yaratıcı düşünme
-
uretici dusunmedir. bireylerin kendilerine ozgu nesne, fikir ve kavrami ortaya cikarma surecidir. elestirel dusunmede mevcut bilgi, mantik ve sagduyu cercevesinde bir yargiya varmak varken yaratici dusunmede mevcut bilgilere ek olarak yeni fikirlerin onerilmesidir.
yaratici dusunmede dort asama vardir:
1. hazirlik: konu hakkindaki bilgi birikimimiz.
2. kulucka: bilincli dusunmeye ara verilen donem. ara dinlenme. aydinlamaya hazir hale gelme icin rahatlama.
3. aydinlanma: fikirlerin dogusu. ilham gelinen evre. eski tabirle "jetonun dusmesi" evresi. her an olabilir.
4. uygulama ve degerlendirme: ortaya cikan fikirlerin en iyilerinin ve uygun olanlarinin uygulanmasi, denenmesi ve yorumlanmasi.
ayrica
yeni fikirler kullanilacak bazi teknikler:
(bkz: beyin firtinasi)*
(bkz: zihin haritası)* -
yaratici dusunme yoluyla problem cozmede olmayan seyi yoktan var etmek degil onceden sahip olunan bilgilerle yeni ve anlamli iliskiler kurulmasi soz konusudur. uretici dusunmedir.
max wertheimer'e gore, yaratici dusunmeyi engelleyen faktorler bulunmaktadir:
1. isleve takilma: onceki deneyimlerimiz her nesnenin bir islevi oldugunu ogretmistir. bu nedenle isleve takiliriz. belli bir nesnenin islevi disinda kullanimi aklimiza gelmez.
2. zihinsel kurgu: bir problemi belli bir yontemle cozdugumuzde benzer problemlerle karsilastigimizda yeni yontemler denemeyiz.
3. duygusal faktorler: basarisizlik kaygisi, belli bir seviyenin ustundeki heyecan.
4. algisal faktorler: problem cozumu problemin dogru algilamasina baglidir.
5. kulturel degerler: icinde yasanilan kulturun dusunce, tutum ve davranis kaliplari yeni ve ozgur dusunceler gelistirmeyi engelleyebilir. -
(bkz: tim burton)
-
problemlere karsi yeni ve orjinal cozumler ortaya koyma. yeni ve ozgun urunler cikarilmasi icin oncelikle en cok genis hayal gucune sahip olunmasi gerekir.
-
yaratici dusunmeyi engelleyen faktorler; kulturel ve duygusal engeller, motivasyon dusuklugu, aliskanliklar ve isleve takilmadir.
-
-
"yaratici fikirler gelistirmek icin siradan gorunen her seye diger insanlardan daha farkli bir gozle bakmak gerekir."
george kneller -
"sorunlara, yetersizliklere, bilgideki bosluklara, eksik elemanlara, uyumsuzluklara, duzensizliklere vb. duyarli olma, guclukleri belirleme, cozumler arama, yetersizliklere iliskin tahminlerde bulunma veya hipotezler olusturma, bu hipotezleri sinama, yeniden sinama, revizyondan gecirerek yeniden sinama ve en sonunda sonuclari iletme sureci"
torrance -
bireyin yeni, farklı, orijinal, özgün (sentez düzeyi), ayrıştırıcı düşünme, alternatifli düşünme ve ürünler ortaya koymasıdır. özneldir. hazırlık, kuluçka, aydınlanma ve değerlendirme olmak üzere 4 aşamadan oluşur.
-
eleştirel düşünmeden beslenen, varolana sıra dışı bakabilme cesaretinin gösterilebildiği düşünme türüdür..
zeka denilen olgu en genel anlamda zihinsel güç ve kapasiteyi belirlerken, yaratıcılık denilen olgu ise bir çok alanda yaratma yeteneğini içeriyor..
yaratıcılığı tetikleyen unsur şüphesiz ki zekadır ancak tek başına yeterli bir faktör de değildir.. bu yüzden yaratıcı olduğu düşünülen bireyler için ** araştırmalar yapılır..
yaratıcılığı sınıflandırmak malesef ki zekayı sınıflandırmaktan daha meşakkatli bir iş..
neden mi? gelin alana değer katan zeka kuramlarına bir göz atıp anlamaya çalışalım..
gardner’ın çoklu zeka kuramı
stenberg’in triarşik zeka kuramı
spearman’ın iki etmenli zeka kuramı
thorndike’ın çok etmenli zeka kuramı
guilford’un üç boyutlu zeka kuramı
thurstone’un küme etmen zeka kuramı
piaget’in zeka uyum kuramı
gardner’ın duygusal zeka kuramı
terenzini’nin örgütsel zeka kuramı
"e peki nerede yaratıcılık?" dediğinizi duyar gibiyim.. yok aslında ama tam olarak burada..
---------------------------------------------------------
eşik değer hipotezi'ne göre; zeka ve yaratıcılık arasında ~120 ıq değerine kadar pozitif bir korelasyon bulunduğu, ancak >120 ıq değerinden sonra ise negatif bir korelasyon bulunduğu görülmüştür*`:genellemeye gidilememesi alanda çalışmayı zorlaştırmaktadır`..
---------------------------------------------------------
platon ve aristoteles zamanlarından günümüze yaratıcı deha, delilik ile eş tutulur ve akıl dışı eylemlerde ısrar etme anlamında kullanılırmış..
ilginç, günümüzde ise, akıl dışı eylemelerde bulunanlara ne ad veriyoruz acaba?
yaratıcı bireylerin zihinsel süreçlerine baktığımızda yakınsak ve ıraksak düşünme becerilerine sahip olduğunu görürüz.. nedir ki bunlar? yakınsak düşünme becerisi, var olan durumları genişletmek için kullanılırken, ıraksak düşünme becerisi ise, bilineni ve öğrenileni değiştirme, eleştiri getirme gerekirse düzenleme anlamı taşır.. ıraksak düşünebilen, yani büyük resmi görüp, önlem alabilen bireyler bu düşünce biçimine örnek olarak verilebilir.. bir kaç farklı sınıflandırmaya şimdi bakabiliriz..
zihinsel gelişim, yaratıcılık gelişimi için ön koşuldur!
1. dil gelişimi
2. algısal gelişim
3. kavram gelişimi
4. problem çözmenin gelişimi
5. yaratıcılığın gelişimi
yaratıcı düşünme 4 aşamadan geçerek varolur..
1. hazırlık
1. kuluçka
3. aydınlanma
4. uygulama ve değerlendirme
peki yaratıcı düşünmenin seviyesi var mıdır?
1. seviye: bilinen çözüm
2. seviye: küçük yenilikler
3. seviye: büyük yenilikler
4. seviye: yeni kavram
5. seviye: buluş
esasında gün içerisinde zihnimizden geçen pek çok düşünce geçmekte ve ertesi güne aktarılan bu düşüncelerin %95'i kendini yenileyen düşüncelerden oluşmaktadır.. yaratıcı düşünmek ve yeni bir şey bulmak sandığımız kadar kolay olmasa gerek.. bu kavrama işletme körlüğü denmekte* imiş.. triz denilen ve mühendislik alanındaki patentlerin pek çoğunun incelenmesi ile oluşturulan algoritmaya dayalı bir düşünce sistemi geliştirilmiştir.. bu düşünce sisteminin kaşifi genrich altshuller'e göre; insanların fikirleri benzerlik gösteriyordu.. öne sürülen fikirlerin farklı adlarda olsalar da benzer ürünler olması, insan zihninin yeni bir özelliğini keşfetmemize yarıyor..
yaratıcı düşünmek sanıldığı kadar kolay bir iş değil!
--- spoiler ---
"hayat sorunlar üzerine kuruludur. karşılaştığınız her hangi bir soruna karşılık geliştirdiğiniz çözümün gerçekten çözüm olduğuna inanıyorsanız yanılıyorsunuz. çünkü her çözüm kendi sorununu yaratır. bu da sizi fasit bir dairenin içine sokar ve çözümsüzlüğe götürür. oysa aksiyon sorun karşısındaki reaksiyon sorunu tahmin edebilirseniz çözümü ona göre hazırlayabilirsiniz." genrich altshuller
--- spoiler ---
yaratıcı düşünme pek çok açıdan doygunluğa ulaşmış bir zihnin ürünüdür ve yaratıcı düşünme geliştirilebilir bir olgudur.. nasıl mı?
“kim temelde öğretmense, öğrencileriyle ilgili bütün her şeyi ciddiye alır, kendini bile. yetenekli olmak yetmez; buna izin vermemizde istenir.” nietzsche
lütfen çocukların kendi problemlerini üretip çözmelerine fırsat verin..
problemlerinde boğulmaya başladıklarında destek olabilirsiniz ancak, her sorun kendi spesifik çözümünü de beraberinde getirecektir, izin verin, yol gösterin..
onların hayatını üst düzeyde kolaylaştırmayın, bu zihinsel tembelliği besleyecektir..
hu ve adey'in geliştirdiği bilimsel yaratıcılık testi'ni uygulayabilirsiniz.. bu testteki verilere göre bir yöntem seçerek; scamper, altı şapkalı düşünme tekniği gibi eleştirel düşünceyi besleyecek veya ayrıca yaratıcı drama yöntemi ile de yaratıcı düşünmeyi geliştirebilirsiniz..
kaynaklar: yaratıcılığın felsefi temelleri ile ilgili olarak şu makale incelenebilir..
ayrıca: şu https://www.tzv.org.tr/#/ türkiye zeka vakfı ve şu: http://www.tuzed.org/…ations/cilt2/sayi1/sayi1.html türk üstün zeka ve eğitim dergisi sayfalar ziyaret edilebilir efenim..
mühendislik uygulamaları ile ilgili olarak da; http://www.deu.edu.tr/…alioglu/dosyalar/yar_sor.ppt ilginç bir yaklaşım buradadır..
not: son bir entry bilimsel yaratıcılık üzerine yazıp bu alana jübilemi yapacağım..
edit: tezimin kuluçka evresinden sevgiler..pff..
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap