da bunlar olurken müttefikler de norveç konusunda stratejik analizler geliştirmektedirler.
  
  sovyetler birliği 30 kasım 1939 da finlandiya’ya saldırdığında, churchill ’in eline stratejik bir fırsat geçmiştir. finlandiya’ya askeri yardım. böyle bir yardım ancak isveç üzerinden yapılabilirdi. demir sevkiyatının yapıldığı norveç’in narvik limanın yanı sıra, demiryolu hattının uzandığı isveç’in gallivare demir madenleri bölgesi askeri olarak kontrol altına alınmalı ve bu demiryollarının devamı kullanılarak finlandiya’ya askeri birlikler sevk edilmeliydi. böylece müttefikler, askeri sevkiyat bahanesiyle norveç’ten almanya’ya olan demir cevheri sevkiyatını kesebilirlerdi.
  
  dahası ingilizler isveç ve finlandiya’da askeri bir varlık bulundurma şansına kavuşmakla, almanya’yı kuzeyden çevirmiş olacaklardı. kuşkusuz ki bu, ingilizler adına ciddi bir stratejik avantaj olacaktır.
  
  doğal olarak amiral raeder de tüm bu gelişmelerden haberdardır ve hitler’e bunları hatırlatır. aralık ayı başlarında bu bilgileri ve yorumları hitler’e aktarır. ve açıktan açığa “norveç, işgal edilmelidir” der. hem birinci dünya savaşı’nda yaşanan sorunlardan kaçınmak, alman denizaltılarını atlas okyanusu’na güven içinde çıkarabilmek için, hem de isveç demirinin nakliyatını garantiye alabilmek için.
  
  15 ocak 1940’ta fransız başkomutanı gamelin, dönemin başbakanı daladier’e, norveç’in ve isveç’in işgaline ilişkin bir savaş planı verir. ingiliz kanalı’nın öte yanında ise churchill, tarafsız ülkelere bbc’den yaptığı çağrıda almanya’ya karşı birlik olunması çağrısı yapıyor.
  
  aynı gün ingiliz parlamentosunda başbakan chamberlain, iki ingiliz tümeniyle bir fransız tümeninin finlandiya’ya yardım için norveç kıyılarına çıkartma yapması konusunu oya sunuyor. çıkartma bölgesi olarak en kuzeydeki narvik’i şiddetle savunuyor. isveç’teki gallivare demir cevherlerinin kontrolünün bir an önce sağlanması için en uygun yer burasıdır. öncelikle almanya’nın demir dışalımı durdurulacaktır.
  
  bunlar bardağı taşıran son damlaları oluyor ve müttefiklerin iskandinav topraklarında bir cephe açmak konusunda kesin kararlı olduklarına inanan hitler, 27 ocak 1940’ta norveç’in istilası için bir plan hazırlanması konusunda emir veriyor.
  
  5 şubat 1940’ta paris’te yapılan müttefik yüksek savaş konseyi’nde, finlere yardım için iki ingiliz tümeniyle bir fransız tümeninin gönderilmesi karara bağlandı. ingiliz başbakanı chamberlain, bu toplantıda birliklerin narvik’e çıkmasının demir madenlerini kontrol altına alabilmek açısından yararlarını açıklayacaktır.
  
  ne var ki müttefik cephesinde askerlerin politikacıları ikna etmeleri zaman almaktayken 17 şubat 1940 günü yaşanan bir kriz, durumu ciddi boyutlara taşımaktadır. altmark adlı alman ikmal gemisi, alman gemileri tarafından batırılan ingiliz gemilerinden toplanan 300 kadar ingiliz esiri, almanya’ya götürmek için seyir halindedir. 18 şubat’ta bir ingiliz destroyeri altmark’la temas kuracak, çıkan ufak çaplı çatışmada 4 alman denizcisi ölecek ve ingiliz esirler kurtarılacaktır. ancak norveç doğal olarak, ingiliz hükümetini kendi karasularında yaşanan bu olay dolayısıyla diplomatik yoldan protesto eder. birleşik krallık da, norveç hükümetini ingiliz esirlerin taşınmasına göz yummakla suçlar. norveçli yetkililer gemiyi araştırmış, boş yağ varillerine tıkılmış ingiliz esirlerinin farkına varamamışlardır. en azından norveçli yetkililerin açıklaması budur. her ne hal ise, altmark olayı, birleşik krallık ve norveç arasındaki, en azından diplomatik ilişkileri, belirgin biçimde gerginleştirmiştir.
  
  norveç’in altmark olayıyla ilgili protestosu, hitler açısından, diplomatik bir manevradır. norveç’teki bir aşırı sağcı partinin lideri olan quisling, bunun bir danışıklı dövüş olduğu, iki norveç hücumbotunun o bölgede olmalarına rağmen olaylara seyirci kaldıkları raporunu verir. almanya’nın bakış açısından ise altmark olayı, birleşik krallık’ın norveç’in tarafsızlığı konusunda bir duyarlılık göstermemekte olduğunu açıkça ortaya çıkarmaktadır. hitler, norveç’in istilası konusunda artık kararsız değildir.
  
  harekat hazırlıkları
  21 şubat 1940'ta hitler, harekatı yönetmekle görevlendireceği general nikolaus von falkenhorst’la görüşür. emrine beş tümen verilecektir ve görevi, stratejik olarak önem taşıyan beş norveç limanının ele geçirilmesidir.
  
  mart 1940 başlarında fin ordusu, sürekli takviye alan sovyet birlikleri karşısında artık zorlanmaktadır. 13 mart 1940 günü finler ateşkes isterler.
  
  finlandiya’nın teslim olması, müttefiklerin elini ayağını bağlamıştır. bu durumda finlandiya’ya yardım bahanesiyle norveç’e yerleşemeyeceklerdir. diğer yandan almanlar da aynı açmazdadır, müttefikler norveç’e gelmeyeceğine göre, almanların orada bulunmasının haklı bir nedeni de kalmamıştır artık. oysa birleşik krallık ve fransa’nın narvik üzerinden yapılan demir sevkıyatını kesmek konusunda kararlı olduklarını bilmektedir hitler.
  
  hitler 1 nisan’da norveç harekatı için emir verecektir. harekat 9 nisan’da yapılacak ve ulaşım hatlarının güvenliği için danimarka da istila edilecektir.
  
  norveç istilası
  nisan 1940 başından itibaren çok sayıda alman subay ve eri, turist kimliğiyle norveç’e gönderilmeye başlandı. bunlar emir aldıklarında hava alanlarının ele geçirilmesi, haberleşme merkezlerinin, kıyı bataryalarının ve deniz fenerlerinin etkisiz hale getirilmesini sağlayacaklardı.
  
  bir kısım dağ birlikleri de balıkçı tekneleri ve ticari gemilerle norveç kıyılarına yollandılar.
  
  8 nisan gecesi oslo limanına yönelen alman donanmasına norveç kıyı topçusu ateş açar. amiral gemisi kısa sürede, 1.600 kişiyle birlikte sulara gömülüyor. alman donanması çaresiz geri çekiliyor.
  
  oslo kıyı topçusunun cesareti norveçlilere, gizli evrakları ve daha önemlisi de 20 kamyon dolusu norveç merkez bankası altınlarını kaçırabilme olanağı sağlamıştır.
  
  o sırada ingiliz donanması, çıkartma yapacak müttefik birliklerini norveç’e doğru götürmekteydi. yarı yolda norveç’in almanlar tarafından istila haberini alınca geri dönmekten başka çareleri kalmadı. norveç fiyortlarına mevzilenmiş olduğu kuşku götürmeyen alman birliklerine karşı bir çıkartma yapmayı göze alamadılar. bununla birlikte donanma, çıkartma birliklerini indirdikten hemen sonra, norveç açıklarındaki alman donanmasını biraz olsun hırpalamak için yeniden denize açılacaktır.
  
  9 nisan 1940 sabahı saat tam 05.40’ta oslo’daki alman elçisi, norveç hükümetine alman ültimatomunu sundular. ribbentrop, bu işlemin, askeri harekatla aynı anda başlaması talimatını vermiştir. alman ültimatomunda, “... bu bakımdan alman askerleri norveç topraklarına birer düşman olarak ayak basmış değillerdir... tersine, alman askeri harekatının amacı yalnızca kuzeyi, norveç üslerinin ingiliz ve fransız kuvvetleri tarafından işgal edilmesi tehlikesine karşı korumaktır... bundan ötürü, alman hükümeti, norveç hükümeti ile norveç halkının herhangi bir karşı koyma hareketiyle karşılaşmayacağını umar. herhangi bir karşı koyma eldeki bütün olanaklarla bastırılacaktır...” denilmektedir.
  
  benzer bir ültimatom, aynı anda danimarka hükümetine de sunulmuştur. danimarka hükümeti bu ültimatoma uyarak teslim olacaktır.
  
  almanların bu denli uzak bir bölgede, üstelik de çok güçlü bir ingiliz donanması tarafından kıyıdan korunan topraklarda indirme ve çıkartma yaptıkları haberine müttefik yöneticileri önce inanamıyorlar. hele hele narvik gibi çok fazla kuzeyde yer alan bir kentte bunların olmasına ihtimal veremiyorlar. mayın döşeme dahil, ingiliz donanmasının alınabilecek tüm önlemleri aldığı bir bölgede almanların çıkartma yapması olanaksız görünüyor.
  
  fakat haberler doğru çıkıyor. başkent oslo ve narvik dahil, tüm çıkartma ve indirme bölgelerinde başarılı olmuştur alman ordusu. norveçliler direnme kararındadırlar, yer yer direnme de gösterilir. luftwaffe’nin akınları, kısa zamanda direnme odakları üzerinde etkili olur.
  
  ingilizlerin nisan ayı içinde iki farklı norveç limanına çıkartma girişimleri de almanlar tarafından püskürtülüyor. yine de norveçlilerle birlikte 10 haziran 1940’a kadar narvik limanını ve kentini elde tutmayı başarabildiler.
  
  harekatın sonunda
  alman donanması ağır bir darbe yemiş, kendine güveni sarsılmıştır ama, norveç operasyonu almanya için geniş olanaklar getiriyor. demir nakliyatının güven altına alınmasının yanı sıra norveç’te kurulacak deniz üsleri, bu ülkeden sağlanan kereste, süt ürünleri, balık ve bazı maden ve mineraller ileriki yıllarda almanların çok işine yarayacaktır.
• naziler işgalden sonra ingiltere destekli direniş komandolarından çok çektiler. bkz:^*
  özellikle ağır su tesislerine yapılan sabotaj ve sonraki hava operasyonuna yönelik istihbari destekleri hitler için çok can sıkıcı olmuştur.