cezai şart

• bk. m.158-161 arasında düzenlenen bir müessesedir. bir borcun hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesi ile alakalı bir konu olup tanımı ahandadır;
  ''cezai şart öyle bir edim taahhüdüdür ki; onunla borçlu, alacaklıya karşı asıl borcunu tam ve eksiksiz olarak zamanında ve yerinde ifa etmemesi halinde, bir edimde bulunmayı yükümlenir ya da borçlu, kararlaştırılan bedeli ödeyerek sözleşmeden dönme hakkını kazanır.''
  
  cezai şart, yargıtayın birbirinden farklı kararlar verdiği bir uygulama olmasının yanında, bir insana cezai şart diye bağırdığınızda ''senin ağzını yırtarım hayvan'' etkisi yarattığı da görüldüğünden kelli, çalışması kafa yapıcı nitelikte bir olgudur.
• 1. asıl borcun varlığı
  2. cezai şartın ekonomik değer taşıyan ayrı bir edim olması
  3. cezai şartın sağlararası bir işlemle öngörülmüş olması
  4. asıl borç ile cezai şart arasında asıl borç-fer'i borç ilişkisinin bulunması
  
  cezai şartın unsurlarını oluşturur.
• işyerlerinin personeli yıldırmak için sözleşmelerinde başvurduğu yeni yöntem. özellikle kurumsal büyük şirketlerde uygulamaları artmaktadır.
  
  buna göre işyeri, yeni giren personele bir sözleşme imzalatır. bu sözleşme içerisinde yazan maddelerden bir veya birkaçında şuna benzer ifadeler yer alır :
  
  - personel "x" yıl içerisinde işten ayrılması durumunda çalıştığı kuruma "y bin tl"lik bir tazminat ödemek zorundadır.
  - personel "x" yıl içerisinde işten ayrılması durumunda çalıştığı süre içerisinde almış olduğu eğitimlerin tutar karşılığını ödemek zorundadır.
  
  bu tarz maddelerin hukuken geçersiz olmaması veya hakkaniyetli olması için aranan^* unsurlar ise şunlar:
  
  - karşılıklı olmalı. yani personel için geçerli olduğu gibi, işyerinin aynı şeyi yapması durumunda da geçerli olduğu sözleşmede belirtilmeli.
  - adil olmalı, fahiş olmamalı. yani personel için geçerli tutar işyeri için geçerli tutardan fazla olmamalı. az veya eşit olabilir. ve elbette personelin ödeme gücü dikkate alınarak hesaplanmalı indirime gidilmeli.
  - eğitimlerin karşılığı istendiği takdirde kişinin eğitim aldıktan sonra çalıştığı süre dikkate alınarak tazminat oranlanarak hesaplanmalı. yani bir personel 2 yıl içerisinde ayrıldığı takdirde 2000 tl ödeyeceğine dair bir cezai şarta imza attıysa, eğitimi aldıktan 1 yıl sonra işten ayrıldığında bu tutarın oransal olarak hesaplandığında yarısını yani 1000 tl ödemeli.
• işyerlerinde yapılan sözleşmelerde var olanları kesinlikle ciddiye alınmaması gereken hede. türkiye'deki firmaların çoğu, bu sözleşmelerin noter onayını yaptırıp damga vergisini ödemediği için sözleşmeler kadüktür ve bir sorun teşkil etmez.
• geçerliliği için ne noter onayı, ne damga vergisi ödenmesi gerekmeyen hede.
  
  cezai şart şekle tabi değildir. dolayısıyla sözleşmenin noter onaylı olması da gerekmez. ayrıca iş sözleşmeleri, iş kanunu madde 8 fıkra 2 uyarınca damga vergisinden muaftır.
  
  iş sözleşmesinde doğru düzenlenmiş bir cezai şart hükmü çatır çatır geçerlidir. iş sözleşmesindeki cezai şartın geçerliliğine dair önemli konulardan biri, işverenin aynı tip ihlalden aynı cezai şartla sorumlu olmasıdır.
  
  hakkında düzgün bilgi almak için bi rborçlar hukuku uzmanına, iş sözleşmelerindekiler için ise iş hukuku uzmanına danışmak lazımdır.
• sözleşmedeki taraflardan birisinin, edimini, gereği gibi ifa etmemesi sebebiyle, yine sözleşme hükümlerine göre katlanacağı, yerine getirmek zorunda olduğu yükümlülüktür.
• basiretli tacir – cezai şart
  (hgk.15.03.1972, 68-269 e. /174 k.)
  “bir akdin icrası ile ilgili olarak tesbit edilmiş olan cezayı hakim fahiş görmüşse, tenkis ile mükelleftir. fahiş görüp görmemek hakimin takdirine kalmış olduğuna göre, tenkis ile mükellef olması hukuk tekniği açısından mana ifade etmez burada da, cezanın hakim tarafından indirilebileceği veya bu hususun hakimden talep edilebileceği anlaşılmalıdır. cezai şart ödeyecek olan kişi tacir ise, hakim böyle bir indirme yapamayacağı gibi, borçlu kendisinden bu yolda bir talepte bulunamaz.”
• sözleşme cezası, ifaya eklenen ceza ve dönme cezası olarak üç başlıkta incelenen hukuki müessese.
  
  tacirler bakımından ttk md. 22 hükümleri uyarınca tenkisi istenemez ise de uygulamada son yıllarda "tacirin ekonomik olarak çöküntüye uğraması"na sebebiyet verecek nitelikteki cezai şartın tenkisinin mümkün olduğu kabul edilmektedir.
• orospu çocuğu işçiler tarafından kötüye kullanılabilen borçlar kanunu kurumu.
  
  gariban işverene nasıl yapmışlar bilmiyorum ama fahiş cezai şartlı iş sözleşmesi imzalatmışlar. imzalatan uzman doktor. işveren bildiğin ilkokul mezunu çocuk. sözleşmeyi hazırlayan orospu çocuğu doktorun orospu çocuğu avukat kardeşi. adam doktor diye güvenmiş okumadan imzalamış. o kadar salak bizim işveren.
  
  normal şartlarda karşılıklılık şartlarını sağlamayan şartlar geçersiz oluyor. lakin yargıtay işçi lehine yorum ilkesi gereği sadece işveren aleyhine düzenlenmiş ceza şartlarını muteber kabul ediyor. bu da böyle bir garabete sebep olabiliyor.