i. charles'in mahkemesi

• ingiliz iç savaşı sırasında muzaffer rump parlamentosu, devrik kral i. charles'ı yargılamak için bir mahkeme kurar. devamında da idam edilen kralın oğlu, kendisini ii. charles olarak kral ilan eder ancak oliver cromwell tarafından yenilgiye uğratıldıktan sonra ii. charles'ın ilginç kaçış hikayesi başlar ve stuart restorasyonu ile süreç sonlanır;
  
  ingiliz iç savaşının ilk aşamasından sonra parlamento yanlıları, kralın halkına karşı silaha sarılmasının yanlış bile olsa monarşi rejimi çerçevesinde anlaşılabilir olduğunu kabul edip, yeni bir anayasa ile meşruti bir rejime dönme eğilimindeydiler ancak yenik ve mahkum bir haldeyken bile savaş peşinde koşarak iç savaşın ikinci aşamasının başlamasına yol açtığı için kral akan kanın doğrudan sorumlusu olarak görülmekteydi. ayrıca iskoçya ile yapılan gizli antlaşmanın ortaya çıkması, affedilmez bir vatana ihanet eylemi olarak görülüyordu.
  
  savaşın ikinci kısmının sonunun ardından parlamentodaki vekiller ve yeni ordu temsilcileri kralın cezalandırılması talebini dile getirmeye başladılar. parlamentonun hiçbir şey olmamış gibi kralla görüşmesine çok sinirlenen muharip ordu birlikleri, avam kamarasını basarak pride darbesi olarak bilinen tasfiyeyi gerçekleştirirler. albay thomas pride, meclisin girişinde yapılan işlemlerde 45 vekili tutuklar, 146 tanesinin ise meclise girmesini engeller. meclise girmesine izin verilen 75 vekilden oluşan ve adı rump parlamentosu olan organ 13 aralık günü kralla tüm görüşmeleri kesme kararı alır. iki gün sonra kral, yeni ordu birlikleri tarafından daha yakında olan windsor kalesine ve aralık ayında ise londra'ya getirilir.
  
  tarihte bir parlamentonun bir saltanata son vermesi veya bir hükümdarı mahkemeye çıkartması bu tarihten önce de görülmüştür. örneğin yine ingiliz parlamentosu ii. edward'ın yetersizlik gerekçesiyle tahtı bırakmasını talep etmiş veya ii. richard'ın istifasını kabul etmiştir. ancak bu örnekler hep başka bir hükümdar veya onun vasisi lehine yaşanmış olaylardır. kraliçe jane grey olayında ise önce asalet unvanları alınan eski kraliçe yargılanmış, suçlu bulunmuş ve vatana ihanetten idam edilmiştir.
  
  mahkemenin oluşturulması
  kral londra'ya getirildikten sonra rump parlamentosu ingiliz halkı adına kralı yargılamak üzere yüksek adalet mahkemesi adlı organı kurar. parlamentoda onaylanan yasaya göre mahkemede 3 hakim ve 150 komisyon üyesi bulunur. lordlar kamarasında dile getirilen muhalefet üzerine hakimler ve lordlar kamarası temsilcileri çıkartılır. dava başladığında hakim yetkisine sahip 134 komisyon üyesi vardır, bu kişilerin sadece 68 tanesi fiilen davalara katılır. general john cook savcı görevini üstlenir ve
  i. charles, ingiltere'ye ihanetle suçlanır, ülkesinin iyiliğinden çok kendi şahsi iyiliğinin peşinde koşmakla itham edilir. yaptığı gizli planlarla kötülük peşinde olduğu, savaş çıkarttığı, kamu düzenini bozarak genel insan hakları, özgürlük, adalet ve barışa karşı kendisi ile ailesinin çıkarını üstün tuttuğu belirtilir. iddianamede iç savaş sırasındaki tüm ihanet, cinayet, zarar ve ziyandan sorumlu tutulur. kralı yargılama kararı lordlar kamarası ve kral tarafından onaylanmadığı için aslında teknik anlamda yasalaşmamış olsa da rump parlamentosu alınan kararın yasa olduğunda ısrar ederek süreci devam ettirmiştir. kralı yargılama kararı avam kamarasında oylanarak 26'ya karşı 29 oyla kabul edilir. mahkemedeki kral yanlısı görevliler tasfiye edilir. dava için belirlenen 8 ocak günü hakimlerin yarısından azı mevcuttur. 10 ocak günü mahkeme başkanı olarak john bradshaw belirlenir. izleyen 10 gün boyunca yasal gereklilikler yerine getirilir, iddianameye son hali verilir ve deliller toplanır.
  
  dava süreci
  dava 20 ocak 1649 günü westminster hall'da başlar. oturum başladığında savcı john cook iddianameyi okumak için ayağa kalkar. kralın hemen sağında yer alan savcı daha henüz birkaç kelime söylemişken kral asasıyla omzuna dokunarak durmasını emretti. cook bunu dikkate almayıp okumaya devam edince kral ikinci kez omzuna vurup ayağa kalktı. kral savcının üçüncü kez omzuna o kadar şiddetli şekilde vurdu ki, asanın tepesindeki gümüş kısım kırılıp yere düştü. düşen kısmı kimse alıp ona vermeyince kral eğilip yerden almak zorunda kalır.
  mahkemeye hitap etmesi için söz sırası kendisine verilince i. charles, süreci tanımadığını iddia ederek hiçbir mahkemenin bir kralı yargılayamayacağını öne sürer. kendisine iktidarın ilahi bir şekilde verildiğini söyleyen kral, ingiltere gelenek ve yasalarına göre taç giydiğini ve iktidarın kendisinden silah zoruyla gasp edildiğini söyler. charles mahkeme sürecinin yasadışı olduğunda ısrar eder. hangi mercinin kendisini yargıladığını sorgulayan charles, avam kamarasının kimseyi yargılama hakkına sahip olmadığında ısrarcı olur.
  
  mahkeme bunun üzerine, süreci krala isnat edilen suçu kabul etmiş şekilde işletir. aleyhte şahitlik yapmak üzere listelenmiş kişilerden bazıları mazeret öne sürse de yaklaşık otuz kişi kralın aleyhinde şahitlik yapar. şahitler westminster'da dinlenmediği için kralın kendisi aleyhine sunulan delilleri duyması veya şahitleri sorgulama şansı olmamıştır. kamuya açık yapılan 27 ocak 1649 cumartesi günkü celsede kral suçlu ilan edilir ve idam cezasına mahkum edilir. izleyen günlerde idam fermanına atılacak imzalar toplanır, toplamda 59 hakim yetkisine sahip komisyon üyesi fermanı imzalamıştır.
  
  idam
  kral i. charles, whitehall sarayının önünde 30 ocak 1649 günü idam edilir.
  kralın idamından sonra irlanda, iskoçya ve ingiltere'de silahlı ayaklanmalar çıkar, bu çarpışmalar iç savaşın üçüncü aşamasıdır. kralın idamından yaklaşık bir buçuk yıl sonra kralın oğlu prens charles iskoçlar tarafından ii. charles olarak kral olarak ilan edilir ve topladığı birliklerle ingiltere'ye saldırır ancak worcester'da oliver cromwell komutasındaki yeni ordu birliklerine yenilir. bu muharebeyle iç savaş kesin olarak sona ermiştir.
  
  kralı yargılayan mahkeme fetret devri olarak tanımlanan dönemde faaliyetine devam eder. mahkeme 9 mart 1649 günü cambridge earlü james'i de suçlu bularak idam eder ve vatana ihanet suçlarına bakmayı sürdürür.