evrenin dışında var olan şey

• kozmolojiyle ilgili okumaya değer doğru bir kitap bulmak, aramayı deneyen için oldukça zor bir iş. aslında her taraf evreni anlatan kitaplarla dolu gibi duruyor ama bunların çoğu gerçekten birbirini tekrarlayan boş kitaplar. her teorik fizik, astronomi, kozmoloji vs. profesörü, hazır popüler bilim alanında böylesine bir ilgi varken hem bir ömürlük emek harcadıkları çalışmalarını biraz daha fazla kişiye aktarma heyecanı, hem de bundan güzel bir emeklilik ikramiyesi çıkarma amacıyla kaleme kağıda sarılıyorlar. popüler bilim alanındaki bu kitapların genellikle birinci temel handikapı, ortalama okuyucuya hitap edebilmek için genellikle hiç matematiğe bulaşmamaları, halbuki matematiğe bulaşmadan bu kadar soyut kavramları anlatmak da anlamak da mümkün değil. ikincisi bu profesörler genellikle devasa araştırma konularının sadece bir parçasında uzmanken, genele ilişkin şeyler söylemeye çalıştıklarında son derece beylik laflar etmeleri. üçüncüsü alanın neredeyse her sene yepyeni bulgularla tanışması ve yazılan şeylerle teorilerin olağanüstü hızda eskimesi.
  
  dolayısıyla bu alanda doğru bir kitap okuyacaksak, birincisi matematiğe değinmesi, ikincisi en azından bir konudaki derinlemesine uzmanlığa önemli ölçüde yer vermesi, üçüncüsü yeni olması gerekiyor. benim bu kriterlere uygun son yıllarda bulabildiğim en iyi kitap, mit profesörü kozmolog max tegmark'ın our mathematical universe isimli kitabı. max tegmark, çalışma hayatının büyük kısmını kozmik arkaplan ışımasının büyük resme kıyasla küçücük bir kısmını inceleyerek geçirmiş, bu konuda dünya çapındaki en donanımlı isimlerden biri, kitap matematiksel açıklamalar açısından oldukça doyurucu ve 2014'te yazılmış, dolayısıyla yeni. benim üç kriterimi de başarıyla dolduruyor. kitabın ilk kısmı son bulgular ışığında evren ve evrenin genişlemesi fenomenlerini açıklamaya odaklı. sonrasındaysa, tegman kendi evren bile değil varlık teorisini anlatıyor ki, o kısım oldukça tartışmalı, ama iyi savlanmış ve fizik aleminde bayağı tartışılmış. tegman'ın teorisi özelinde sorun, yanlış olamayacak kadar doğru olması.^*
  
  uzay zamanın genişlemesi, enflasyon teorisi olarak geçen şeyle de ilgili oldukça yanlış bilinen konu var. tegman kitabından enflasyonu anlattığı kısmın bir bölümünü kendi sayfasında yayınlıyor, ilgilenen herkese şiddetle okumalarını tavsiye ederim. buradan naçizane en önemli kısımları aktarmak gerekirse, birincisi sonsuz küçüklükte bir dış hacim içerisinde, sonsuz büyüklükte bir evren büyüyebiliyor. yani bizim evrenimizin dış sınırları bir başka evrenin atom altı mesafeleri bile olabilir. yani evren içine doğru büyüyor, dışarıya doğru değil. ikincisi enflasyon uniform bir etki değil, evrenin bazı yerlerinde durmuş durumda, misal şu an bizim yaşadığımız kısım gibi. diğer yandan evrende yer kavramı, bizim izleyici olarak baktığımız konumdan bakınca evrende zaman kavramı anlamına geldiği için, başka yerlerde ya da eş anlamlı olarak geçmiş zamanlarda yaşanmış enflasyonu gözlemleyebiliyoruz. tegman buradan sonraki kısımlarda, enflasyonun her an bir sürü yerde başlayabilen bir şey oluşunu, kuantum teorisinin çoklu evren modeliyle birleştirerek, akciğer içindeki alveol yapısına benzer baloncuklardan oluşan bir çoklu evren teorisine, oradan da bütün gerçekliğin matematiksel olmak zorunda olduğu fikrine geçiyor. buralar tartışılan kısımları, ama ana fikir itibariyle geri kalan yaklaşımları antroposentrik olmakla eleştriiyor.
  
  benim yazdıklarımı okuyacağınıza yukarıda linkini verdiğim makaleyi, hatta daha iyisi kitabın kendisini okuyun. ufkunuzu bir kaç milyon kat arttıracağına eminim.