zihgir

• sadece bir basit aparat olmayan, kendi ruhuna ve uğuruna sahip olan zanaat gerecidir. topkapı sarayında bu kadar çok sayıda ve olağanüstü nefasette örneklerinin bulunması boşuna değildir. zihgiri kemânkeş öyle kafasına göre alamaz; yeterince pişip menzil açtığı zaman duayla pîri verir. at üstünden yapılan atışlarda, ağır savaş oklarını atabilecek büyük boylu 70 librelik yaylarda pîrlerin piri olsa zihgirsiz atış yapılamaz, zati kirişi tutmak için gereken mandalı bu aparat olmadan kurmak mümkün değildir. iyi bir kemânkeş ayrıca zihgirini asla yanından ayırmaz, tercihan kalbinin üstünde veya boynunda bir kesede taşır.
  
  daha geniş bilgi için murat özveri'nin "okçuluk hakkında merak ettiğiniz her şey" adlı kitabına bakılabilir.
• osmanlılarda okçulukta yayı baş parmak ile germeyi gerektiren teknikte kullanılan, baş parmağa takılan halka benzeri aparat.
  tahtadan, metalden, fildişi, boynuz, kemik ya da deriden yapılmış olabilir ama çok acayip mücevherlerle bezeli olanları topkapı sarayı hazine dairesinde görülebilir.
• osmanlılarda, diğer bütün asya kökenli milletlerdeki gibi kiriş (çile), başparmak ile çekilir ve bırakılır. okçu başparmağını özel bir yüzük ile korur. bu yüzüğe zihgir denir.
  ayrıca (bkz: şast)
  
  farsçada zih: kiriş, gir: tutan anlamına gelir.
  
  kaş (üçgen gibi olan kısım), kulak (zihgirin içinden çıkıp kaşa doğru gelen deri parçası) ve eşik adı verilen 3 bölümden oluşur.
  
  metal, kemik, boynuz, fildişi ve yarı değerli taşlardan yapılır.
  
  edit:link gitti
• türklerin yay kullanmak için baş parmaklarına taktıkları ve en sert yayları bile parmağa hiç zarar vermeyecek şekilde çekebilmelerine imkan sağlayan araç, günümüzde yüzük de diyebiliriz.
  
  her şey ihtiyaçlara göre icat edilmiştir. türkler tarihin her zamanında kirişi hep baş parmakla çekmiştir ve bu yüzden zihgiri bulup, onu kullanmışlardır. avrupalılarda ise böyle bir kültür yoktur. yabancılar oku soldan gezler ve ''3 parmak atışı'' dediğimiz eylemi gerçekleştirirler; işaret parmağı üstte, orta ve yüzük parmağı aşağıda olacak şekilde. peki hangi teknik daha iyi, 3 parmak atışı mı, yoksa zihgir ile baş parmak atışı mı derseniz, tabi ki zihgir ile atmak çok daha iyi. bakın elinizi kaldırıp parmaklarınızı düz bir şekilde açtığınız zaman; baş parmak ile diğer parmaklarınızın arasındaki mesafeyi göreceksiniz. bu mesafe küçümsenebilir ancak okçulukta işler çok değişiyor, baş parmak ile kiriş kulak arkasına kadar çekilebiliyor, çünkü baş parmağımız daha geride, diğer parmaklar ileride kalıyor. ve bu sayede oku sonuna kadar çekip, çok daha ileri atma şansınız oluyor.
  
  yabancılar ortalama 200-300 metre arası mesafede ok atarken; türkler 847 metreye kadar (neredeyse 1 kilometre) ok atabilmiştir, bu teknik sayesinde. ok meydanında sınır 550 metre idi zaten, 550 metre altında ok atanları almıyorlardı, düşünün aradaki mesafeyi... çok ciddi sayı.
  
  zihgirsiz kirişi çekemezsiniz, zira çok sert. ben denemiştim, daha 1 atışta bile çok sızlamıştı parmağım. sonuçta bütün ağırlığı tek parmağa veriyorsunuz, sızlatması normal. ama zihgiri taktığınız zaman hiç acı hissettmeden çok rahat çekebiliyorsunuz kirişi.
• padişahların taktığı zihgirler genelde yeşim ve altın işlemeli olur.
• osmanlıda kemankeş adı verilen kıdemli okçuların kullandığı yüzük benzeri aparat. ''çile'' denen yay kirişi, en güçlü parmak olan başparmakla çekildiğinden zihgir başparmağa takılırdı. çile çekmek deyimi de okçu tekkesine yeni girmiş acemilerin, ok meydanına çıkmadan önce boş yaylar (bkz: kepaze) üzerinde binlerce kez çalışmalarından köken almaktadır. okçu zihgirini kolay kolay çıkarmazdı ve zihgir taşımak savaşçı (bkz: bahadır) olunduğunun bir belirtisiydi. manda boynuzundan zihgir yapımının gösterildiği bir video şuradan izlenebilir:
  
  https://www.youtube.com/watch?v=ph8v_enyjuk
• minyatürlerde
  fatih'in http://twitter.com/…atus/572886416616763392/photo/1
  sarı selim'in http://twitter.com/…atus/572888530717954048/photo/1
  kanuni'nin http://twitter.com/…atus/572889641298362368/photo/1
  elinde görülebilir.
• son zamanlarda çekilen tarihi dizilerden sonra epey moda oldu.. bir kaç senedir tüm gümüşçülerde 10-15 farklı desende seri üretim gümüş zihgirler görüyorum ama bırakın bunları amacına uygun şekilde ok atmak için kullanmayı, süs olsun diye bile takılmaz hiçbiri..
  
  keşke üreticiler bu işe girmeden önce müzelerimizdeki kadim örnekleri detaylı bir şekilde inceleselerdi.. hatta sadece geleneksel okçuluğa samimiyetle gönül vermiş ustalarla bir sohbet etselerdi bu garabet olmazdı..
• yazılanların ve bilinenlerin aksine osmanlıda değil, kompozit asya yayı kullanan bütün kavimlerde kullanılmıştır zihgir. bu kavimler kimlerdir diye soracak olursak; türk halkları, tunguzlar, moğollar gibi savaşçı ve göçebe olan sibirya kökenli kavimlerdir.
  
  peki neden zihgir batıda kullanılmaz?
  
  efendim, çünkü asya orijinli yay çekme stili, avrupa'dakinden çok daha farklıdır. avrupa'da yay, orta parmakla çekilirken asya'da baş parmakla çekilir.
• hünername'de yer alan bir minyatürde aynaya ok atan yavuz sultan selim'in baş parmağında siyah bir örneği görülebilir.