a short history of britain

• kısa ingiltere tarihi adıyla türkçe'ye de çevrilmiş olan kitap. ayrıca özeti için;
  
  http://politikaakademisi.org/…isa-ingiltere-tarihi/
  
  https://ydemokrat.blogspot.com/…giltere-tarihi.html
• 75 sayfa kadar dayanabildiğim kitap. eğer britanya tarihi hakkında temel bazı malumatlara haiz değilseniz muhtemelen sizin için de kitap oldukça verimsiz olacaktır. ben bazı temel şeyleri kavrayabileceğim, kafamda kronolojik bir süreç yaratabileceğim umuduyla almıştım ancak okuduğum 70-75 sayfanın sonunda içselleştirebildiğim ya da yararlı bulduğum öylesine az bilgi var ki bir nefeste hepsini sayabilirim. artık çeviriden kaynaklanan bir problem mi yoksa metnin kendisinde mi akıcılık yok bilmiyorum ama okurken insanda tarihi bir metin okurken ki merakı yaratmıyor. bilemiyorum belki benden kaynaklanan bir sorundur ancak kitabı almak yerine yukarıdaki özeti okumak çok daha mantıklı olabilir çünkü kitaba göre çok daha derli toplu aktarılmış ve görsel unsurlarla desteklenmiş.
• ikinci elizabeth, winston churchill gibi britanya tarihine damga vurmuş şahsiyetlerin yüzeysel bilgilerle (sadece 1-2 cümle) geçiştirildiği, britanya tarihini özet şeklinde anlatan bir kitap.
  
  kesinlikle daha iyi olabilirdi. dünyayı politik, ekonomik, sosyal ve bilimsel açıdan etkilemiş bir imparatorluğun tarihinin özet tarzında da olsa bundan daha iyi bir şekilde anlatılması gerektiği düşüncesindeyim.
• okuması oldukça zor olan bir kitap. kitapta, kısa olması için bazı olaylar es geçilmiş ama olayın kahramanlarına bir şekilde yer verilmiş. bu da insanda sürekli isim sayıyor gibi bir his yaratıyor ve bir süre sonra kimin kim olduğunu karıştırıyorsunuz.
• avrupa'da yurtlarından çıkarılan keltlerin m.ö 1000 gibi adayı istila ettiği ülke.
  
  1)m.ö 50: roma istilası yaşadı.
  2)m.ö 43: roma imparatoru claudius zamanında roma idaresi kuruldu.
  3)410'a dek: londra merkezli bir roma ülkesi idi.
  4)410: roma çökünce keltler, adanın güvenliği için germen kabileleri angıllar ve saksonlar’ı adaya davet edip adanın güvenliğini sağladılar.
  5)410-1066: adanın doğu ve güney kısımlarına yerleşen angıllar ve saksonlar, adada anglo-sakson dönemini başlattılar. zamanla adanın tamamı angıl/ingil olarak anıldı.
  6)600'ler: roma’dan gelen misyonerlerin etkisiyle ada hristiyanlaştı. kilise örgütlenmesi oldu.
  7)roma'dan sonra parçalı olan siyasi birliği önce wessex (ingiltere'de bir yer) kralı egbert güçlenerek topladı. egbert'den sonra tahta geçen alfred, vikingler’i mağlup ederek bütün ing’nin kralı oldu (886).
  8)900'ler: gerileme dönemi başladı. norveç ve danimarka krallığı (vikingler) adaya odaklandı.
  9)1016-1042 danimarka viking kralları dönemidir. ada vikingler tarafından ele geçirildi. danimarka kralı knud (1016-1035) aynı anda ingiltere, norveç ve danimarka kralı oldu.
  10)1066 norman istilası: daha önce fransa'dan gelip irlanda’ya yerleşen normanlar’ın adayı istilası başladı. normanlar, son anglosakson ingiltere kralı ıı.harold’u hasting savaşında mağlup ederek ülkeye hakim oldular. topraklar norman kökenli aristokratlara (lordlar) paylaştırıldı ve bir çeşit feodalite dönemi başladı. angıllar zamanla yönetimden tamamen uzaklaştırıldı. idari dil latince oldu.
  11)norman istilasından sonra kilise ve piskoposlar da lordlarla aynı şartlarda yükümlülük karşılığında toprak sahibi olmaya başladılar. ardından ingiltere kilisesinde bir düzenlemeye gidildi. londra canterbury merkez oldu.
  
  *fatih yahut piç ı.william (1066-1087):
  1) ing'nin ilk norman kökenli kralı. aynı zamanda normandiya dükü.
  2)1086'da, ing'deki tüm arazilerin fetih öncesi ve o anki mevcut sahipleriyle birlikte listeleyen bir belge olan domesday book'un (kıyametler günü kitabı) derlenmesini emretti.
  3)ing'deki saltanatı, kalelerin inşası, norman soylularının ve din adamlarının toprağı paylaştığı dönemdir.
  
  *william rufus (1087-1100):
  1)normandiya'da 1060'da doğdu. rufus latince kızıl demek. piç william'ın oğlu.
  
  *ı.henry (1100-1135):
  1)aynı zamanda normandiya dükü.
  2)kardeşi rufus'un yerine geçti.
  3)ing'de, mevcut anglo-sakson adalet sisteminden, yerel yönetimden ve vergilendirmeden yararlandı. gezici yargıçlar vardı.
  
  *bloisli stephen (1135-1154):
  1)kral ı. henry erkek varis bırakmadan ölünce yeğeni olarak tahta el koydu.
  2)geleneksel olarak londra ahalisinin kral seçme hakkını kullandı ve londra halkı tarafından krallığı onaylandı ve 22 aralık 1135'te yapılan dinsel taç giyme töreni ile ing kralı oldu.
  3)buna karşı normandiya'da olan henry'nin kızı matilda eşiyle beraber isyan etti. iç savaş çıktı. bu savaştan da galip çıktı.
  
  *ıı.henry (1154-1189):
  1)ı.henry'in torunudur.
  2)tahta çıktığında 21 yaşındaydı.
  3)babası anju kontu v. geoffroy ve annesi ing kraliçesi matilda'ydı.
  4)norman olarak normandiya'da yetişti. konuşma dili fransızca idi. çok iyi latince de bilmekteydi. tüm devlet belgeleri ve kanunları da latince olarak yazılmaktaydılar.
  5)1150'de normandiya dükü olarak ilan edildi. 1151'de ise anju dükü unvanını kalıtsal olarak aldı.
  6)ingiltere tahtına çıktığında plantaganet (kökeni fransa'nın anjou bölgesinde olan bir soylu aile) hanedanı başladı. zira babası anjou idi.
  7)1166'da adil kanunların adaletin temelinde olduğu prensibini ingiltere adalet sistemi içinde kurup yerleştirmek için bir "jüri önünde muhakame" sistemini kabul etti.
  8)ingiltere'de merkezi idareyi güçlendirmeyi ve iktidar gücünün londra merkezinden konsantre etmeye önem verdi.
  9)yönetim reformu gerçekleştirerek krallığın bütün ülke topraklarında hâkimiyetini sağladı.
  10)1173'te ortak kral yaptığı ve veliahtı olarak ilan ettiği oğlu "genç kral henry"ise isyan etti. annesi akitanya düşesi eleanor da isyana katıldı. kardeşleri ki bunlardan biri aslan yürekli richard'dır, o da isyana dahil oldu. bu isyan "büyük isyan (great revolt)" adı ile anılmaya başlandı. fransa, iskoçya, flandra ve boulogne isyancı prensler tarafına katıldılar. bu "büyük isyan" gayet sert askeri harekatla bastırıldı. oğlunun 2.isyanı 1183'de ortaya çıktı ama oğlunun hastalıktan ölmesiyle bitti.
  11)1152'de evlendiği eleanor ile ilişkisi 1173 yılında eleanor'un kendi çocuklarını henry'ye kışkırtmaya çalışması ile son bulmuştu. bu olaydan sonra henry'nin eleanor'u on beş yıl ev hapsinde tuttuğu da bilinmektedir. fakat onu sarsıp hastalığını azdırıp, hayatından ve tahtından eden fransa kralı ıı.philippe'den askeri destek alan diğer oğlu richard oldu.
  
  ı.richard (1189-1199):
  1)namı arslan yürekli.
  2)o zamanki ingiliz kraliyet hanedanının diğer üyeleri gibi norman fransız asıllıydı.
  3)ing krallığı tahta çıkma yasasına göre, tahta çıkacak kişinin kralın en büyük meşru yaşayan erkek çocuğu olması gerektiği için ve richard'ın, babası ıı. henry'nin 3. oğlu olduğu için richard gençliğinin önemli kısmında ing krallık tahtına çıkmayı beklemiyordu.
  4)konuşma dili olarak fransızca ile yetişkin hayatının çoğunu geçirdiği akitanya düklüğü'nde konuşulan oksitanca konuşmaktaydı. aslen normandiya fransızı olan ı. richard'ın ingilizceyi ne kadar iyi konuştuğu tam olarak bilinmemektedir. 10 senelik hükümdarlığının yaklaşık altı ayını ingiltere'de geçirmiştir. konuşması kısa ve tavırları sert olduğu için kendisine oksitanca oc e no (türkçe: evet ve hayır) lakabı verilmişti.
  5)3.haçlı seferi'ne fransa kralı ıı. philip ile katıldı. 1191'de arsuf savaşı'nda s.eyyubi'nin ordularını yenmeyi başardı. fakat kudüs'ü ele geçiremedi. haziran 1192 yılında kudüs'ü 2.kez kuşattı ama fransa kralı philippe arasında ayrılıklar baş gösterdi. 2 eylül 1192'de selahaddin'le bir anlaşma imzaladı. 9 ekimde ingiltere'ye dönmeye karar verdi. fakat avusturya dükü tarafından esir alındı. kutsal roma germen imparatoru vı. henry'e teslim edildi ve son kudüs kralı conrad'ın ölümünden dolayı suçlandı. annesi elenor 150.000 mark tutarında bir fidye ödeyerek 4 şubat 1194'te serbest bırakılmasını sağladı. yaşamının geri kalan bölümünü normandiya'da geçirdi. ıı. philippe ile savaşırken çaylak bir okçu tarafından kolundan vuruldu. ölümünden önce çaylak okçuyu bağışladı. yaranın kangren olması sonucu 6 nisan 1199 tarihinde 41 yaşında annesinin kollarında öldü. çok az ingilizce bilmekteydi ancak buna rağmen ingilizler tarafından sevilen ve hatırlanan bir liderdir. yokluğunda kardeşi john hüküm sürdü ve onun haksız yönetimi esnasında bir halk efsanesi olarak robin hood doğdu.
  
  yurtsuz john (1199-1216):
  1)kardeşi richard fransa'da ölünce kral oldu.
  2)normandiya ve anjou dükleri krallığını tanımadı
  3)bu dükler fransa safına geçtiler.
  4)fransa'daki topraklar kaybedildi.
  5)1214 fra'ya karşı bouvines savaşını da kaybetti.
  6)1215'de baronlar kendisine karşı birleşti.
  7)baronlar(büyük toprak sahibi)londra'ya yürüdü.
  8)çaresiz kaldı. magna carta libertatum 1215.
  9)magna carta, latince "büyük sözleşme" "büyük ferman" anlamındadır.
  10)sözleşme, feodallerin kral karş. haklarını garanti eden bir belgedir.
  11)kralın yetkileri ilk kez sınırlandı.
  12)tarihteki insan haklarıyla ilgili ilk yazılı antş.
  13)ingiliz demokrasi ve parlamenter sistemin altyapısı oldu. adalet, eşitlik gibi kavramlar ön planda.
  14)kilise, din görev. atamasında özgür olacaktır.
  15)baronların rızası olmadan kararlaştırılan miktardan fazla vergi alınmayacaktır.
  16)mahkemeler herkese açık olacak. mevcut yasalara uyan özgür insanlar keyfi olarak cezalandırılmayacaktır.
  17)kral herhangi bir nedenle bu kanunlara uymayı reddederse, soylular onu azledip yeni bir kral seçme hakkına sahip olacaklardı.
  18)john bu anlaşmaya uymak istemedi.
  19)baronlar fransa kralı ıı. philippe'in oğlu louis'i kral olması teklifi ile ingiltere'ye çağırdılar.
  20)bu esnada john, dizanteri hastalığına yakalandı ve öldü.
  
  ııı.henry (1216-1272):
  1)babası yurtsuz john idi.
  2)7 yaşında kral oldu. 18 yaşında np ida.aldı.
  3)ingiltere soylularıyla mücadele etti.
  4)magna carta ile kaybedilen mutlak monarşiyi geri kazanmak istedi.
  5)1264'de ilk ingiltere parlementosu kuruldu, toplantıya çağırmaya zorlandı.
  *buna rağmen 1267'de yönetimine asi baronları bastırdı. baronlara karşı savaş sona erdi.
  6)babası zam.kaybedilen normandiya, anjou, akitanya arazilerini geri alamadı.
  7)londra'da westminister'ı başkent yaptı. burası idari ve dinsel merkez oldu.
  8)vııı.haçlı seferine katılamasa da oğlu katıldı.
  
  ı.edward (1272-1307):
  1)babası ııı.henry'dir. en büyük oğluydu.
  2)33 yaşında kral oldu.
  3)veliahtlığında vııı.haçlı seferine katılsa da filistin'e gidemedi.
  4)1282'de galler'i tekrar aldı ve özerkliğini bitirdi.
  5)1294'de fransızlar gaskonya'yı işgal etti.
  6)sıhrıyet bağı kurarak bir bölümünü geri aldı.
  7)iskoçya ile karşı karşıya geldi ve buradaki isyanın önüne geçemedi.
  
  ıı.edward (1307-1327):
  1)babası ı.edward'dır.
  2)23 yaşında tahta çıkmıştır.
  3)fra kralı 4.philippe'nin kızı isabella ile evlendi.
  4)baronlar, 1311'de, gelirler ve atamalar konu. yetki kısıtlayıcı içerikli "yönetmelikler" dayattı.
  5)iskoçya kralı robert the bruce'a 1314'de bannockburn savaşı'nı kaybetti. iskoçya bağımsız oldu.
  6)1315-17 arası "büyük kıtlık" yaşandı.
  7)1322'de yönetmelikleri iptal etti. baronlara karşı gücünü geri aldı.
  8)fransız eşi isabella ve muhalif baronlar tarafından altı oyuldu. halk desteği de olmayınca önce tahttan feragat ettirildi. sonra öldürüldü.
  
  ııı.edward (1327-1377):
  1)babası ıı.edward. annesi isabella. en büyük.
  2)15 yaşında tahta çıkmıştır.
  3)18 yaşında annesinin metresini idam ettirdi.
  4)annesinin de siyasi nüfuzuna son verdi.
  5)1328'de iskoçya bağımsızlığını tanıdı.
  *1356'da iskoçya ingiltere ege.tekrar kabul etti.
  6)1337'de fransa tahtında hak iddia etti.
  7)1337-1453 yüzyıl savaşları'nı başlattı.
  8)1340'da kendisini fransa kralı ilan etti.
  9)kendisinden sonra bütün ingiliz kralları 1801'e dek fransa kralı unvanı aldı.
  10)1340'da flaman kenti sluis açıklarında, fransa donanmasını yok etti.
  11)1346'da paris'e kadar ilerledi.
  12)6.philippe'i crecy bölgesinde bozguna uğrattı.
  13)1347'de fra kuzeyi calais liman şehrini aldı. burayı askeri üs yaptı.
  14)fransızları gaskonya'dan uzaklaştırdı.
  15)1348'de krgi ol önerisini kabul etmedi.
  16)1346-53 arasında büyük veba salgını yaşandı.
  *kara ölüm diğer adı.
  *etkisi derebeylik ve üretim sistemini sarsacak kadardı. köylü isyanlarına zemin hazırladı. köylü ve işçilerin özgürleşme bilincini geliştirdi.
  17)ingiltere'de ilk parlemento 1260'larda toplandı. lordlar ve avam kamarasından oluşurdu.
  18)1356, poitiers çarpışmasında, fra kralı ıı.jean tutsak alındı. 1359'da londra antş yapıldı. antş şartlarına uyulmayınca reims'i kuşattı. reims'te fra kralı olarak taç giyme tasarısını, halkın sert direnişi karşısında gerçekleştiremedi.
  19)1360 calais antş ile fransa tahtı üzerindeki hak iddialarından vazgeçti. buna karşı akitanya geri alındı.
  20)fransa kralı v.charles antş tanımadı.
  21)edward, yeniden kendini fransa kralı ilan etti.
  22)işler tersine döndü. akitanya kaybedildi.
  23)calais, bordeaux, bayonne ve brest dışında fransa'da topraklar kaybedildi. (1375).
  
  ıı.richard (1377-1399):
  1)ııı.edward'ın oğlu edward'ın oğludur.
  2)10 yaşında tahta çıkmıştır.
  3)yüzyıl savaş.fransızlara karşı başarılı olamadı.
  4)halkından savaş için 3 defa kafa vergisi aldı.
  5)1381'de köylü isyanının çıkmasına yol açtı.
  6)isyancılar köylüler londra'yı bastı.
  7)köylülere serflikten özgür olma beratları verildi.
  8)ıı.richard çok geçmeden özgür olma beratını geri aldı, isyancı köylüleri yerinde cezalandırttı.
  9)parlemento, vergi ve masraflar konusunda mutlaki tasarrufa karşı çıktı. ıı.richard tahttan indirilmekle tehdit edildi. parlemento mali tasarrufun idaresinin kontrolünü eline aldı.
  10)ıı.richard ile lordlar arasındaki yetki çatışması büyüdü. muhalif lordlar, ıı.richard'ın askeri hamlesini de radcot bridge savaşında kırdı.
  11)ıı.richard kendi safındakilerin parlemento yüce divanında yargılanmasını gördü (1388).
  12)mutlakiyetine çalışanlar devlete ihanet suçuyla yargılanıp idam ettirildi.
  13)harika parlamento denirken adı bununla birlikte "acımasız parlamento" olarak anıldı.
  14)1388'de 21 yaşına ulaştığında idareyi tek başına eline aldı ve vergileri azalttı, muhalifleri ile anlaşma sağladı. 8 yıl ülkesini barış içinde, harpsiz ve düşük vergilerle idare etti.
  15)1396'da fransa ile 28 yıl sürmesi öngörülen bir barış anlaşması imzaladı.
  16)bundan sonra içindeki kini ortaya çıkardı. 1397-99 arası tiranlık dönemidir.
  17)1399'da lancaster dükü amcası john gaunt öldü. hemen amcaoğlu henry'nin sürgününü ömür boyu yaptı.
  18)fransa kralı 6.charles yanında göz altında olan henry, kral delirince, orleana dükü tarafından salındı.
  19)lordlar ve avam henry'i tercih etti, irlanda seferinden dönen richard da bu darbeyle krallıktan feragate mecbur kaldı.
  20)parlamento ıı. richard'ın feragatını kabul etti ve henry bolingbroke'u ıv. henry olarak ingiltere kralı ilan etti.
  21)richard yemek ve su verilmeyerek açlık ve susuzlukla öldürüldü.
  
  ıv.henry (1399-1413):
  1)lancaster dükü olduğu için plantagent hanedanı'na dahil olmakla beraber bu hanedanın bir kolu olarak lancaster hanedanı'nın ilk kralı oldu.
  2)ııı. edward'ın diğer bir oğlu olan york dükü edward langley'den plantagent hanedanının ikinci kolu olan york hanedanı ortaya çıktı. bu iki hanedan kolu (1455-1485) döneminde karşılıklı taht mücadelesine giri?ip ingiltere'de güller savaşı adlı bir iç savaş ortaya çıkmasına neden oldular.
  
  v.henry (1413-1422):
  *babası ıv.henry.
  *kral olmadan önce galler prensi.
  *ing'yi birleşik ülke olark idare etmek prensibiydi.
  *katolik kilisesinin koruyucusu oldu ve yeni çıkan bir mezhebi engelledi.
  *ingiliz tüccarlarını hansa birliği'ne dahil yabancı tüccarlardan korumal hedefiydi.
  *v. henry ingilizce dilinin resmi devlet yazışma dili olduğunu kabul edip böylelikle ingilizcenin uygulanmasına büyük katkı yaptı.
  *norman istilasından sonra ingilizceyi daimi olarak kendi şahsi yazışmalarında da kullanan ilk ingiltere kralı oldu.
  *döneminde yüzyıl savaşları devam etmiştir.
  *25 ekim 1415'te, kuzey fransa'da agincourt savaşını kazandı. yüz yıl savaşları'nda (1337-1453) ingiliz egemenliğinde olan yeni bir dönemin başlamasına yol açtı. ingiltere fransa'da geniş topraklar elde etti.
  *1419: ordusu paris'e yaklaştı.
  *fransa içeride karışmıştı. yeni burgünya dükü olan iyi filip ve fransız saraylıları ingiliz kralı v. henry'nin fransa tahtına çıkmasına taraftar bir tavır aldılar.
  *müzakarelerden sonra 21 mayıs 1420'de tröyes antlaşması imzalandı. bu antlaşma ile ingiltere kralı v. henry'nin fransa kralı vı. charles'ın tek varisi ve onun veliahtı olduğu kabul edildi.
  *troyes antlaşması'nın ?artlarına uyularak 2 haziran 1420'de v. henry, fransa kralı vı. charles ile baverya'lı ısabella'nın kızı olan "valois'li catherine" ile evlendi.
  *buna karşılık fransa üze.askeri hareketleri sürdü. fakat bir kale kuşatmasında dizanteriye yakalanıp 36 yaşında öldü.
  *v. henry'nin daha 9 aylık bebek olan oğlu vı. henry adı ile ingiltere tahtına geçirildi.
  * v. henry'nin troyes antlaşması ile veliahtı olduğu fransa kralı olan vı. charles da iki ay sonra 21 ekim 1422'de öldü.
  
  vı.henry (1422-1461):
  1)babası v.henry. annesi, fransa kralı olan vı. charles'ın kızı valoislı catherine idi.
  2)1 yaşınd tahta çıkarıldı.
  3)16 yaşına kadar adayı naipler yönetti. bu vakit fransa'da 1453'e kadar devam edecek olan yüz yıl savaşı sürüyordu. naiplerden birine bu savaşta ingiliz ordusunu komuta etme görevi de parlamento tarafından verildi.
  4)vı.henry barışsever ve dindar bir kişilikti.
  5)şahsiyeti, döneminde yaşanan güller savaşı adlı kanlı iç savaşa uygun değildi.
  6)psikolojik rahatsızlığı da vardı.
  7)karısı anjoulu margaret devlet idaresini eline aldı. yüksek saray harcamaları ingiltere halkı tarafından iyi karşılanmadı.
  8)bu başarısız idare, hem vı.henry'nin krallığını hem de plantagenet hanedanı'nın lancaster dalının çöküp ortadan kalkmasına ve york hanedanı'nın (amca tarafı) ilerleyerek ingiltere devleti idaresini ele geçirmesine neden oldu.
  9)annesi valoislı catherine, londra'dan uzakta yarı tutsak bir şatoda oturtulmaktaydı. fakat gizlice asil owen tudor ile evlendi ve ondan "edmond tudor" ve "jasper tudor" adlarında, iki oğlu oldu. edmond tudor sonradan ingiltere kraliyet hanedanı olacak olan ve vıı. henry tudor'un babası olarak tudor hanedanı'nın ceddi olmuştur.
  10)ingiliz ordusunun fransa'da devamlı yenilgileri de vı.henry ve eşinin devlet idaresine halkın gayet hoşnutsuz olmasına yol açtı. 1450'de de, v. henry tarafından gayet büyük zorluklarla ingiltere eline geçmiş olan normandiya tümüyle fransa eline geçti. nihayetinde 1453 ile birlikte yüz yıl savaşı kaybedildi. böylece manş denizi karşısında kıtasal avrupa'da sadece calais kalesi ve limanı ingiltere elinde kaldı.
  11)vı.henry için bu durum yıkıcı oldu. psikolojisi ve akli dengesi kayboldu. kendisine söylenenleri anlayamayacak ve kendi fikirleri varsa bile bir iki cümleyi mantıklı olarak birbiri arkasına getiremez oldu. modern doktorlar belgelere dayanarak bu rahatsızlıkla ilgili vı. henry'nin kronik şizofreni hastalığı yaşadığı söylerler.
  12)1454'de amcası york dükü richard "taht naibi" oldu ve ona "ülkenin savunucusu" unvanı verildi ve ingiltere'nin idaresini eline geçirdi. kraliçe anjoulu margaret ise tüm devlet işlerinden menedilip politik ve sosyal bakımlardan izole edildi.
  13)fakat 25 aralık 1454 noel yortusu günü vı. henry birden şizofreni hastalığı alametlerini kaybedip aklını başına topladı. bu york dükü richard için iyi haber değildi, naiplikten azledildi. artık kılıçlar çekildi. ııı.edward'ın oğlu olan york dükü richard taht üzerinde meşruiyet konusund önde olduğunu ilan etti. tüm ingiltere ikiye ayrıldı. ingiltere krallığı için lancaster hanedanı'nı tutan lancasterlılar ve york hanedanını tutan yorklular arasında gayet ciddi ve kanlı bir iç savaş ortaya çıktı. bu iç savaşta vı. henry'nin mensup olduğu lancater hanedanı sembolü "kırmızı gül" ve "york hanedanı" sembolü "beyaz gül" olduğu için bu iç savaşa güller savaşı adı verildi.
  14)1455-1461 güller savaşı: albans savaşını yorklular kazandı. kral vı. henry, yorklulara esir düştü. york dükü richard yine "ülkenin savunucusu" görev ve unvanlarını aldı ve ingiltere'yi yönetmeye yeniden başladı ve ingiltere kısa bir müddet barış içinde yaşadı. fakat 1459'da çatışmalar yeniden başladı. bu kez kazanan lancasterlar oldu. york dükü yeniden iktidardan çekilmek zorunda kaldı ve yandaşları ile fransa'ya kaçmak zorunda kaldı. fakat geri geldiler ve yeniden kazandılar, vı. henry bir kez daha yorklulara esir düştü. fakat iç savaşı bitiremedi. lancaster'lar karşı harekata geçtiler. 30 aralık 1460'ta wakefield muharebesi oldu. lancasterlar kazandı. york dükü richard ve ikinci oğlu edmund bu muharebede öldürüldüler. lancasterlar bundan sonra 2.albans savaşını da kazandılar. bu vakit vı. henry'nin psikiyatrik hastalığı yeniden nüksetti. ikinci albans muharebesi devam etmekte iken ikide bir kahkahalarla gülme nöbeti geçirdiği ve anlaşılmayan şarkılar söylediği belgelenmiştir. bu muharebeden sonra vı. henry tutukluluktan kısa bir süre kurtarıldı. fakat lancasterlılar ordusu londra'ya girip başkenti ele geçirmeyi başaramadı. bu mağlubiyete yol açtı. kuzeye çekilme oldu. vı. henry de bu esnada delilik nöbetleri geçirmeye başladı ve kraliçesi anjoulu margaret iskoçya'ya kaçtı. yeni york dükü olan edward, 4 mart 1461'de vı. henry'yi ingiltere krallığı tahtından indirildiğini açıkladı. artık kral resmen york dükü richard'ın oğlu ve varisi olan edward idi. ilk york hanedanı ingiltere kralı olarak ıv. edward adı ile ingiltere krallığı tahtına çıktı.
  
  ıv edward (1461-1483):
  1)kuzeydeki lancasterlar üzerine gitti ve onları mağlup etti. 1465'te sabık kral henry saklanmış olduğu mevkide yorklular tarafından bulundu. londra'ya getirildi ve londra kulesi'nde hapse atıldı.
  2)vı. henry'nin eşi kraliçe anjoulu margaret de fransa'ya sürgüne gönderildi. fakat kocası vı. henry ve oğlu veliaht galler prensi westminsterli edward adına tahtı tekrar ele geçirmek için yaptığı uğraşlardan vazgeçmedi. ıv.edward ile kardeşi clarence dükünün arası açılmıştı. bundan faydalandı ve ingiltere'ye döndü. kral ıv.edward londra'dan kaçtı. fakat vı.henry'nin psikolojik durumu yıllarca tutuklu kaldığından gittikçe kötüleşmiş ve ingiltere devletini yönetme gücünü kaybetmişti. fakat buna rağmen vı. henry tahta çıkarıldı. tek başına hükmetmekte yetersiz kalan vı. henry adına warwick kontu ve clarence dükü george devleti yönettiler.
  3)bu süreç 6 aydan az sürdü. yorklu kral ıv. edward 1471'de topladığı askerlerle geri döndü. küçük kardeşi olan clarence dükü george ile arasını düzeltmişti. lancasterlılar ordusu ile yapılan barnet muharebesi'nde ıv. edward galip geldi. sonrasında lancasterlılar ordusu ile 4 mayıs 1471'de yaptığı "tewkesbury muharebesi" de kazandı.
  4)lancasterlılar kralı vı. henry'nin veliahdı olan oğlu galler prensi westminsterli edward da bu muharebede öldürüldü. 18 yaşındaydı.
  5)vı. henry, londra kalesi'nde bulunan "wakefield kulesi"nde bir hücrede hapse atıldı. burada iken 21/22 mayıs 1471 gecesinde öldü.
  6)ıv. edward tahta ikinci defa geçtikten sonra tahtına karşı bir ayaklanma yaşamadı. lancaster hanedanı üyeleri hemen hemen ortadan silinmişlerdi. ingiltere krallığı'na ona rakip olarak tek meşru hak iddia edip ayaklanabilecek kişi henry tudor idi ve avrupa kıtasında sürgüne gönderilmişti.
  7)1475'te ıv. edward fransa'ya karşı savaş ilan etti ve haziran'da ordusu ile manş denizi'ni geçip calais'ye çıktı. savaş fakat picquigny antlaşması ile bitti. bu antlaşmaya göre fransa krallığı ıv. edward'a hemen taksitsiz toptan ödenmek üzere 75.000 altın kron tazminat verdi ve her yıl 50,000 alın kron maaş da ödemeyi garanti etti.
  8)hayli şişmandı ve 1483'de uzunca bir hastalıktan sonra öldü. onun yerine ingiltere kralı olarak 12 yaşında daha yetişkin olmayan oğlu v. edward tahta geçirildi. ama bu kralın taç giyme töreni yapılamadı. ıv. edward'ın kardeşi olan ve "ingiltere'nin koruyucusu" unvanı ile taht naipliği yapmaya başlayan kardeşi "richard, glocester dükü" yeğenini tahttan indirip ııı. richard adı ile ingiltere kralı olarak tahta geçti.
  
  ııı.richard (1483-1485):
  1)york hanedanının son kralı.
  2)yeğeni v.edward ile onun küçük kardeşini hapsettirip öldürttü.
  3)bu olay ingiltere tarihinde ve edebiyatında "kulede prensler (princes in the tower)" adı verilen efsanevi yazılara konu olmuştur.
  4)krallığı uzun sürmedi. lancaster hanedanı'nın son mensubu olan henry tudor bir ordu ile fransa'dan ingiltere'ye geçerek ingiltere kralı olduğunu iddia etti.
  5)ııı. richard ordusu ile onun üzerine kuzeye yöneldi, fakat ortaya çıkan savaşı kaybetti muharebe alanından kaçarken öldürüldü. yerine tudor hanedanı'nı kuran vıı. henry ingiltere kralı olarak taç giydi.
  
  vıı.henry (1485-1509):
  1)tudor hanedanı'ndan ülkeyi yöneten ilk kişiydi.
  2)kral olduğunda 28 yaşındaydı.
  3)1486'da ııı.richard'ın yeğeni yorklu elizabeth ile evlendi. üçüncü dereceden kuzeniydi.
  4)bu evlilik ile yeni tudor hanedanında lancaster ve york hanedanını birleştirmiş oldu. böylece
  5)arma olarak "tudor gülü"' ortaya çıktı. bu gül beyaz york gülü ile kırmızı lancaster gülünü birleştiren bir karışık arma gül şeklindeydi.
  6)ingiliz asillerinin hürriyetlerinden biri olan kendilerini savunma için özel askeri birlikler kurup ve eğitmelerini yasakladı.
  7)vıı. henry ingiltere krallığı hazinesini tamtakır bulmuştu. devlet harcamalarında büyük cimrilik yaptığı ve bu cimri tutumlarının dönemi ilerledikçe gittikçe daha ciddileştiği belirtilmektedir. az harcayan az vergi, çok harcayan çok vergi vermesi prensibi döneminde kabul edildi ve buna "merton'ın çatalı" adı verildi.
  8)vıı. henry'nin siyasi stratejisi hem barışı sağlamak hem de ülkesi içinde yatırımları artırıp refahı devamlı sağlamak olmuştu.
  9)ingiltere'ye gemi yapımının artırılması için sübvansiyon sağlamaya başladı. 1485'te portmouth'da avrupa'nın ilk kuru gemi doku kurulmasını sağladı. bu gemi yapımı ile ingiltere'nin denizaşırı ticaretine girme fırsatlarını kullanması için büyük destek sağladı. ispanya ile de müttefik oldu.
  10)sadece devlet hazinesini değil şahsi hazinesini de doldurdu. öldüğü zaman yapılan mali sayımlara göre vıı. henry'nin şahsi servetinin değeri 1.6 milyon sterlini aşmıştı.
  11)1489'da ingiltere krallığı'nda vıı. henry'nin krallık döneminde ingiltere için ilk defa olarak "sovereign (ingiliz altını)" adlı bir altın sikke bastırıldı. bu altın sikke o zamandan günümüze kadar ingiltere darphanesinde basılmaya devam etmiştir.
  12)21 nisan 1509'da richmond sarayı'nda verem hastalığından öldü. mezarı westminster abbey'de özel olarak yaptırılmış bir şapelde karısı elizabeth yorklu'nun mezarı ile yan yanadır.
  
  8.henry (1509-1547):
  1)babası 7.henry olup 18 yaşında tahta çıktı.
  2)6 kezle en çok evlenen ing kralı.
  3)en önemli olay, döneminde ingiltere'yi roma katolik kilisesi'nden ayırmasıdır. kiliseyi tamamen ingilizleştirerek anglikan kilisesini kurdu.
  4)ilk eşi aragonlu catharine'den prenses mary doğdu. evliliğini feshetti.
  5)ikinci eşi anne boleyn'den prenses ı.elizabeth doğdu.
  6)anne boleyn'i zina suçlamasıyla idam ettirdi.
  7)üçüncü eşi jane seymour'dan prens edward doğdu. eşim doğum sonrası çok yaşamadı.
  8)diğer bir evliliğini catharine howard ile yaptı. zina yapmakla suçladı ve idam ettirdi.
  9)canterbury başpiskopusu anglikan kiliseler topluluğunun ruhani önderi konumundadır. eşitler arasında birincidir. her kilise ise özerktir.
  10)zamanla ingiltere'nin büyük bir kısmı anglikan kilisesi mensubu olmuştur.
  11)anglikan mezhebi, roma katolik kilisesi ve doğu ortodoks kilisesinden sonra dünyadaki en büyük üçüncü hristiyan mezhebidir.
  12)inanç sistemleri şu: eski-yeni ahit; havari inancı; vaftiz sembolü; ı.iznik konsili kararları. son akşam yemeği, şarap ve ekmek ise geleneksel ayinleridir.
  
  6.edward (1547-1553):
  1)10 yaşında tahta çıktı. 16 yaşında öldü.
  2)bir konseyle ülkeyi yönetti.
  3)veremden yatağa düştü ve ölmeden kardeşleri prenses mary ve elizabeth'i gayrimeşru ilan etti.
  
  jane grey (1553-1553):
  1)vııı. henry'nin kardeşinin torunu.
  2)9 gün boyunca ingiltere kraliçesi. bu yüzden "dokuz günlük kraliçe" olarak da bilinir.
  3)protestandır.
  4)kuzeni kraliçe mary tarafından tahttan indirildi ve kendisiyle doğrudan bir ilgisi olmayan protestan isyanı sonrasında 16 yaşında idam edildi.
  
  kraliçe ı.mary (1553-1558):
  *babası 8.henry.
  *annesi ispanyol catherine.
  *37 yaşında ing'nin ilk hükümdar kraliçesi oldu.
  *üvey annesi anne boleyn'den olma kızkardeşi ı.elizabeth'dir. kendisi katolik, elizabeth protestan yetişmişti.
  *farklı anneden kardeşi edward tahta geçtikten sonra tüm avrupa tarafından tahtın varisi olarak görülen mary, edward ile savaşmadı.
  *edward ölünce ancak harekete geçti ve halk desteğiyle tahtı londra'da aldı. kendini kraliçe ilan etti ve taç giyme töreni oldu. tören bir katolik ayini olarak gerçekleşti.
  *mary resmî olarak ingiltere kilisesinin başı ve ingiltere kraliçesiydi.
  *kardeşi edward’ın koyduğu protestan yasalarını kaldırdı.
  *ülke büyük ölçüde katolik olsa da protestanların sayısı da çok artmıştı.
  *elizabeth'e karşı uyarılsa da onu öldürtmedi. elizabet saraydan ayrıldı.
  *adı isyana karışan kardeşi elizabeth'i 1 sene londra kulesine hapsetti. sonra affetti.
  *ispanya prensi ıı. felipe ile evlendi.
  *iki katolik olarak ing-isp müttefikliği y.başladı.
  *felipe ile evliliğinde yalancı gebelik yaşadı.
  *felipe tarafından terk edildi.
  *felipe şerefsizi bir de elizabeth ile yakınlaştı.
  *iki kere yalancı gebelik sonucu çocuk sahibi olmayışı onu yıprattı.
  *fransa ile yapılan savaşta calais'in kaybedilmesi de onu halk nazarında düşürdüğü duruma dayanamadı ve kederle kanserden öldü.
  
  ı.elizabeth (1558-1603):
  *bir protestan olarak baba bir kardeş olduğu mary'nin yerini aldı.
  *25 yaşından 70 yaşına kadar kraliçe oldu.
  *evlenmedi.
  *bakire kraliçe olarak bilinir.
  *tudor hanedanı'nın beş hükümdarının sonuncusudur.
  *uzun süre kraliyet danışmanının başında cecil.
  *yöneticisi olduğu bir ingiliz protestan kilisesi kurdu.
  *böylece günümüzdeki ingiltere kilisesi'nin temelleri atılmıştır.
  *ölümünün ardından tahtı uzaktan akrabası iskoçya kralı vı. james devralarak birleşik krallık'ın temellerini atmıştır.
  *devlet işlerinde sloganı "görüyorum ve sessiz kalıyorum"dur.
  *papa 1570'de onu gayrimeşru ilan etti.
  *1580'lerin ortalarına gelindiğinde, ispanya ile savaştan kaçınamamıştır.
  *dön. ingiliz tiyatrosu, william shakespeare ve christopher marlowe başta olmak üzere birçok oyun yazarının, tiyatroyu geliştirmesiyle bilinir.
  *francis drake ve walter raleigh gibi kaşiflerin kahramanlıkları döneminde efsaneleşmiştir.
  *bir artist ("gloriana") ve inatla ayaklarının üzerinde duran ("iyi kraliçe bess") biri olarak kabul edilmiştir.
  *krallık için istikrar sağlamış ve bir ulusal kimlik duygusunun oluşmasına yardımcı olmuştur.
  *katolik iskoçya'ya karşı protestan lordları destekledi, verdiği desteğin deşifre olmasının ardından iskoçya ile savaşa girdi. bu dönemde iskoçya'nın başında elizabeth'in babası vııı. henry'nin kız kardeşi margaret tudor'un küçük torunu mary stuart vardı.
  *fransa ile ingiltere aleyhinde hareket etmeye çalıştığı için mary stuart iskoç tahtından indirilerek kuleye kapatıldı, ardından burada planladığı suikast yüzünden vatan hainliği suçundan idam edildi. böylece elizabeth taht için alternatif bir katolik tudor kanını ortadan kaldırdı.
  *1588 yılında ıı. felipe'nin ingiltere seferinde dönemin en büyük ve en güçlü deniz filosu olan ispanyol armada'nın ingilizler tarafından yakılması elizabeth'in isminin günümüze kadar unutulmadan gelmesini sağladı.
  
  kral ı.james (1603-1625):
  *ing, iskoçya, irlanda kralı.
  *37 yaşından 59 yaşına kadar tahtta kaldı.
  *1567'de 1 yaşında iskoç 1603'de ing kralı oldu.
  *ı. elizabeth çocuksuz olarak ölünce en yakın akrabası olarak james tahta geçti. james ingiltere için ülkeyi yöneten ilk stuart hanedanı üyesiydi.
  *vııı. henry'in kız kardeşi olan margaret tudor (guise'li mary)'in kızı mary stuart'in oğludur.
  *annesi katolik olsa da kendisi kalvinist protestandı.
  *katolikler 1605'de robert catesby önderliğinde kendisine karşı barut komplosunu kurmuşlardı. parlemento binasını içindekilerle uçurmak istediler. aristokrasi zirvesine denk getirmek istendi. sonuçta eylem başarısızlıkla sonuçlandı, eylemciler idam edildi.
  *her yıl 5 kasım gecesinde, birleşik krallık ve krallığa ait diğer eyaletlerde kraliyet öncülüğünde eylemin (komplonun) başarısızlığa uğratılması şenliklerle kutlanır. bu kutlama gecesine guy fawkes gecesi, kutlama ateşi gecesi, havai fişek gecesi, barut gecesi ve komplo gecesi denir. günümüzde politikadan çok, eğlence amaçlı yapılan bir kutlamadır.
  
  ı.charles (1625-1649):
  *james'in oğludur.
  *25 yaşından 49 yaşına kadar krallık yaptı.
  *1625'te fransa kralı xııı. louis'nin küçük kız kardeşi henrietta maria ile evlilik yaparak fransa bourbon hanedanı'na damat oldu.
  *yetkiyi tanrıdan aldığına inandığı için savaş için yeni vergiler toplama halinde parlementodan izin almayı yadırgadı.
  *fakat krallık tebaların çoğunluğu bu inancı açıkça tiranlık gösteren mutlak monarşi olduğunu kabul etmekte idiler.
  *eşi maria koyu katolik idi. kendisi protestan.
  *otuz yıl savaşlarında (1618-1648), katolik krallar orduları tarafından yenilmekte olan protestan tarafına destek olmadı.
  *topladığı parlementoda bu durum aleyhine harekete yol açtı.
  *1629'da ing parlamentosunu feshedip ülkeyi şahsi istibdatla yönetmeye başladı.
  *1642'de ingiltere iç savaşı'nın "birinci ingiltere iç savaşı" evresi başladı. kraliyet orduları ile parlamentocu ordular birbirine karşı her iki ülke arazilerinde çatışmalara ve muharebelere giriştiler. "cavalierler (şövalyeler)" adı verilen "kraliyet ordusu" yapılan savaşları kaybetti (1645).
  *kral charles, ingiltere parlamento ordusunun oxford kuşatması'ndan gayet şans eseri kurtulabildi. newark şehrini kuşatan iskoç ordusuna sığındı. iskoçlar kralı bir müddet tutukladıktan sonra parlamentocuların verdiği büyük meblağda savaş tazminatı sonunda ocak 1647'de kral charles'ı parlamentocu ordulara teslim ettiler.
  *charles, "meşrutiyetçi monarşi" rejimi altında hükümdarlık yapması teklifini kabul etmedi.
  *1648'de ingiltere iç savaşı'nın "ikinci ingiltere iç savaşı" evresi oldu. kraliyetçiler iskoçlarla anlaşarak bunu başlattılar.
  *oliver cromwell kurduğu, eğittiği ve komuta ettiği yeni model ordu 1648 sonlarında tüm britanya adasında parlamentocuların iktidarını ve kontrolünü sağladı.
  *iskoç ordusu ağustos 1648'de preston muharebesi'nde mağlup edildi.
  *parlamento ordusu, aralık 1648'de londra'da parlamento'yu basarak yeni model ordu'nun koyduğu prensiplere uymayan üyeleri ve aleyhtar parlamento üyelerini zorla parlamento'dan çıkarıp tutukladılar ve kendilerinden kalan üyelerle meclisin meşru bir parlamento olduğunu ilan ettiler. bu bir "hükûmet darbesi" idi ve tarihçiler bu darbeye pride darbesi adı vermektedir. bu tasfiyeden sonra geride kalan üyelerden oluşan parlamento'ya da rump parlamentosu (bakiye parlamentosu) adı verildi.
  *1649'da charles bu parlamento tarafından vatana ihanetle yargılandı. o zamana kadar bir meşru hükümdarın ilahi gücü olduğu kabul edilmekte idi ve bunun için alelade parlamento üyelerinden oluşan bir mahkemede ilahi güce dayanan bir kralın yargılanmasının imkânsız bir peri masalı olarak bile görünmemekte idi.
  *lordlar kamerası bu yargılamayı kabul etmese de rump parlementosu tekrar toplandı ve ordunun zorlamasıyla kesin karar "ilahi irade bir kişiye ait değil krallık kurumuna ait; kral büyük suçlar işleyebilir; bu işlediği suçlar nedeni için yargılanabilir" oldu.
  *tutuklu charles, yargılama organını tanımadı.
  kendinin kral olarak hiçbir zaman tebaaları tarafından yargılanamayacağını bildirip bu gayrimeşru yargılamaya hiç katkı yapmamayı tercih etti.
  *26 ocak 1649'da bu yargılama sona erdi ve "yüce yargılama komisyonu" kral charles'ı "vatana ihanet" suçundan suçlu buldu ve bunun cezası olarak başı kesilerek idam edilmesine karar verdi.
  *30 ocak 1649 günü kral charles londra'da "whitehall sarayı" önünde açıkhavada başı kesilerek idam edildi.
  *ingiltere devleti hukuki statüsü de bir kalıtsal "monarşi" olmaktan değişti ve bir çeşit "cumhuriyet" olan "ingiltere millet topluluğu" devleti kuruldu. (1649-1660)
  
  ıı.charles (1660-1685):
  *ı.charles'in oğlu.
  *19 yaşından 55 yaşına kadar kraldı.
  *tip olarak anasına benzer.
  *protestan mezhebi.
  *cromwell'in ardıllarının ülkeyi parçalayacağını düşünen iskoçya'da vali olan ingiliz general george monck, ordusuyla yönetimi devirdi ve charles'ı tahta çıkardı (1660).
  *charles 1661'de kralcıların ağırlıkta olduğu bir parlamento topladı. 1679'a değin var olan bu parlamento, birçok baskıcı yasa çıkardı. ordunun denetimini krala veren, muhalif yöneticilerin başında bulunduğu ilçeleri feshetme hakkı tanınan yasalar çıkarıldı; basına sansür uygulandı, eğitim denetim altına alındı.
  *mali yönden serbest davranamayan kral, parasızlık sorununun üzerinden gelemedi. ıı. ingiltere-hollanda savaşı'nın (1665-1667) başarısızlıkla sonuçlanması, saygınlığını zedeledi.
  *parlamentoyu dağıtan (1681) kral, fransa'yla anlaşarak yüklü mali destek sağladı.
  *öldüğünde meşru çocuğu olmadığı için yerine kardeşi james geçti.
  *bilime önem veren bir kral olan ıı. charles döneminde ana bilim kurumu olan royal society kurulmuş, ingiltere'de bilimde büyük gelişmeler olmuştu. charles ayrıca deniz taşımacılığı ve gemi tasarımını da geliştirdi.
  
  ıı.james (1685-1689):
  *52-56 yaşları arasında krallık yaptı.
  *birleşik krallığın son katolik kralı.
  *11 aralık 1688'de ingiltere parlamentosu, ıı. james'yi halkın tepkisini ve düşüncelerini dikkate alması için uyardı.
  *tavrını değiştirmeyince 11 nisan 1689 da parlamento tarafından görevinden azledildi.
  *protestan olan kızı ıı. mary ve kocası ııı. william yerine geçirildi. mary ve william 1689'dan itibaren ülkeyi beraber yönetmeye başladılar.
  *irlanda da sürgünde bulunan james tahtı geri almak için girişimde bulunduysa da kendisine bağlı güçlerin william kuvvetleri tarafından 1690'da boyne muharebesinde yenilmesi üzerine fransa'ya geri dönmek zorunda kaldı. geri kalan ömrünü dostu ve aynı zamanda kuzeni olan xıv. louis'nin koruması altında sürdürdü.
  *1701'de öldü.
  *ıı. james tahtta kaldığı süre boyunca mutlak iktidar sahibi olmak ve kendi katolik inancına serbestlik tanınmasına çalıştı. bu çabaları ingiltere parlamentosu ve halkın önemli bir kısmı tarafından tepki gördü. parlamento diğer avrupa ülkelerinde olduğu gibi, yükselen mutlakiyetçi akımın ingiliz kilisesi yasal üstünlüğünün yitirilmesine ve geleneksel ingiliz özgürlükçülüğüne tehdit oluşturabileceğini gördü. bu gerilim ingiliz parlamentosu ve taht arasında üç yıl sürecek bir mücadelenin yaşanmasına neden oldu. sonuç olarak kral azledildi. ingiliz haklar beyannamesi kabul edildi.
  
  ııı.william (1689-1702):
  ıı.mary (1689-1694):
  *ingiltere kraliçesi.
  *muhteşem devrim veya şanlı devrim 1688'de yaşandı. bu şu demek: ıı. james'in, hollanda genel valisi ııı. wilhelm tarafından tahtından indirilmesi; britanya adasının işgali; ııı. wilhelm'in karısı ıı. mary ile birlikte ingiltere, iskoçya ve irlanda krallığını üstlenmesi ve ardından gelen süreçte ingiltere'de hâlâ yürürlükte olan meşrutiyet sistemin temellerinin atılmasıdır.
  *muhteşem devrim'in ardından ingiltere parlamentosu, "bill of rights (hakların belgesi)" ismi verilen bir kanun çıkarttı. böylelikle, ingiltere krallığı'nın kilise taassubu ve kral istibdadı ile yönetilmesine son verilmiş, ingiltere krallığı yeniden "anayasal monarşi" ya da "meşrutiyet" düzenine dönmüş ve bu düzen, anayasa ile de korumaya alınmıştır.
  *haklar beyannamesi: 1689 yılında ingiltere’de parlamento tarafından yayınlanan, ingiltere krallarının keyfî davranışlarını ve yetkilerini sınırlayan bir medenî ve siyasî haklar beyannamesidir.
  *bu beyanname sayesinde, 1689 yılından sonra ingiltere’de tahta çıkan krallar, yetkilerinin birçoğunu parlamentoya devretmiş bulunmaktadır. bu bildirge, medenî ve siyasî hakların korunması anlamında tüm avrupa’da önemli bir adım atmıştır.
  *magna carta libertatum ruhunu taşıyan bu bildirgenin en önemli ve esasen özü olan bazı maddeleri şu şekilde sıralanabilir:
  1)parlamentonun onayı olmadan vergi koymak, parlamentonun onayı olmadan kraliyet için para toplamak yasaktır.
  2)yasama dokunulmazlığı da yine bu belge ile düzenlenmiştir. parlamentodaki görüşmelerden dolayı kimseye mahkeme önünde suçlama yapılamayacaktır.
  not: ingiltere parlamentosu ingiltere krallığındaki yasama organıdır. ilk ingiltere parlamentosu 1215’de magna carta’nın imzalanması ile ortaya çıktı. bu belge baronların (zengin toprak sahipleri) haklarını belirliyor ve krala yönetimle ilgili hususlarda danışmanlık yapmalarını sağlayan magnum concilium konseyini oluşturuyordu. 1295’de soylular, din adamları ve her bölgeden iki temsilcinin parlamentoya katılımı sağlandı. bu yönetim şekli kendisinden sonra gelen tüm parlamentolara model oldu.
  3)parlamento tam söz hürriyetine haiz olacaktır.
  4)parlamento izni olmadan asker toplanamayacaktır.
  5)parlamentonun kabul ettiği yasalar, kral dahil olacak şekilde herkesi bağlayacaktır.
  
  *mary'nin 32 yaşında çiçek hastalığından ölümü, william'ı 1702'deki ölümüne kadar yegane hükümdar olarak bıraktı ve yerine mary'nin kız kardeşi anne geçti.
  
  *ııı.william 1650 doğumlu.
  *1672-1689 arasında hollanda genel valisi.
  *1689-1702 ingiltere kralı.
  *babası hollanda oranien (oranjlı) hanedanından ıı.william.
  *annesi ı.charles'in kızı prenses mary.
  *1677'de ıı.james'in kızı mary ile evlendi. dayısının kızı.
  *büyük bir hollanda filosu ve ordusuyla ingiltere'de kayınpederinin tahtını sonlandırdı. 40 bin kişilik orduyla portsmouth'a çıkarak.
  *ardından düzenlediği ve sonradan "muhteşem devrim" olarak adlandırılan harekât ile büyük britanya'yı tamamen ele geçirdi.
  *saltanatının ilk yıllarında dokuz yıl savaşı (1688-1697) patlak verdi. william da ordusuyla beraber savaşa katıldı. fransa'ya karşı savaşta kimse birbirine üstünlük sağlayamadı, ryswick antlaşması ile sona erdi.
  *20 eylül 1697 tarihinde hollanda'nın ryswick kentinde imzalandı. antlaşma, fransa'nın (14.louis) ingiltere, ispanya ve kutsal roma cermen imparatorluğu'na karşı savaştığı dokuz yıl savaşı'na son vermiştir.
  *protestandı.
  *1701 iskan kanunu ile hannover hanedanı'nı britanya'da konuşlandırdı.
  *ıı. william, rivayete göre 8 mart 1702'de atından düşerek öldü.
  *vefatından sonra sessiz william, oranj nassau hanedanın tek erkek yönetici üyesi kaldı.
  
  kraliçe anne (1702-1714):
  *büyük britanya kraliçesi.
  *babası ıı.james. stuart hanedanı.
  *mezhebi anglikan. protestan.
  *37 yaşında kraliçe oldu. 49 yaşında öldü.
  *1683'te 18 yaşında yakışıklı ama etkisiz danimarka prensi george ile evlendi. kocası yaşamı boyunca en yakın yandaşı oldu.
  *hanover hanedanından olan ingiltere kralı ı. james'in torunlarını tahtın varisi ilan eden 1701 veraset yasası'nı kabul etmek zorunda kaldı.
  *veraset yasası, ingiltere ve iskoçya tahtının yalnızca protestanlara verileceğini kabul edilen ingiltere parlamentosu yasasıdır. yasa ile ı. charles’in soyundan gelen katolikler taht sıralamasından çıkarılmış, (daha sonra kraliçe olacak tek protestan torunu prenses anne dışında) ve taht ı. james’in torunu sophia’nın katolik olmayan varislerine geçmiştir.
  not: 1558 tarihli üstünlük yasası, ingiliz hükümdarı altındaki ingiltere kilisesi'nin roma katolikliğinden bağımsızlığını yasa ile garanti altına almıştı.
  
  ı.george (1714-1727):
  *hanover doğumlu.
  *54 yaşında ing kralı oldu. 67 yaşında öldü.
  *annesinin ing krallığı ile olan akrabalığından yararlanarak ing kralı olmuştur.
  * annesi sophia. annesinin annesi elizabeth stuart. elizabeth'in babası ı.james.
  * ingiltere'nin hanover hanedanı'ndan gelen ilk kralıdır.
  *. george, 1727 yılında geçirdiği bir felç nedeniyle hannover'de ölmüş, yerine oğlu galler prensi ıı. george geçmiştir.
  
  ıı.george (1727-1760):
  *hannover doğumlu.
  *44 yaşında kral oldu. 77 yaşında öldü.
  *eşi alman caroline. kraliçe caroline hannover hanedanı'nın ing'deki yerini güçlendirmesiyle tanınır. 1737'de öldü.
  *ıı. george'un 1743'te katıldığı dettingen çarpışması, ingiltere krallarının savaş alanında görüldüğü son çarpışma oldu.
  *döneminde ingiltere, avusturya veraset savaşı'na (1740-1748) girdi. bu olay, george'un almanya'daki mülklerini korumak için, ingiltere'nin çıkarlarını feda ettiği yolunda suçlanmasına yol açtı.
  *yaşamının son 10 yılında siyasetle çok ilgilenmeyen ıı. george, fransa'ya karşı başlatılan ve zamanla bütün avrupa'yı saran yedi yıl savaşı'nın (1756-1763) sorumluluğunu başbakan william pitt'e bıraktı.
  *1756-1763 yılları arası yaşanan savaşın nedeni, büyük britanya ve fransa için aralarındaki sömürge yarışı; avusturya ve prusya içinse orta avrupa hegemonyasıdır.
  *yedi yıl savaşı'nın sonucundaki paris antlaşmasıyla, büyük britanya dünya çapında deniz üstünlüğünü ve sömürgeciliğini pekiştirmiştir. böylece hem ekonomik bakımdan, hem de politik bakımdan fransa güç kaybetti. bu da büyük britanya denizlerdeki ve denizaşırı sömürgecilik yarışındaki üstünlüğünü sağlamlaştırılması anlamına gelmekteydi. bu durum, fransız devrimi'ne zemin hazırlamıştır.
  *hubertusburg anlaşması'yla da artık prusya, avrupa'nın askeri ve politik anlamda güçlü devletlerinden biri haline geldi. ayrıca prusya, avusturya karşısına daha etkin bir biçimde almanya toprakları üzerinde politik bir güç olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır. bu durum, almanya'nın birleşmesi süreci için son derece elverişli bir zemin hazırlamıştır.
  *öte yandan ingiltere'nin yedi yıl savaşı'nın yol açtığı ek mali yükleri, amerika kıtası'ndaki kolonilerinde ek ve arttırılan vergilerle karşılamaya çalıştı. bu vergilendirme politikası amerika kıtası'ndaki ingiliz kolonilerinin birleşerek isyan edip, bir bağımsızlık savaşını başlatmalarına yol açmıştır (amerikan bağımsızlık savaşı). bu savaşla, amerika kıtası'ndaki kolonileşme dönemi de son bulmuştur.
  *fransa'nın hindistan'daki kolonilerinin büyük britanya'ya devretmesi, hindistan'da büyük britanya hakimiyetinin başlamasına neden olmuştur.
  
  ııı.george (1760-1820):
  *hannover soyağacından gelen üçüncü büyük britanya hükümdarıydı.
  *hannover soyağacından gelip de britanya'da doğan ve anadili olarak ingilizce'yi kullanan ilk hükümdardır.
  *ııı. george anavatanı olan almanya'yı hayatı boyunca hiç ziyaret etmemiştir.
  *22 yaşından 82 yaşına kadar kral kaldı.
  *birleşik krallık amerikan bağımsızlık savaşını kaybederek on üç koloni'nin bağımsızlığını tanımak zorunda kalmış ve amerika birleşik devletleri kurulmuştur.
  *ııı. george saltanatının son yıllarında yeniden nükseden akıl hastalığı nedeniyle çok ızdırap çekti.
  *eşi alman charlotte.
  not: iskoçya ve ing 1707 birleşti. birleşik krallık oldu. şu an kraliçe camilla. ııı.charles ın eşi.
  
  ıv. george (1820-1830):
  *58 yaşında kral oldu.
  *1811 yılında tahta çıkana kadar kral naibi görevinde bulundu. bu dokuz yıllık süreç sırasında vuku bulan, ve birleşik krallık tarihinin en önemli zaferlerinden biri olarak kabul edilen napolyon savaşları sırasında ülkesinin başında yer almaktaydı. (1800-1815).
  
  ıv.william (1830-1837):
  *65 yaşında tahta çıktı.
  *1830-1837 arası birleşik krallık ve hannover kralı ve kraliçe victoria'nın amcası.
  *temsil gücünü seyrek nüfuslu bölgelerden sanayi bölgelerine kaydıran, böylece hükümdar ile toprak sahibi soyluların yönetim üzerindeki etkilerini sınırlandıran 1832 reform yasası'nı kabul etmek zorunda kalmıştır.
  *kral ııı. george'un üçüncü oğluydu.
  *1794-1807 arasında irlandalı komedyen dorothea jordan'dan evlilik dışı 10 çocuğu oldu.
  *1818'de saksonya-meiningen prensesi adelaide ile evlendi, ondan doğan iki kızı da çok küçük yaşta öldü. bu nedenle william'ın ölümünden sonra ingiltere tahtına yeğeni prenses victoria, hannover tahtına ise erkek kardeşi cumberland dükü ernst august geçecekti.
  
  victoria (1837-1901):
  1)18 yaşında kraliçe oldu.
  2)dedesi ııı.george.
  3)babası kent dükü prens edward.
  4)annesi alman.
  5)1840'da kuzeni saxe-coburg ve gotha prensi albert ile evlendi.
  6)9 çocukları oldu.
  7)çocuklarını avr'daki hanedanlarla evlendirdi.
  8)bu akrabalık bağları onu "avr'nın büyükannesi" yaptı.
  *büyük kızını prusya prensi frederick ile...
  *büyük oğlunu dan kralı kızı alexandra ile...
  *kızı sophia, yunan kralı ı.konstantin ile...
  9)genetik fakt av kraliyetinde hemofili yayıldı.
  10)eşini 1861'de kaybetti.
  11)1839-1842 çin'le ı.afyon savaşı yaşandı.
  12)qing hanedanı 1838'de el koyduğu afyonları denize döktü. savaş çıktı.
  13)diğer adı first opium war'dır.
  14)ingiltere afyon savaşını kazandı.
  15)narking antlaşması imzalandı (1842).
  16)çin savaş tazmimatı ödeyecekti.
  17)hong kong adası birleşik krallık'a verildi.
  18)çin imha ettiği afyonlar için de tazm öde.
  19)çin'de bulunan britanya vatandaşları diplomatik dokunulmazlığa sahip olacaktı.
  20)aynı ticari kurallara uyulacaktı.
  21)çinli vatandaşlar diğer ülkelere göçmen olarak gidebileceklerdi.
  22)çin bazı gümr. düşük gümrük tarifeleriyle birleşik krallık'a açtı.
  23)1.ingiliz-afgan savaşı (1839-1842) yaşandı.
  24)ing yenildi ve afganistan’da barınamadı.
  25)britanyalıların yenilmez olmadıklarını gösterdi. 26)1857'de başlayacak olan büyük hint isyanı'nın ateşleyen nedenlerden birisi oldu.
  27)yeni z.1839'da bir ingiliz kolonisi haline geldi.
  28)1853-56 kırım savaşı. rusya'ya karşı zafer.
  29)osm-fra-ing zaferi. paris antlaşması.
  30)1856-1860 2.afyon savaşı yaşandı.
  31)ingiltere kazandı.
  32)pekin işgali ve çin imp yazlık s.yakılması.
  33)1860 pekin sözleşmesi.
  34)afyon ithali yasallaştı.
  35)topraklar ve gelirler bakımından altın dönem.
  *"üzerinde güneş batmayan imparatorluk"
  36)1825'de demiryolları ve lokomotifler yolcu ve yük taşımaya başladı. sanayi devrimini başlattı.
  38)telgraf sistemi gelişti.
  39)kitap ve süreli yayın satışı arttı. grimm kardeşler ve alice'in harikalar diyarında maceraları gibi klasikler yayınlandı.
  40)britanya sanayi devriminin yükseliş dönemi.
  41)britanya imparatorluğu'nun zirvesi dönemi.
  42)kölelik kaldırıldı (1834).
  43)yeni kölelik sanayi devrimi: işçi sömürüsü.
  44)plansız gelişen sanayileşme ve haksızlıklarla dolu çalışma şartları ve adaletsiz eko düzen.
  45)para ve madde severlik ve alt sınıfların ve parasızların saygın bulunmaması.
  46)1876'da ingiliz parlamentosu, kendisine hindistan kraliçesi unvanı verdi.
  47)hanover hanedanının son hükümdarı olan victoria'nın yerine saxe-coburg ve gotha hanedanı'ndan oğlu vıı. edward geçti.
  48)1846, irlanda, patates felaketi, büyük kıtlık, kitlesel ölümler, büyük çaplı göç.
  49)20.yy başlarında avrupa'yı yöneten hanedanlar; birleşik krallık, prusya (almanya), isveç, norveç, romanya, yunanistan, ispanya hatta rusya'nın, bir şekilde victoria soyundan akrabalar tarafından yönetildiğini görüyoruz.
  50)ı.dünya savaşı torunları: almanya imp wilhelm vs ing kralı v.george vs çar alexandre
  
  7.edward (1901-1910):
  1)saxe-coburg-gotha han'ndan gelen ilk mnrk.
  2)60 yaşında kral oldu.
  3)annesi victoria.
  4)alm imp ıı.wilhelm yeğenidir.
  
  5.george (1910-1936):
  1)hanedanın adını windsor han.olarak değiştrdi.
  *sebebi alman karşıtı halkın duygularını okşama.
  2)45 yaşında kral oldu.
  3)babası 7.edward.
  4)1911 prlm yasası, seçilen ingiliz avam kamarası'nın seçilmemiş lordlar kamarası üzerindeki üstünlüğünü tesis etti.
  5)ı.dünya savaşını kazandı.
  6)1931'deki westminster tüzüğü'nde imp dominyonlarını, ingiliz milletler topluluğu içinde ayrı ve bağımsız devletler olarak tanıdı.
  
  8.edward (1936-1936):
  1)5.george'un oğlu.
  2)amerikalı wallis simpson ile evlenebilmek için tahttan çekildi.
  3)kendi isteğiyle tahtı bırakan ilk birleşik krallık kralı oldu.
  
  6.geoege (1936-1952):
  1)40 yaşında kral oldu.
  2)babası 5.george.
  3)eşi elizabeth bowes. 102 sene (ö.2002)
  4)eşiyle 1923'de evlendi.
  5)bu evlilikten kızı kraliçe ıı.elizabeth doğdu.
  6)ıı.dünya savaşı.
  
  ıı.elizabeth (1952-2022):
  1)26 yaşında kraliçe oldu.
  2)21 yaşında edinburg dükü philip mountbatten ile evlenmişti.
  3)ingiliz milletler topluluğu üyesi 14 ülkenin kraliçesiydi.
  4)birleşik krallık'ın en uzun süre tahtta kalan hükümdarı oldu.
  5)tarihte en uzun süre hüküm süren kadın hükümdar unvanını aldı.
  6)iskoçya balmoral kalesi'nde 96 yaşında öldü.
  7)eşi de 2021'de öldü.
  
  ııı.charles (2022-)
  *74 yaşında kral oldu.
  *annesi ıı.elizabeth.
  *britanya tahtına geçen en yaşlı isim.
  *ilk eşi meşhur diana.
  *oğulları prens william ve harry diana'dan.
  *diana ile resmen 1996'da boşandı.
  *diana 1997'de öldü.
  *2005'de, 57 yaşında gençlik aşkı, diana'yı aldattığı camilla parker bowles ile evlendi.
  *üniversite diploması alan ilk ingiliz veliaht.