yakhchal

• pers mühendislerin milattan sonra 400 civarında dizayn ettikleri antik çağ "buz dolabı".
  
  iyi insülasyona sahip bir yer altı deposu olan yakhchal, kışın dağlardan getirilen kar ve buzun saklanmasında kullanılırmış. (saklanma derken, bütün yaz boyunca saklanma ama. hanedanlık yazın faloodeh yiyebilsin, soğuk su içebilsin diye.)
  
  kum, kireç, keçi kılı, yumurta akı, kül, ve kil karışımı bir maddeden yapılan duvarları, ve rüzgar kanalları ile soğutulan yakchallardan iran'da hala var. zaten "buz dolabı" için kullanılan kelime de yakchal imiş iran'da. ilginç.
• "an overview of iranian ice repositories, an example of traditional indigenous architecture" pdf
  (bahareh hosseini, ali namazian)
  
  “historical ice houses: remarkable example of iranian cultural heritage”
  pdf
  (amirkhani aryan, okhovat hanıe, pourjafar mohammad reza, zamani ehsan)
• son yıllarda sürdürülebilir mimariye ilgi artınca yeniden gündeme gelmiş antik bir teknolojidir.
  
  tamamen pasif bir süreç ile çöldeki 15-30 derecelik ısı farklarından yararlanarak soğutma, buzu saklama ve soğuma döngüsü işlemlerine olanak sağlayan yapılara bu isim verilirdi. teknolojinin antik mısıra dayandığı düşünülmekte günümüz örnekleri ise iran, afganistan gibi ülkelerde hala ayakta. bazıları neredeyse 2500 yaşında bu yapılar hala çalışabilir durumda.
  
  bunlardan birine girerseniz çölde kırk derecede nasıl bir mühendislik mucizesi inşa edilmiş anlarsınız.
  
  persli mühendisler bu teknolojiyi mükemmelleştirmeyi başarmışlar. bu da gösteriyor ki, fizik bilimi gibi bilimleri şiar edinirseniz çölde vaha, kışta sefa sürebilirsiniz. kadının kaç saç teli görünmeli tartışmalarıyla boğulan bu güzel ülke zamanında böyle bir yermiş. çölde vahasını kuran bir medeniyetten gelinen yere bak.?
  
  günümüz modern mimarisinde de yeri olan bu yapılar ekomimari için bir dönüm noktasıdır.