mahomets gesang

• goethe'nin peygamber'in ismini sadece başlığında verdiği, nehir metaforu üzerinden inşa ettiği capcanlı, muhteşem bir naat örneği.
  
  orijinali şöyle:
  
  seht den felsenquell,
  freudehell,
  wie ein sternenblick;
  über wolken
  nährten seine jugend
  gute geister
  zwischen klippen im gebüsch.
  
  jünglingsfrisch
  tanzt er aus der wolke
  auf die marmorfelsen nieder,
  jauchzet wieder
  nach dem himmel.
  
  durch die gipfelgänge
  jagt er bunten kieseln nach,
  und mit frühem führertritt
  reißt er seine bruderquellen
  mit sich fort.
  
  drunten werden in dem tal
  unter seinem fußtritt blumen,
  und die wiese
  lebt von seinem hauch.
  
  doch ihn hält kein schattental,
  keine blumen,
  die ihm seine knie umschlingen,
  ihm mit liebesaugen schmeicheln:
  nach der ebne dringt sein lauf
  schlangenwandelnd.
  
  bäche schmiegen
  sich gesellig an. nun tritt er
  in die ebne silberprangend,
  und die ebne prangt mit ihm,
  und die flüsse von der ebne
  und die bäche von den bergen
  jauchzen ihm und rufen: bruder!
  bruder, nimm die brüder mit,
  mit zu deinem alten vater,
  zu dem ewgen ozean,
  der mit ausgespannten armen
  unser wartet
  die sich, ach! vergebens öffnen,
  seine sehnenden zu fassen;
  denn uns frißt in öder wüste
  gierger sand; die sonne droben
  saugt an unserm blut; ein hügel
  hemmet uns zum teiche! bruder,
  nimm die brüder von der ebne,
  nimm die brüder von den bergen
  mit, zu deinem vater mit!
  
  kommt ihr alle! –
  und nun schwillt er
  herrlicher; ein ganz geschlechte
  trägt den fürsten hoch empor!
  und im rollenden triumphe
  gibt er ländern namen, städte
  werden unter seinem fuß.
  
  unaufhaltsam rauscht er weiter,
  läßt der türme flammengipfel,
  marmorhäuser, eine schöpfung
  seiner fülle, hinter sich.
  
  zedernhäuser trägt der atlas
  auf den riesenschultern; sausend
  wehen über seinem haupte
  tausend flaggen durch die lüfte,
  zeugen seiner herrlichkeit.
  
  und so trägt er seine brüder,
  seine schätze, seine kinder
  dem erwartenden erzeuger
  freudebrausend an das herz
  
  çeşitli yerlerde tercümesi mevcut, bir hayırsever ilgilensin.
• muhammed'in şanı şeklinde çevrilmiş, 1773 tarihli bu eser, dandy warhols'un mohammed adlı şarkısı fon müziği yapılarak da okunabilir. kopipeyst :
  
  görün taşpınarını,
  şenaçık,
  sanki yıldıznazarı;
  bulutlardan aşağı
  beslemiş delikanlılığını
  iyi ruhlar
  kayalıklar ortası çalılıkta.
  
  körpegenç
  oynuyor buluttan dışarı
  kaya taşların üzerine,
  şahlanıyor yine
  gökyüzüne.
  
  doruklar patikalarından
  rengarenk çakılları kovalıyor,
  ve er lider tekmeleriyle
  kardeş pınarlarını koparıyor
  beraberinde ileriye.
  
  aşağıda derede
  adım atmalarının altında
  çiçekler oluşuyor,
  ve çayır yaşıyor nefesiyle.
  
  ancak onu ne gölgederesi,
  ne de bitkiler durduruyor,
  dizlerine dolananlar,
  aşk bakışlarıyla onu okşayanlar:
  ovaya dalıyor koşuşu
  yılansarılımsı.
  
  irmaklar sırnaşıyor
  cana yakın. aha varıyor o
  ovaya, gümüşe alışıklı,
  ve ova onunla birlikte dikkat çekiyor
  ve ovanın akan nehirleri
  ve dağlardan inen çınarlar
  ona coşuyor ve ünlüyorlar: kardeş!
  kardeş, kardeşleri al git,
  al da git ihtiyar babana,
  ilelebet okyanusa,
  apaçık kollarıyla
  bizleri bekleyen.
  ah! nafile açılan,
  özleyenlerini kucaklamaya;
  çünkü yiyor bizi bu ıssız çölde
  hasetli kum; güneş yukarda
  kanımızdan emiyor; bir tepe
  bizi gölcüğe köstekliyor! kardeş,
  kardeşleri ovadan al,
  dağlardaki kardeşleri de al
  al, al da git babana!
  
  hadi hepiniz gelin! -
  ve işte büyüyor o şimdi
  daha fevkalade, en yakın kuşak
  hükümdarı yukarıya kaldırıyor!
  ve yuvarlanan utkuyla
  ülkelere ad veriyor, şehirler
  ayaklarının altında gerçekleşiyor.
  
  durdurulamadan çağlıyor devamlı,
  kulelerin alev doruklarını,
  mermer ocaklarını, kendisiyle dopdolu alemi
  geride bırakıyor.
  
  sedir binaları yüklüyor saten
  kocaman omuzlarına; hızla
  şanlanıyor gövdesinin üstünden
  bin bir bayrak havalarda;
  görkemliliğinin kanıtları.
  
  ve böylece sırtlıyor kardeşlerini,
  definelerini, evlatlarını
  bekleyen yaratana
  sefa köpürerek yüreğine.
• johann wolfgang von goethe'nin hz. peygamber ile ilgili bir piyes için yazdığı şiir.
  
  goethe'nin islam ile olan ilişkisi yüzyıllar boyunca pek çok spekülasyona neden olmuştur, yeri gelmişken bu konudan biraz bahsedeyim. goethe henüz küçük bir çocukken dadısı ona binbir gece masallarını okurmuş, bu sayede doğu kültürü onu cezbetmiş olsa gerekir; çünkü henüz yirmili yaşlarının başlarında kur'an tercümelerini edinmiş, notlar almıştır. johann gottfried herder goethe'yi kur'an'a yönelten kişidir:
  
  --- spoiler ---
  
  o sırada fransa’nın idaresi altında bulunan strasburg’dan hukuk doktoru olarak frankfurt’a dönen goethe serbest avukatlık yapmaya başladı. bu arada haftada iki gün yayımlanan frankfurter gelehrten anzeige adlı, ilmî yazıların ağırlık taşıdığı bir dergide herder, johann heinrich merck ve johann georg schlosser’le birlikte çeşitli makaleler yazdı. kiliseye hücum etmesinden dolayı bu grupla rahipler arasında şiddetli mücadeleler oldu. herder’in tavsiyesi üzerine kur’an’la ilgilenen goethe, 1772 yılında rahip friedrich david megerlin’in arapça aslından almanca’ya yaptığı ve islâmiyet aleyhtarı bir önsözle takdim ettiği kur’ân-ı kerîm tercümesi hakkında frankfurter gelehrten anzeige’de yayımlanan bir tenkit yazısı kaleme aldı. bu makalede, megerlin’in kur’an’ı hakkıyla tercüme edemediğini ve kitabın onun yazdıklarıyla kıyaslanamayacak kadar yüce fikirlere sahip olduğunu belirterek lâyıkıyla bir tercümenin ancak şu şekilde yapılabileceğini tahayyül ettiğini açıkladı: “kur’an’ın şümulünü kavramaya meyyal, çok keskin bir zekâya sahip, şair ruhlu bir alman mütercimin, şark’ın mehtaplı berrak seması altında ve ilâhî vahyin geldiği yere kuracağı çadırda kur’an’ı bir peygamberin ruh hali içerisinde okuduktan sonra tercümeye başlaması en büyük arzumdur” (mommsen, ım ıslam, s. 14). goethe daha sonra, özellikle ludovico marraccius’un arapça’dan latince’ye yaptığı tercümeden faydalanarak on ayrı sûreden bir “kur’an özeti” (koran auszüge) meydana getirdi. bu esere aldığı sûreler incelendiğinde onun kur’ân-ı kerîm’deki, düşünenlerin allah’ın varlığının ve birliğinin delillerini tabiattaki tecellîlerde müşahede edeceklerine ve hz. muhammed’in insanlık için yüklendiği göreve temas eden âyetlere özel bir ilgi duyduğu görülür; bilhassa allah’ın birliği esasının vurgulanması çok dikkat çekicidir. bu çalışma sırasında ilgisini hz. muhammed’in görevi ve şahsı üzerinde yoğunlaştırması onu “mahomet” adlı büyük bir tiyatro eserinin hazırlığına yöneltti. taslak halinde kalan bu drama hakkında gerek kendisinin verdiği bilgilerden, gerekse ölümünden sonra ele geçen bazı müsveddelerden işlemeyi düşündüğü ana temanın tevhid akîdesi olduğu anlaşılmaktadır. yine bu eser için kaleme aldığı, hz. ali ile hz. fâtıma arasında karşılıklı terennüm şeklinde geçen bir parça sonradan müstakil bir şiir halinde ve “mahomets gesang” (muhammed’in nağmesi) adıyla göttinger musealmanac dergisinde yayımlanmıştır (1774). şiirde, kayalar arasından doğmuş bir nehre benzetilen hz. muhammed’in mânevî gücünün kardeşleri olan ırmak ve dereleri de bünyesinde toplayarak okyanusa (allah’a) ulaşması ifade edilmektedir.
  
  kaynak
  
  --- spoiler ---
  
  bahsi geçen şiirini de bu dönemde yazmıştır. bunların dışında goethe'nin west-östlicher diwan eserinde öyle ifadeleri var ki inancının bir tartışma konusu olması gerçekten şaşırtıcı değil:
  
  --- spoiler ---
  
  eğer islam teslim olmaksa allah'a
  hepimiz doğuyor ve ölüyoruz islam'da
  
  --- spoiler ---
  
  eserin muhtevası hâlihazırda islam'a ilişkin olduğu için bu tür birçok ifadenin estetik kategoride değerlendirilmesi gerektiğini ancak romantizm akımının öncüleri olan şahsiyetlerin islam'a olan ilgilerinin tesadüf olmadığını düşünüyorum.
• (bkz: #146934513)
  
  şiirin en güzel çevirisini eklememişim:
  
  kayalıklardan fışkıran
  şu neşe pınarına bakın
  bir yıldız çakışı sanki
  bulutlar üzerinde
  yüce ruhlar beslemiş gençliğini
  derûnunda koruluktaki kayalıkların
  
  taptaze gençliğiyle
  sıyrılıp bulutlardan
  raks eder gibi iner mermer kayalara
  haykırır sevincini yine
  sinesinden asumana
  
  katmış da önüne rengârenk çakılları
  sürüklüyor dağ geçitlerinden aşağı
  ve bir önder azmiyle
  götürüyor beraberinde
  nice kardeş pınarları
  
  vadilerden aşağı
  çiçeklenir geçtiği yerler
  ve çimenler
  soluğuyla yeşerir
  
  lâkin eyleyemez onu
  ne gölgeli vadiler
  ne sevdalı bakışlarla yüze gülerek
  dizlerine kapanan çiçekler
  basıp ovayı ta içlere kadar ilerler
  sonra döne dolana akar gider
  
  yoldaşı oluverir akarsular
  ve şimdi gümüş parıltılar içinde
  girer ovaya
  ve onunla parıldar ova
  ve ovalardan gelen ırmaklardan
  ve dağlardan inen derelerden
  sevinçle bir ses yükselir: kardeş!
  kardeş, kardeşlerini de al yanına
  o kadim yaradana
  kucağını açıp bizi bekleyen
  o ebedî ummana kavuştur
  ah! o kollar ki beyhude açılmış
  bağrına basmak için hasret çekenleri
  zira şu ıssız çölün
  haris kumları bizi yiyip bitirecek
  güneş yukardan kanımızı içecek
  bir tümsek engel göle ulaşmamıza!
  kardeş!
  al ovalardan bütün kardeşleri
  dağlardan bütün kardeşleri al
  eriştir hepsini yüce yaradana!
  
  haydi, gelin hepiniz!
  nasıl da coşmakta şevkle
  bir nesil ki taşıyor yücelere önderini!
  parlak zaferlerle ilerlerken
  ülkelere ad verir
  geçtiği yerlerde şehirler kurulur
  
  durdurulamaz, muttasıl akar köpürerek
  öyle cömert bir fıtrat ki o
  parlayan kuleleri
  ve görkemli mermer sarayları
  böylece ardında bırakır gider
  
  sanki atlas; sedir ağacından gemileri
  taşıyor devasa omuzlarında
  ve bir uğultu ki rüzgârda
  sırtında binlerce yelkenli
  hep onun ihtişamına şahit
  
  ve böylece bütün kardeşlerini
  evlatlarını, hazinelerini
  neşe saçan kalbiyle
  götürür bekleyen yaradana