• elizabeth dönemi* ingiliz klavye ustası ve madrigal bestecisi (1539-43 - 1623). thomas tallis'in öğrencisi. kraliyet kilisesinin orgculuğu sırasında birçok latin ve ingiliz kilise müziği eseri vermiştir. döneminin diğer müzisyenlerine** nazaran kotolik kilisenin baskısını üzerinde daha az hissetmiştir. buna neden olarak kilisenin onu kaybedilemeyecek bir yetenek olarak görmesi gösterilebilir.
  • william byrd, katolik kilise müziği bestecilerinin en büyüklerinden biri olarak ingiltere’deki son isimdir. thomas tallis’in öğrencisi olduğu sanılmaktadır. 1563 yılında lincoln katedralinde orgcu olarak atanmış, 1570 yılında ise royal chapel’de görevlendirildiği halde, bu işi sürdürmüştür. 1585’te tallis’in ölümüne kadar, onunla birlikte krallık kilisesi’nde orgçuluk yapmış, kraliçe i. elizabeth 1575’te bu iki müzikçiye 21 yıl süreyle nota basım tekelini bağışlamıştır.

    byrd’in eserleri, ingiliz çoksesli şarkılarını, klavyeli çalgı parçalarını ve anglikan kilise müziği yaratılarını kapsar. ses için dinsel yapıtları ise latince motet’lerdir. “o dönemin ingiltere’sindeki mezhep farklılığı nedeniyle sadece 3 mass bestelemesi şaşırtıcı değildir. 3, 4 ve 5 ses için yazılmış olan bu mass’lar, kendi alanındaki ingiliz bestelerinin en olgunu kabul edilmektedir”

    “katolik inancına bağlılık gösteren, bu yüzden anglikan komşularıyla sık sık olaylara karışan byrd, bu tutumuna rağmen kraliçe’nin kilisesindeki görevini sürdürdü ve sözgelimi 1586 tarihli bir yazıda ingiliz ulusunun en büyük küğcüsü ve org çaları olarak anıldı. 1611’de john bull ve orlando gibbons ile ortaklaşa yayınladığı parthenia başlıklı defterdeki 21 çembalo parçasından 8’i byrd’in kaleminden çıkmaktaydı. çok sevilen bu defter kısa aralarla 6 kez basıldı.

    byrd’in asıl önemi, virginal müziği’ni temellendirmesidir. basit ve yumuşak tınılı bir klavyeli çalgı olan virginal, bu dönemde ingiliz müzik yaşamına yeni bir renk getirmiş ve virginal müziği tarihte ayrı bir yer almıştır. “kraliçe i. elizabeth’in yönetimi dönemi ve özellikle 1590-1620 arası, ingiliz müziğinin tarihte az yaşadığı bir yükselme dönemi’dir. ünlü şair ve oyun yazarı w. shakespeare de evrensel yapıtlarını bu çağda vermiştir”

    müzik tarihçleri, dinsel eserler arasında bulunan byrd’in 231 motet’inden tu es petrus adını taşıyan parçasını önemserler. “bu altı sesli motet, gradualia seu cantionum sacrarum adlı 1607 yılında londra’da basılan derlemedir.”

    byrd’i izleyen ingiliz bestecilerinin önemlileri “thomas morley , richard farnaby, dr. john bull, giles farnaby, john munday ve peter philips.”

    (kyanak - donem odevi)
  • (bkz: ave verum corpus)
  • william byrd, katolik kilisesine ve cemaatine karşı katı ve idama varan cezaların uygulandığı anglikan kilisesinin kurucu viii. henry'nin ve ardından gelen vi. edward, jane grey, i. mary (katolik), i. elizabeth'in hüküm sürdüğü bir dönemde hayatının büyük bir bölümünü gizlice katolik bir ingiliz olarak geçirmiş bestecidir. inancının hükümlerini saklanarak yerine getirmek zorunda kaldığı bu dönemlerde, i. mary'nin 5 senelik taht süresi haricinde, hayatı oldukça zor geçmiştir. bu zorlukları bestelemiş olduğu dini motetlerde ve missalarda seçmiş olduğu metinlerle kapalı bir şekilde, şifreli olarak anlatmaya çalışmıştır. bir önceki jenerasyondan olan besteci (bkz: thomas tallis) ile farkı eserlerindeki sözel anlatı için kullanmayı tercih etmeye özen gösterdiği latin metinlerine dayanır. bu eserlerinde ada krallığının ana müzik stili olan homophony'nin güçlü olduğu polyphony ile harmanlanmış sade bir anlatımın tercih edildiği bir yazı tekniğini kullanmıştır, bunun nedenlerinde biri de sözlerin en yalın haliyle anlaşılır olmasına dikkat etmesidir. özellikle kaçak yaşamak zorunda kaldığı 1590 yıllarına kadarki bu dönemde müziğini kendi anlatmak istediklerinin bir aracı olarak düşünerek ele almıştır. i. elizabeth'in katolik ispanya'sına karşı aldığı büyük zaferden sonra, hem i. elizabeth ile arasındaki saygılı bir ilişkinin olması vesilesi ile hem de belki beklediği kurtuluşu bulamaması ile birlikte ingiliz diline doğru yönelim göstererek saray ve anglikan kilisesi için anthem'ler ve psalmlar yazmaya başlamıştır. william byrd koyu bir katoliktir ancak i. elizabeth için de royal şapelin centilmenidir (bkz: gentleman of the royal chapel). bu zorlu hayat koşullarıyla baş etmeyi başarmış olan william bryd hayatının sonlarında, elizabeth'in ölümü ardından başa geçen, annesi gibi bir katolik hükümdar olan i.james'in saray bestecisi olma onuruna erişmiştir.
  • dinsel* müziğiyle olduğu kadar dînî olmayan* müziğiyle de zamanında ön plâna çıkmayı başarmış ingiliz rönesans bestecisi. virginal dedikleri bir hede vardır, klavyelilerin günümüzde daha yaygın olan ancak bestecinin döneminde henüz icâd olunmamış çekiçlilerinin* * değil, tezenelilerin* en küçük modellerinin genel adıdır. daha büyük mızraplı, yani tuşa bastığın zaman iç mekanizmanın tele çekiçle vurduğu değil de, teli mızrapla çektiği çembalo, harpsichord gibi enstrümanlara nazaran boyut olarak neredeyse dörtte bir kadar yer kaplayan bazı modelleri geniş kenarına klavye bağlanmış bir kânunu andırabilmektedir. yine böylesi daha portatif olabilen yapısı neticesinde rönesans ingiltere'sinde popülerleşmiştir.

    william byrd de, pek çok çağdaşları gibi aynı zamanda bir klavye olarak bilinmekteydi -ki zaten kilisede organist olarak görev olması da öyle olmasını gerektirirdi. org da dahil olmak üzere yukarıdaki tüm enstrümanlara iyi seviyede çalınabilecek eserler vermiştir. muhtemelen anglokan ve katolik kiliselerinin savaşında arada kalmış olabileceğinden dolayı -ki yanılmıyorsam katolik kilisesi dönem dönem orgu yasaklayıp sadece çıplak insan sesiyle şarkı söylemeyi, çünkü sadece onun kutsiyetinin tanrı katında kabulünün olabileceğini savunmuştur- william byrd tezeneli klavyeli enstrümanlar için de çok sayıda eser vermeye fırsat bulmuştur. bu eserler pek çok farklı defterde bulunabilmekle birlikte büyük bir çoğunluğu aşağıdaki iki defterde albümlenmiştir:

    my ladye nevells booke of virginal music
    fitzwilliam virginal book

    my ladye nevells booke, william byrd'in kendi eserlerini derlediği ve dolayısıyla sadece kendi bestelerinden oluşan bir virginal albümü olsa da, içinde aşağı yukarı 40 küsür küçük formlu eser mevcuttur.

    fitzwilliam virginal book'ta ise 300'e yakın virginal müziğinin 70'ten fazlasının william byrd tarafından yazıldığı bilinmekte olup bestecinin en çok eserini bir arada tutan kaynak olmuştur. john come kiss me now adlı 15. - 16. yüzyılın popüler bir şarkısına yazmış olduğu 16 varyasyon ve bunun gibi besteciyi seküler müzikte de popülerleştirebilmiş pek çok bilinen virginal eseri bu kitapta mevcuttur.

    eserler virginal kitabında toplandı diye de illâ virginal'de çalınacak gibi bir kaide kesinlikle yoktur. zaten burada iki önemli unsur vardır. birincisi: bir klavyeli enstrümana özel olarak yazılmış olan bir eser, her dönem mutlaka pek çok farklı klavye enstrümanında da denenmiştir. burada belki tek istisna olarak org düşünülebilinir. ayrıca diğer önemli unsur da virginal'in 15. ve 16. yüzyıl ingiltere'sinde diğer klavyelilere göre elde edilmesi çok daha kolay ve dolayısıyla da pek çok sınıf tarafından daha yaygın olarak bilenen bir enstrüman olması, ve bundan dolayı tüm diğer ülkelerden farklı olarak rönesans dönemi ingilteresi'nde tezeneli klavyeli enstrümanların tamamına virginal denerek kelimenin etimolojik tarihçesindeki yerini bu şekilde almış olduğudur. bu sebepledir ki aslında yukarıda adı geçen her iki virginal kitabının başlığındaki virginal'den kastedilen tüm tezeneli enstrümanlardır, ve kitaplardaki eserlerin de tüm tezeneli klavye enstrümanlar tarafından çalınabileceğidir.

    edit: imlâ (ladye kelimesinin sonundaki -e'yi unutmak)
hesabın var mı? giriş yap