• dönemin amerika birleşik devletleri başkanı franklin delano roosevelt, ingilizlerin savaş cesaretini ölçmek ve bu uğurda izledikleri yollar hakkında bilgi almak için londra’ya devlet erkanı dışından özel bir elçi gönderdi. bu özel elçi william j donovan adındaki başarılı bir wall street avukatıydı. donovan birinci dünya savaşında sayısız madalya kazanmıştı. roosevelt’i şahsen tanıyordu ve bir cumhuriyetçi olmasına rağmen roosevelt’ın amerika’nın dünya ilişkilerindeki liderlik rolünü üstlenmesi görüşünü paylaşıyordu. 1930’lu yıllar boyunca donovan, başkan için gerçekleri keşfetmek amacıyla bir sürü yolculuk yaptı. ama bu ingiltere görevi, bir amerikan vatandaşı tarafından üstlenilen en önemli görevlerden biri olacaktı. çünkü söz konusu olan şey bir istihbarat servisinin kurularak olası bir savaş içine girecek amerikan güçlerine öncelikli ve güvenli bilgiler sağlamaktı. bu bir yerde özgür avrupa’nın da kaderi demekti. başlangıç günlerinde donovan churchill’le görüştü ve özel ingiliz istihbaratının* karargahını ziyaret etti. soe, alman işgali altındaki topraklarda yıkıcılık ve sabotaj amacıyla kısa süre önce kurulmuş bir teşkilattı. donovan, washington’a geri döndüğü zaman ingilizlerin bu azim ve gucu karşısında, amerikanın bu ada ulusunu elinden gelen tüm gayretle desteklemesi konusunda roosevelt’i ikna etti. ertesi baharda savaş iyice yaklaşırken ordu istihbarat birimleri ve fbi’ın bölük pörçük sağladığı bilgilerin çatışması sebebiyle donovan başkana; bu istihbaratın toplanması sınıflandırılması ve analız edilmesi için merkezi bir teşkilatın yaratılmasını önerdi. 11 temmuz 1941’de özel bir emirle coi (coordinator of information) yani istihbarat koordinatörlüğü kuruldu. hiçte sürpriz olmayan bir şekilde koordinatörlüğün başına william j donovan getirildi. roosevelt’in özel emrindeki örgütler g2* ve fbi’ı birbirlerine düşman etmemek için örgüt, kasıtlı olarak belirsizleştirilmişti. ancak bu belirsizlik, donovan’a kendi istihbarat örgütünü yaratmak için görülmemiş bir bicimde özgürlük sağladı. daha sonra coi, amerika’nın ikinci dünya savaşına girmesi ile yeni bir isim altında ordu istihbarat birimleriyle* birleştirildi. office of strategic services yani stratejik servisler ofisi bu şekilde kuruldu…
    donovan’ın görevi, aslında tüm varlığı son derece gizlilik içeren bir teşkilat yaratmaktı. ama 1941 de her yerde casuslar vardı ve güvenebileceği insan sayısı bir hayli azdı. bu sebeple arkadaşlarını ve yıllardır tanıdığı insanları eleman yapmaya başladı. uluslararası bağlantılarıyla yolculuk yapan insanları, meslektaşı avukatları, bankerleri, işadamlarını, yıllarca iş yaptığı sosyal bağlantıları olan güçlü insanları… ve o arkadaşları kendi arkadaşlarını getirdi. donovan’ın teşkilatı hızla büyüdü. fbi başkanı j edgar hoover ve g2 ordu istihbaratının komutanı için bu büyüme çok hızlı olmuştu. ama roosevelt’in desteği ile donovan durdurulamazdı. önemli oss elemanları arasında oyun yazarı archibald macleish ve robert e sherwood, yönetmen john ford gibi insanlar vardı…
    tehlikeli öngörüler gerçekleşecek olursa amerika bir dünya savaşına girecekti. söz konusu olan özgürlüğün ta kendisiydi. amerika her varlığını her kaynağını sonuna kadar toparlamalıydı. donovan coğrafyacıları, tarihçileri, matematikçiler, haritacıları, bilim adamlarını, botanikçileri ve antropologları amerika’nın savaşması olası tüm ülkelerin tam bir profilini yaratması için işe aldı. g2 ve dışişleri bakanlığı, sağlanan somut istihbarat bilgileri karşısında sok oldu. donovan istihbaratın pratikte yapılabilmesi, yanı ''casusluk'' işi için ingilizlerden yardım aldı. ingilizler casusluk oyununda bir hayli deneyimliydi. yüzyıllardır düşman hatlarında benzer bir şekilde casusluk yapıyorlardı. donovan teşkilatının temel öğelerini ingiliz gizli servislerinde* olduğu gibi modellendirdi. onlar sabotaj ve yıkıcılık faaliyetlerinde etkin olarak yer alan, çok daha aktif bir istihbarat yaklaşımına sahiptiler.
    soe ve oss’in çabaları arasındaki ilk yardımlaşma amerika’ya yerleşen avrupalı göçmenler arasında yapılan görüşmelerdi. onları sorgulamak ve kendileri ile birlikte getirdikleri materyalleri toplamak için büyük bir sistem kuruldu. her gelen göçmen kayıt altına alındı ve verdikleri bilgiler/materyaller ayrı ayrı sınıflandırıldı. bunların içinde kimlikler, pasaportlar, fotoğraflar, paralar, giysiler, hatta ve hatta geldikleri ülkeler içinde bulunan mülkleri bile vardı. genellikle ikinci bir dili düzgün olarak konuşabilen göçmenler oss bünyesine katıldı ve direnişçiler ile müttefik kuvvetleri arasında bağlantı kurmak için ülkelerine geri gönderildi. oss‘in kurulmasından kısa sure sonra donovan, roosevelt’e ihtiyacını hissettiği en önemli istihbarat haberinin ne olduğunu sordu. roosevelt, savaşa girme bağlamında ''japonya’nın niyetlerini öğrenmek çok önemlidir'' diye cevap verdi. ama sadece birkaç ay içinde japonya niyetini belli etti. pearl harbor’a yapılan saldırı, başkanı ve onun yeni istihbarat toplama servisini tamamen hazırlıksız yakaladı. savaşan avrupa’nın güçlü uluslarının kurtarıcıları olacağını düşündüğü amerika, kendisinden de kurtulmasının yıllar alacağı büyük bir darbe yemişti. oss, daha önceden yaptığı istihbarat çalışmalarında böyle bir saldırının olabileceğini bildirdiyse de ordu bunu pek ciddiye almamıştı. roosevelt bunu öğrendikten sonra oss’in istihbarat sorumluluklarını değiştirdi. artık oss direkt olarak genelkurmay başkanlığına, endirekt olarak da başkana karşı sorumluydu.
    pearl harbor baskınından sonra donovan, savaşın ciddi şartlarına uyum sağlamak amacıyla teşkilatını koro çocukları ve kovboylar olmak üzere ikiye ayırdı. koro çocukları bilgileri analız etmek için amerika’da kalan akademisyenler, bilim adamları ve propaganda yazarlarından.. kovboylar düşman hatları arkasında dünyayı dolaşarak istihbarat toplayan saha ajanlarından oluşuyordu. araştırmacılar için temel eğitim genelde kısa ve kolaydı. ama kovboylar için eğitim çok yoğun ve zordu. temel eğitime hak kazanmak için adaylar, değerlendirme olarak bilinen zor bir eğitimden geçmek zorundaydılar. eğitim alanı virginia eyaletinde bilinmeyen bir yerdi. elemanlara sahte kimlikler verildi. psikologların gözlemi altında çaylaklar, sadece fiziksel formlarını ve keskinliklerini ölçmek için değil, liderlerini diğerlerinden ayırmak için bir dizi testten geçirildi. adaylar daha sonra gizli oss okullarına gönderildi. bu okulların ilki ve en önemli olanı kanada da bulunan ''x'' kampı adlı tesisti… bu kampın varlığından değil amerika vatandaşları, kanada’nın bile haberi yoktu…
    soe, oss ve hatta fbi ajanları bile ‘’x’’ kampında eğitim gördü. bu eğitimler sayesinde erkek yada kadın oss ajanları, kilit açmaktan boğaz kesmeye kadar bir dizi ölümcül uygulamaları başarabiliyordu ama düşmanda eğitiliyordu ve savaşın ilk yıllarından itibaren deneyimli ve hazır olarak bekliyorlardı. amerika savaşla hazır değildi. pearl harbor’a aralık 1941’de yapılan habersiz saldırı, birleşik devletlerinin mihver güçlerine karşılık verme yeteneğini daha da zayıflattı. zamana ihtiyaç vardı… etkin bir karşı saldırı için gereken materyal ve silahları teslim edebilmek için amerika’nın endüstrisinin aylara ihtiyacı vardı. bu arada oss, amerikanın içine gireceği yeni bir savaş için hazırlık yapıyordu. donovan‘ın oss’i çeşitli branşlara bölündü. her birinin bir özel amaç ve görevi vardı. araştırma ve analız branşı, donovan’ın ''stratejinin hammaddesi'' dediği parçaları bir araya getirdi. personelin büyük bolumu donovan’ın amerikan üniversitelerinden topladığı ünlü akademisyen gruplarından oluşuyordu ve birbirlerinden bağımsız olarak kendilerine gelen ham bilgilerden istihbarat yaratılıyordu. diğer bir branş olan ''kara propaganda'' ise sahte evraklar düzenleyerek düşmanı yanıltma temeline dayanıyordu. düzmece propagandalar yapmak genelde kara propaganda yapmanın en kolay kısmıydı. planın hala en önemli olan kısmı, belgeler için hammaddeleri ele geçirmek ve sonra hiç şüphe uyandırmadan onları düşman içine yaymaktı. burma’da bulunan japon ordusunun savaş dışı kalmasının en büyük sebeplerinden biri bu sahte evraklardı. ölü bir japon habercinin çantasına yerleştirilen düzmece belgede şunlar yazıyordu ''eger yaralıysanız ve cephaneniz bitmişse yiyeceğiniz kalmamışsa ve durum ümitsizse o zaman teslım olabilirsiniz ve imparator sızı affedecektir…'' bu operasyonun ardından burmada teslim olan japon askerlerinin sayısında inanılmaz bir artış gözlendi… kara propaganda çok iyi işlemişti.
    askeri yüksek komutanlıkta oss’in pis taktiklerini, belden aşağı vuran savaş tarzı diye aşağıladılar ama donovan kuralsız savaşına devam ederek onları hiç önemsemedi. kara propagandaya devam emrini verdi. hiç yapılmamış silah makinelerini varmış gibi göstererek düşman komutanlarını geri çekilmeye zorladı. almanya’da ev kadınlarının çocuk üretim tesislerine(?) götürüldükleri hakkında söylentiler yayarak alman askerlerinin kafasını karıştırmaya çalıştı ki bu kısmen doğruydu. bunlar gibi düzinelerce söylenti ve bunları destekler biçimde onur kırıcı filmler hazırlattı…
    söylenti ve dezenformasyon savaşı devam ederken oss’in kol boyları daha riskli, daha sıra dışı yıkıcılık savaşını sürdürüyordu. düşman hatları arkasında kendi başlarına veya direnişin elemanlarıyla birlikte operasyonlar yapıyorlardı. onların görevi mihver güçlerin işgal ettiği ülkelerdeki direniş gruplarını teşvik etmek ve onları bulmak, eğitmek ve ikmalde bulunmak, asker hareketleriyle ilgili istihbarat sağlamak, kısacası müttefik askeri birimlere yardım edecek her hazırlığı organize etmekti. donovan bu birimler için daha korkusuz ve daha cesur olan genç insanları seçti. çünkü bu operasyon grupları eğer yakalanırlarsa, cenevre konvansiyonunun kuralları gereği üniformalı askerler olmadıkları için korunamayacaklardı.
    amerikan askeri stratejistleri avrupa’yı özgürleştirme harekatının başlaması için kuzey afrika’yı ideal yer olarak seçti. ancak önce ordu başarılı şekilde indirme yapmalı ve afrıka sahilinin kontrolünü ele geçirmeliydi. bu bölge, alman istihbaratının dikkatli gözleri altında bulunan fransız vichy hükümeti tarafından kontrol ediliyordu. amerikalıların, indirmenin nasıl bir direnişle karşılaşacağını bilmeye ihtiyaçları vardı. amerikan dışişleri bakanlığı vichy hükümetine yiyecek satmak için ticari bir anlaşma yaptı. buna dağıtımı kontrol etmek için ikmali sağlayacak 12 amerikan yiyecek kontrol subayı da dahildi. aslında kuzey afrika’ya gönderilen 12 subay da casustu ve kuzey afrika boyunca gizli radyo istasyonları kurdular. amaçları, 1942’de gerçekleşen meşale operasyonu için gizli istihbarat sağlamaktı. meşale operasyonu’nun sorunsuz olarak yapılması ve çıkarmanın başarı oranı, oss’in önemli istihbarat toplama değerini ispat etti… ilerleyen yıllarda savaşın göstergeleri oss’i daha büyük bir mücadele ile yüzleştirdi. bu avrupa istilasının başlangıcıydı. oss ekipleri askeri istiladan önce istihbarat toplamak için italya’ya gönderildi. devasa büyüklükteki sahili etkin olarak kontrol etmek zordu. direniş grupları düşmanın ikmal hatlarını tamamen tahrip ederek askerleri kırsalda bulduklarıyla beslenmeye ve bu süreç içinde neredeyse ölmeye zorladı. operasyonları hızlı ve zalimceydi ve asla rehin alınmıyordu.
    artık iyice güçsüzleşen alman ordusuna son darbeyi vurmak için müttefik güçleri yoğun bir çalışma dönemine girmişlerdi. oss ve soe, 3 kişilik timlerden oluşan 50 grubu normandiya çıkarması için direnişçilerin aktivitelerini kontrol etmek amacıyla fransa’ya paraşütle indirdi. bu timler fransızca konuşan subaylar ve radyo operatörlüğü yapan erlerden oluşuyordu. görevleri, sadece zafer günü* için direnişçileri hazırlamak ve düşmanı uyandırmadan yeraltı operasyonlarına devam ederek almanların dikkatini bölgeden uzak tutmaktı. indirmenin gerçek tarihi direnişçilere bildirilmedi ama bbc’nin fransız şairi verlaine’ın bir şiirinin ikinci dizesini yayınlamasıyla birlikte operasyonun başladığını anladılar. daha önceden aldıkları talimatlar doğrultusunda önemli köprüleri ve demiryolları hatlarını tahrip ettiler. alman ikmal hatlarını bloke ettiler ve destek almalarına engel oldular. bu birliklerin bölgede yapmış oldukları istihbarat çalışmaları normandiya çıkarmasının başarısında önemli rol oynadı.
    bu arada dünyanın diğer tarafında, güneydoğu asya’nın ormanlarında oss, düşman hatlarının çok gerisinde başka bir gerilla savaşı sürdürüyordu. japon ordusu hindiçin*, tayland’ı ve vietnam’ı kontrolü altına almıştı. bu bölgeler savaş hammaddesi açısından japonlar için inanılmaz önemliydi ve savaşın çabuk bitmesi adına işgalden kurtarılması çok önemliydi. sayıca üstün olan japon ordusunun saldırılarıyla amerikan ordusu 200 mil geriye, hindistan’a geri çekilmeye zorlandı. ordu komutanları gerilla savaşına inanmıyordu ama oss düşman hattının gerilerinde büyük olcudaki japon kuvvetlerine karşı bir gerilla savaşı başlatması için plan kurduğu zaman başka seçeneği kalmamıştı. kod adı müfreze 101 olan 21 kişilik bir komando grubu bölgenin içlerine gönderildi. görevleri her nerede bulurlarsa düşmanı taciz etmek, sabotaj girişimlerinde bulunmak ve bölge halkını direniş için silahlandırmaktı. burma ormanlarında müfreze 101, kaçhin adındaki korkunç ve acımasız bir yerli kabilesiyle karşılaştı. şans eseri bu yerliler japonlardan, müttefiklerin ettiğinden çok daha fazla nefret ediyorlardı ama pek savaşma yanlısı değillerdi. oss onları kızdırmak ve savaşmaya zorlamak için köylerini yok ederek suçu japonları üstüne attı ve kaçhinleri kendi saflarına katmak amacıyla buna benzer çeşitli yollara başvurdu. sonuç olarak oss, kaçhinleri ikna etti ve onları bir çok alanda eğitime tabı tutarak silahlandırdı. bu sayede amerika, çok ihtiyacı olan destek birliklerini bulmuştu. kaçhinler savaşın sona ermesiyle birlikte 5447 japonun ölmesinden ve 15.000’ininde yaralanmasından veya kaybolmasından sorumluydu. bu zaman içinde sadece 184 kaçhin ve 18 amerikalı yaşamın kaybetti. oss için burma operasyonu gerçek bir başarı ile sonlanmıştı...
    aynı yıl içinde oss, vietnam'da bir saha istasyonu kurdu ve işgal altında bulunan vietnam’da direniş grupları yaratabilmek için ho chi minh ile görüşmelere başladı. ho chi minh bu durum karşısında cok mutlu oldu ve işbirliğini kabul etti ama ortada bir sorun vardı. ho amca aslında birleşik devletlerden fransız sömürgesi altından çıkmayı talep ediyordu ama amerika buna iyimser bakamazdı ve savaştan sonra araları açıldı. bu ileride başka bir savaşın doğmasına yetecek kadar büyük bir sorun olacaktı.
    savaşı takip eden yıllarda japonya’nın teslim olması, oss elemanlarının görevlerini tamamlayıp ülkelerine geri dönmelerine sebebiyet verdi. bir kısmı görev aldıkları yerlerdeki saha ofislerinde görev yapmaya devam ediyordu. bir aydan daha kısa bir süre sonra çoğu düşman hatlarını arkasında hayatlarını tehlikeye atan ve artık 13.000 elemandan oluşan amerika’nın ilk gizli askeri teşkilatı oss, başkan henry s truman tarafından resmen kapatıldı. yeni başkan barış döneminde bır istihbarat teşkilatına ihtiyaç olmadığına karar verdi. dahası bir demokrat olan truman, donovan’ı sevenler arasında yer alamıyordu. istihbarat başkanını tehlikeli bir cumhuriyetçi, kendini başkanlığa hazırlayan planlar üreten potansiyel bir düşman olarak görüyordu. bu sebeple onu etkisizleştirmeye çalışmaktan çekinmedi.
    temmuz 1947’de sovyetler birliğiyle soğuk savaş gerilimi artarken başkan truman, merkezi haber alma teşkilatını birleşik devletlerin ilk ulusal barış dönemi istihbarat toplama örgütü* olarak kuran ulusal güvenlik yasasını imzaladı. teşkilat büyük ölçüde emektar oss elemanlarından oluşuyordu ancak teşkilatta general donovan’a bır pozisyon önerilmedi.

    kuruluşu geç kalınmış bir karar olmasına karşın oss’ın savaşı kazanmak için yaptığı katkılar kesin ve coktu. oss’in sadece italya ve fransa’da örgütlenen direnişlerdeki rolü, müttefiklerin elinde güvenilir ve vazgeçilmez bir silah olarak varlığını tek başına haklı göstermektedir. bunu afrika, avrupa ve tüm asya boyunca düşman hatları arkasında yaptığı sayısız yıkıcı sabotaj olaylarında izlemek mümkündür. ancak devamlılığındaki başarı oranı her istihbarat servisinde olduğu gibi inişli çıkışlı olmuştur. bunu siyası ve politik nedenlere dayandırmak mantıklı gözükse de, dönemin yöneticileri arasında varolan iç hesaplaşmalarda dikkat edilmesi gereken bir diğer unsurdur.

    konu ile benzerliği açısından buyrunuz efendim... (bkz: ikinci dünya savaşı rus istihbarat servisleri)
hesabın var mı? giriş yap