doğu almanya

• resmi adı demokratik alman cumhuriyeti olan, soğuk savaş'ın avrupa perdesinde yaklaşık 45 yıl var olmuş devlet, sovyet uydularının da en güçlüsü. joseph stalin'in ölümüne kadar kıtlıkla mücadele eden ülke stalin'in ölümüyle beraber değişen siyasi durumda kendine alan bulup diğer sovyet uydularından ayrışarak ciddi bir endüstriyel atılım gerçekleştirmiştir, sovyet uydularına kıyasla ciddi bir refah elde etmiştir.
  
  1963'te uygulamaya koyulan new economic system, evsei liberman'ın arka planda teorize ettiği, doğu almanya'ya uyarlanmış bir ekonomi planlama metodudur. sovyetlerin lenin'den beri uyguladığı merkezi planlamanın verimsizliğini fark eden liberman, new economic system adıyla merkezi planlamayı gevşetme yoluna gitmiştir. temelde yine merkez pek çok şeye karar verse de bu yeni modelde market dinamikleri, misal pazardaki arz-talep ve ürünlerin pazardaki performansı da göz önüne alarak bir üretim planlamasına girilmiştir. bunun daha büyük etkisi, yeni bir yönetici sınıfın alman demokratik cumhuriyetinde ortaya çıkmasına yol açmasıdır. bu verimlilik hesabı, bu pazar analizi işi siyasi olarak resmi ideolojiye pek de angaje olmamış teknokratlara mevki sağlamıştır.
  
  bu yeni yönetici grup ve yeni ekonomi modeliyle doğu almanya hızlıca sanayileşmiştir. aslında bu hiç de fena bir başarı değil. almanya'nın endüstriyel powerhouse'unun her daim ruhr havzası olduğu ve bunun batıya kaldığı düşünülürse doğu almanya kendi ölçeğinde ciddi bir atılım gerçekleştirmiştir. bu, doğu almanyayı diğer uydulardan da ayırıyor. pek çok doğu bloğu ülkesinde bulunmayan tüketim ürünleri doğu almanya'da bulunuyor. misal bir bardaklık, paketlenmiş granül kahve üretiyor doğu almanya. bugün kullandıklarımız gibi. elbette sınırlı da olsa otomobil, lokomotif gibi ağır sanayi mamül de üretiliyor.
  
  genel duruma bakarsak birleşme yılı olan 1989'a gelindiğinde doğu almanya'nın kişi başına düşen geliri, batı almanya'nın yarısı. kulağa kötü geliyor, farkındayım. hani iyiydi bunların performansı? bugün birleşik almanya'da doğu-batı ayrımı halen hissedilir düzeyde. bulduğum bir 2019 verisine göre batı almanya bölgesinde bugün gdp per capita 43 bin dolar civarında. doğu almanya'da ise 30 bin dolar. fark 2 kat değil, fakat halen ciddi bir marj var arada. neredeyse 35 yıllık olacak bu birlik halen doğuyu, batıyla eşitleyebilmiş değil. bu diğer her alanda da böyle. çevrenizde almanya'da okumaya giden varsa bakın, okulu yüzde 90 batı almanya'da çıkacak ^*. eski bir doğu alman okuluysa da muhtemelen doğu berlin okuludur. yahut da siz kendinize okul bakarsanız tamamen batı almanya'ya baktığınızı fark edeceksiniz. bunu istemli yapmayacaksınız, iyi okullar orada da o yüzden oraya bakıyorsunuz.
  
  doğu almanya'nın potansiyeli neden batıya göre sınırlı pek çok iddiada bulunulabilir. enteresan bir çalışma konusu hatta. kaybettiği insan sermayesi olabilir, merkezi planlamanın verimsizliği kaynaklarını kötü harcamış olabilir, batı almanya kısaca ve basitçe doğu'dan daha avantajlı olabilir; ruhr bölgesi, daha iyi doğal kaynaklar, altyapı ve elbette amerikan yardımı gibi sebeplerle. her ne olursa olsun, 45 yıllık doğu almanya'nın ekonomik performansı üstüne birleşik almanya pek de matah bir şey koyamamış gibi duruyor 35 yılda. bu 35 yıl ciddi bir süre, ayrıca bütün dünyanın liberal bir furyayla ciddi atılım gerçekleştirdiği bir periyot. buna biz de dahiliz. fakat gerek ekonomik, gerek kültürel, gerekse de siyasi olarak doğu-batı ayrımı halen devam ediyor. alman demokratik cumhuriyeti yıkılalı neredeyse 35 sene olsa da bir zamanlar hükmettiği topraklarda halen günahları ve sevapları hissediliyor anlaşılan.
  
  edit: liberman ile ilgili bir bilgi düzeltildi.