büyük proletarya kültür devrimi

• yaygın kullanılan kısa ismiyle kültür devrimi, 1966 ile 1976 yılları arasında çin halk cumhuriyeti'nde sürdürülen toplumsal harekettir. o tarihlerde çin komünist partisi'nin başkanı olan mao zedong tarafından başlatılan hareket, çin toplumundan kapitalist unsurların ayıklanarak ülkede sosyalizmi pekiştirmek üzere tasarlanmıştır. bu kapsamda, çin'in siyasi, iktisadi ve toplumsal yapısının, şiddete de başvurulmak suretiyle, temelden değiştirilmesi amaçlanmıştır. toplumsal normlar büyük ölçüde yok edilirken devletin her kademesinde önceden yerleşik tüm siyasi kurumlar kökten değişime tabi tutulmuştur.
  
  büyük proletarya kültür devrimi, mao'nun büyük atılım politikalarının başarısızlığa uğraması üzerine yine onun tarafından mayıs 1966 tarihinde başlatılmıştır. çin komünist partisi'nin resmi yayınları kültür devrimi'nin başlangıç tarihini, devrimi tetikleyen sürecin başlangıcı olarak kabul edilen bir tiyatro oyununun^* sahnelendiği 10 kasım 1965 olarak verirler. mao, o tarihte, burjuvazi unsurların devletin ve toplumun her alanına sızdığını ve bu unsurların kapitalizmi yeniden tesis etmeye çalıştığını iddia etmekteydi. teorisinin önemli bir parçası olan "sürekli devrim" çerçevesinde, mao bu revizyonist unsurların şiddete dayalı devrimci sınıf mücadelesi yoluyla sökülüp atılması hususunda ısrarcıydı. çin gençliği de mao'nun bu çağrısına ülkenin dört bir yanında "kızıl muhafızlar" toplulukları kurarak yanıt verdi. devrim hareketi, peşi sıra ordu, şehirli işçiler ve komünist partisi'nin kendi içine kadar yayıldı ve toplumun her kesiminde bölünme ve kamplaşmayla sonuçlandı. partinin tepe yönetiminde ise devrim ile birlikte kıdemli yöneticiler sosyalist çizgiden saptıkları gerekçesiyle tasfiye edildiler. aynı dönem boyunca, mao'ya yönelik kişilik kültü sınır tanımaz ölçüde güçlendi.
  
  mao 1969'da kültür devriminin sona erdiğini resmen ilan etmiş olsa da, devrimin aktif dönemi 1971'de lin biao'nun ölümüne kadar devam etti. 1971 ile dörtlü çete'nin tutuklandığı 1976 arasında süren güç mücadelesi ve siyasi istikrarsızlık dönemi de bugün kültür devrimi'nin bir parçası olarak kabul edilmektedir. mao'nun 1976'da ölümünden sonra parti içinde kültür devrimine karşı çıkan deng xiao ping önderliğindeki güçler dengeyi kendi lehlerine çevirmeyi başardılar ve böylece kültür devrimi'ne ilişkin siyasi, iktisadi ve eğitim reformları 1978'e gelindiğinde terk edilmiş oldu. o tarihten beri kültür devrimi ülkenin resmi ağızları tarafından olumsuz bir dönem olarak anılmaktadır ve kültür devrimi'nin politikalarını tesis edenler de infaz edilmişlerdir. 1981'de parti, kültür devrimine dair verdiği tarihsel resmi hükümde başlıca sorumluluğu mao zedong'a atfetmiştir, ancak mao ile birlikte lin biao ve dörtlü çete de devrimin en yıkıcı aşırılıklarına yol açmaları nedeniyle suçlamaların odağında yer almışlardır.
  
  kültür devrimi süresince gerek ekonomik gerekse toplumsal anlamda ülke büyük yara almıştır. milyonlarca insan ülkenin her yanına yayılan şiddetli kamplaşma mücadelesinde infaz edilmiş, işkenceye, tecavüze maruz kalmış, hapsedilmiş, mallarına el konmuş ve bezdirilmiştir. toplumun büyük bir bölümü zorla göçe zorlanmış, özellikle de şehirli gençler kitlesel olarak kırsal bölgelere aktarılmışlardır. tarihsel miras ögeleri tahrip edilmiş, başka etnik azınlıklarınkiler olmak üzere kültürel ve dini mekanlar talan edilmiştir. büyük proletarya kültür devrimi, kısaca, çin halk cumhuriyeti'nin amına koymuştur.