ziryab

• (bkz: zyryab)
• ismini ünlü kürt şair, besteci ve müzisyen ziryab'tan alan, kürtlere böyle büyük bir müzik üstadını hatırlatması açısından da önemli, ilk sayısı yeni çıkan bir kürtçe müzik dergisi. kürtçe için bu alanda ilk. kürt müziğinin kürtçe ele alınması açısından. henüz elime ulasmamış olsa da bu işi yürüten güzel adamlardan tahmin edebiliyorum ki güzel bir proje. ilk sayısında siya şevê'nin son albümü de okuyucuya hediye edilmiş.
  
  kim bu güzel adamlar: gökçe selim, serhat temel, harun ataman, ozan ırmak ve mevlüt oğuz. takipteyiz efendim.
  
  takip etmek çin:
  kovara ziryab twitter
  
  ziryab ınstagram
• kültürel aracılık kavramının müzik alanında en net temsilcisilerindendir.
• müzikle uğraşan ve henüz albümü olmayan kürt şarkıcılar için güzel bir projenin müjdesini vermiş dergi.
  
  twitter hesabından 1. zıryab müzik yarışması'nın yapılacağını duyurmuşlardır. açıkçası bir müziksever olarak beni heyecanlandırmıştır ve özellikle en berbat dönemlerinden birini yaşayan kürt müziği için güzel bir etkinlik olacağını düşünüyorum, yeni isimler görmemizi sağlaması umuduyla. takipteyiz efendim.
  
  ilgilenenler, ben de varım diyenler için link:
  1'emîn pêşbirka muzîkê ya ziryabê
• 19.12.2018 tarihinde oynanan zor hadi yarışmasında final sorusunun doğru cevabı.
• ikinci sayısı ciwan haco kapağıyla çıkmış müzik dergisi.
  
  https://www.instagram.com/…heet&igshid=lzxbrvd5nslp
  
  https://eksiup.com/4cb0f6494680
  
  ve ayrıca kürtçe müzik yarışmasında 12 isim seçilmiş bu isimlerden oluşan bir albümü bizimle paylaşacaklarını duyurmuşlar.
  
  https://www.instagram.com/…eet&igshid=1kenhg7wjp4as
  
  https://eksiup.com/dc570eb35435
  
  kürt müziği için gelecek vadeden bu isimleri tek tek bulup dinlemek lazım, isimler şunlar:
  
  (bkz: teşqele)
  (bkz: serdar alaz)
  (bkz: nikwan qaderi)
  (bkz: nadia visser)
  (bkz: erdal med)
  (bkz: ferit sevim)
  (bkz: harun rüzgar)
  (bkz: the rê de)
  (bkz: rizgar akan)
  (bkz: vedat tanış)
  (bkz: aziz arslan)
  (bkz: ömer ayhan)
• asıl ismi ebu’l hasan ali b. nâfi olan ziryab’ın tam olarak nerede ve ne zaman doğduğu bilinmese de en kuvvetli rivayetin 789 yılında ırak’ta doğduğudur. abbasilerin başkenti bağdat’ta musikişinas ibrahim el- musuli(mawsılî)’nin oğlu ishak el musuli’nin kurduğu müzik okulu, dönemin en önemli müzik okulu idi. ziryab, ishak el musuli’nin yanında yetişmiş ve müzisyenlikte kendini ispatlamıştı. halife harun reşid döneminde bağdat’ta halifenin sarayında bulunmuş, o dönemde dünyanın hem maddi hem manevi en zengin şehirlerinden biri olan bağdat’ın tüm imkanlarından istifade etmişti.
  
  ziryab’ın arap, fars ya da afrika kökenli olduğuna dair rivayetler vardır ancak en güçlü rivayet musullu bir kürt olduğudur. ziryab, hakkında yazılan türkçe makalelerin büyük çoğunluğunda arap ya da fars olduğu söylense de ingilizce ve ispanyolca kaynakların çoğunda kürt olduğu yazmaktadır., teninin esmer olmasından ötürü küçük bir siyah kuşun adı olan “ziryab” ismiyle ona hitap edildiği yahut ziryab lakabının sesinin duruluğu sebebiyle “altın su” manasına gelen “zêr ab”dan geldiği rivayet edilmektedir.
  
  ziryab, bağdat’ta halife harun reşid’in övgüsüne mazhar olmuş ve hocası ishak el musuli’nin gözüne batmaya başlamıştı. bir süre sonra bu bir rekabete dönüşünce hocası tarafından bağdat’tan ayrılmaya zorlandı. genç yaşta bağdat’tan ayrılan ziryab, mağrib’e giderek bugünkü cezayir-fas dolaylarında yaklaşık 10-11 yıl yaşadı. ardından endülüs emevi halifesi ı. hakem’e bir mektup yazdı. mektupta halifenin sanata verdiği değere övgülerin ardından kabul ederse kendisine tabiyetini sunup sanatını kurtuba’da icra edebilmek için izin istedi. bu mektuptan memnun olan el hakem, ziryab’ı kurtubaya çağırdı. ancak ziryab yolda iken halife ı. hakem vefat etti. yerine gelen oğlu ıı. abdurrahman, ziryab’a babası gibi kıymet verdi ve sarayında ağırladı. ziryab, icrası ile halifeyi çok etkiledi ve kurtuba’da müzik hayatını devam ettirmek için izin aldı. coğrafya, astronomi ve fizik gibi bilimlerde de uzman olan ziryab’ın esas kimliği müzik ile endülüs’te oluşacaktı.
  
  avrupa’nın ilk konservatuarı ve yeni müzik eğitim metodunun avrupa’ya etkileri
  
  ziryab, kurtuba’da avrupa’nın ilk sistemli müzik okulunu yani ilk konservatuarını kurar. kendi geliştirdiği pedagojik ses ve enstrüman eğitim metodları bu konservatuarı özgün kılar. o döneme kadar dört telli olarak çalınan ud sazına bir tel daha ekleyerek yeni bir forma sokar. enstrümanında ilk defa ipekli tel kulanarak yeni sesler oluşturur (bugün hala telli enstrümanlar ipekli tel kullanır). kendi geliştirdiği udunda tel malzemesi olarak aslan yavrusunun bağırsaklarını kullanır. ağaç mızrap yerine kartal kanadından mızrap yapar. bu sayede hem ses tonunu etkiler hem telin ömrünü uzatır. böylece yeni bir ud formu ortaya çıkar.
  
  ziryab, bağdat müziğini iyi sindirdiği için arap, kürt, fars ve hint müzik motiflerine hakimdir. bu müzik tarzını kendisiyle beraber endülüs’e taşır. bulunduğu coğrafyanın ezgileri ile birlikte doğu müziğinin motiflerini harmanlar. yaptığı bu yenilikler tüm avrupa’da dikkat çeker. fransa’dan, roma’dan ve avrupanın daha birçok yerinden müzisyenler gelip ziryab’dan müzik dersleri alırlar. ziryab bunlara kendi geliştirdiği udu öğretir ve bu enstrüman avrupaya lute (el-ud) ismiyle yayılır. bugün hala ingilizcede lute(lut) ud manasına gelmektedir ve yine bu dilde kullanılan “çalgı imal eden kimse” manasındaki “luthier” sözcüğü buradan gelmektedir.
  
  ziryab, yeni bir forma soktuğu bu ud ile aslında bugün dünyanın en yaygın enstrümanlarından biri olan gitarın atasını icat etmiştir. yine doğu müziği ile hristiyan avrupa müziğini harmanlayarak oluşturduğu ve dönemin karakteristik endülüs müziği haline gelen tarzın da bugün ispanyolların dünyaya yaydığı flemenko türünün atası olduğu kuvvetle muhtemeldir. flemenkonun içerisinde bulundurduğu mikrotonal geçişlerin zaten doğu etkisi ile olduğu inkar edilemez bir gerçek iken bunu ilk başlatan kişinin 800’lü yılların ilk yarısında ziryab olması çok muhtemeldir. çünkü ziryab öncesinde endülüste sistemli bir forma sokulmuş müzik yapısı yoktu. ziryab arap harflerini kullanarak bir notasyon oluşturmuş, usul ve ses eğitim metodları geliştirmiş ve okula sadece yetenek sınavından geçen kimseleri almıştır. bu eğitim metotları bugün hala dünyanın birçok müzik okulunda geliştirilerek uygulanmaya devam etmektedir.
  
  endülüs’ün moda ikonu: ziryab
  
  ziryab, dönemin paris ve ya new york’u konumunda dünyaya moda örnekliği teşkil eden bağdat’tan geldiği için henüz endülüs’e ulaşmamış birçok tarzı beraberinde kurtuba’ya taşımıştır. giyim tarzı, kullandığı kokular ve kişisel temizlik materyalleri yeni bir tarz oluşturmuştur. bu tarz hem endülüste hem avrupanın diğer bölgelerinde kabul görmüştür. aynı zamanda satranç oyununu iber yarımadası’nda tanıtmış ve yaygınlaştırmıştır.
  
  ibn hayyan, allah’ın sanatçılara dağıttığı bütün yetenekleri ziryab’da birleştirdiğini ifade etmiştir. ibn hayyan’a göre udda birçok yenilik yapan, diğer yandan yıldızların hareketlerini bilen bir astrologdur. batlamyus’un söylediği besteleri de içeren 100.000 şarkıyı ezberinde tutmaktadır. iyi bir hatip, iyi bir şair, zerafet sahibi, meclis adabını bilen, o dönemde kendi kulvarındaki hiçbir sanatçının bilmediği protokol kural ve yöntemlerini bilmesi onu özel kılmıştır.
  
  müslüman mutfağının iber yarımadasında ispanyol mutfağını büyük ölçüde etkilemiştir. ziryab, bağdat ve mağrib mutfaklarından öğrendiği lezzetli pişirme yöntemlerini, baharat kullanma usullerini ve mükellef sofraların kurulma şeklini kurtubalılara öğretmiştir. ziryab, piknik yapar gibi tüm yemeklerin sofraya dizilmesi yerine belli bir sırayla gelmesi ve çorba ile başlayıp tatlı ile sona eren yemek faslının standart dizinini arap geleneğinden avrupaya taşıyan kişidir. yine günde üç öğün yemek yeme konseptini buraya taşımıştır.
  
  sonuç olarak ziryab, bağdat’ın kültüründen beslenerek hem müzik alanında hem de sosyal hayatta endülüs’ü ve dolaylı olarak avrupa’ya büyük etkilerde bulunmuştur. 857 yılında kurtuba’da hayata gözlerini yuman ziryab, kendisinden sonra ibn bacce, abbas b. firnas, ibn rüşd gibi müzikle ilgilenmiş bilim adamlarına öncülük etmiş, bir yol oluşturmuştur. bu manada ziryab, islam sanatı içerisinde çok önemli ve dikkatle incelenmesi gereken bir isimdir.
  
  yararlanılan kaynaklar:
  
  ruız, ana, vibrant andalusia: the spice of life in southern spain, s.53, 2007
  
  critical muslim series 06: al andalus, s.105, 2013
  
  gıll, john, andalusia: a cultural history, s.81, 2008
  
  roufs, timothy, sweet treats around the world: an enclclopedia of food and culture, s181, 2014
  
  ruız, ana, medina mayrit: the origins of madrid, s.172, 2012
  
  karaelma, barış, endülüs’te müzik hayatı üzerine bir inceleme, istem sayı 15, 2010, s.29-42
  
  amnon shıloah, (çev. karaelma, barış), iber yarımadası’nda hıristiyan, yahudi ve müslüman müzik kültürlerinin buluşması (1492’den önce), istem sayı 14, 2009, s.397-402
  
  erkoçoğlu, fatih; arslan, fazlı, endülüs’ün “sanat güneşi” ziryab, istem sayı 14, 2009, s.261-281
  
  adıgüzel, adnan; sinjar, esra, geçmişten günümüze musikişinas ziryab’ın endülüs kültür hayatına ve avrupa’ya etkileri, yakın doğu üniversitesi islam tetkikleri merkezi dergisi, cilt 2, 2016, s. 71-96
  
  türkiye diyanet vakfı islam ansiklopedisi, ziryab bölümü, s.464
• ziryab’ın üçüncü sayısı ve ziryab seçkileri albümü ‘olana bajêr’ çıktı
  
  müzik dergisi ziryab’ın üçüncü sayısı çıktı. derginin bu sayısında ziryab müzik yarışması’nda dereceye giren müzisyenlerin şarkılarından oluşan albüm ‘olana bajêr: bijareyên ziryabê’ hediye olarak veriliyor.
  
  derginin üçüncü sayısında ınti ıllimani ve orphaned land gibi dünya çapında tanınan grupların yanı sıra mehmet bayrak, ganî nar, diana wekil, maviş guneşer, xoşnav têlo, doğan çelik, güven erkin erkal, stêrka karwan, yeqîn ve ma muzîk akademisi ile yapılan söyleşiler yer alıyor.
  
  besime şen, îbrahîm sarisu, seyda goyan, ardî zêdo, erdem şalva, seyidxan kurij, w. k. merdimîn, welat ramînazad û tiwana hemê’nin yazıları ile renk kattığı 3. sayıda hejar zehavi ile perküsyon ve ertan tekin ile düdük hakkında keyifli söyleşilerin yanı sıra ziryab albümünde yer alan genç müzisyenlere de yer veriliyor.
  
  editörlüğünü mevlüt oğuz’un üstlendiği kürtçe müzik dergisi ziryab 4 ayda bir olarak istanbul’da yayınlanıyor.
  
  derginin yayın kurulunda ise siya şevê müzik grubundan gökçe selim ve serhat temel ile memo seyda, ozan ırmak, yûnis das ve harun elkî yer alıyor.
  
  ilk sayısında kerem gerdenzerî, ikinci sayısında ciwan haco’yu kapak yapan dergi, üçüncü sayıda bir ziryab projesi olan ‘olana bajêr: bijareyên ziryabê’ (şehrin yankısı: ziryab dergisi seçkileri) albümünü kapak yapan dergi çıkış amacını ise şöyle özetliyor:
  
  “büyük bir emek ve özveriyle üretilen kürt müziği ve müzisyenlerin sorunlarını her yerde ve her düzeyde, yapıcı bir dil ve geniş bir perspektifle tartışmaya açmak; müzisyenlere ve dinleyicilerine yeni bir ifade alanı açmak istiyoruz.”
  
  derginin teminini tüm satış yapan internet sitelerinden yapabilirsiniz. ha bide linkini atıyorum buraya twitteradresi
• üçüncü sayısı çıkmış kürtçe müzik dergisi.
  bu sayıda dünya müziğinden inti-illimani ve orphaned land gibi grupların yanı sıra ganî nar, diyana wekil, maviş güneşer, xoşnav têlo, doğan çelik, ertan tekin, yunus dişkaya, olgun eren, stêrka karwan, yeqîn, xecê gibi ismi pek duyulmayan ama duyulmayı ve dinlenmeyi fazlasıyla hak eden sanatçılara yer verilmiş. ayrıca bu sayıda rençber aziz dosyası da var. ve ismini yazmadığım birçok yazar katkı sunmuş bu sayıya, büyük bir emek, mutlaka alınıp okunmalı ve dinlemediklerinizi de dinlemelisiniz.
  
  derginin düzenlemiş olduğu kürtçe müzik yarışmasından seçtikleri isimlerden oluşan "olana bajêr" isimli albüm de bu sayının hediyesi.
  
  oluşturulan bu seçki dinlenmeye değer bir albüm olmuş, şuradan dinleyebilirsiniz:
  https://www.youtube.com/…_zcpifyr_ymtizviqeiuxb3z1k
  
  dergiyi ise şu adreslerden sipariş edebilirsiniz:
  https://www.pirtukakurdi.com/…/search&search=ziryab
  
  https://www.kitapsahaf.net/…ik-dergisi-sayi-3828348
• ya unutkanlıktan ya da parasızlıktan şu ana kadar herhangi bir sayısını alamadığım; fakat sosyal medyadan takip ettiğim kadarıyla çok iyi işler çıkaran bir kadroya sahip dergi. özellikle 3. sayıları ile birlikte yayınlanan olana bajêr adlı albümü epey beğendim. ^*