şortlamak

• diyelim x hissesi revaçta, millet uzun vadeli yatırım diye alıp saklıyor. sense bunun düşeceğini düşünüyorsun. işte bu durum, borsacı finansçı gençler için, yükseleceğini tahmin ettiğin hisseye yatırım yapmaktan daha bomba bir şekilde, cebinden beş kuruş çıkarmadan zengin olma fırsatı diye bilinen efsane bir finansal işlem türünü ortaya çıkarmış. gençler dedik, aslında en tecrübeli, mali derinliği olan adamların kurumların yaptığı, yapması gereken ve aslında onların yapabildiği bir işlem.
  
  0- olay şöyle gelişiyor. x hissesi şimdi 50 tl ve sen bir yıl sonra bu 20 tl veya altına düşecek diye düşünüyorsun. elinde x hissesi olan adama abi bana bir yıl için 2000 tane x hissesi (100 bin tl ediyor değeri) borç ver sana bir yıl sonunda "hisseleri" geri vereyim, borç alma ücreti olarak da bir yerden borç alıp 10 bin tl buyur peşin, diyorsun. adam da diyor ki ben zaten bunu 1 yıl içinde satmam değeri de %10 artar üstüne peşin 10 bin tl de aldım (100 bin tl 120 bin olmuş olacak) tabi buyur deniyor, sözleşlemeler teminatlar vs. imzalanıyor, hisseler senin oluyor.
  
  1- bizim akıllı yatırımcı cebinden sadece 10 bin tl çıkmış (aslında onu da başka yerden borç aldı) olarak hisseleri alır almaz satıyor ve 100 bin tl'yi hesabına yatırıyor. borç aldığı 10 bin tl'yi de o başka yerlere hemen geri ödemiş olsun. şimdi 90 bin tl nakit varlığı 100 bin tl de borcu var. aslında yıl sonunda hisseleri iade etme zamanı geldiğinde fiyat aynı kalırsa 10 bin tl zarar etmiş olacak.
  
  2.1- (işlerin şortçuya göre güzel gittiği senaryo): tahminleri tutuyor hisseler değer kaybetmeye başlıyor ve iade zamanı geldiğinde fiyat 50 tl'den 20 tl ye veya altına düşmüş oluyor. 20 tlden diyelim, 2 bin hisseye 40 bin tl ödeyip bu hisseleri alacaklıya iade ediyor. hesabında 90-40=50 bin tl var artık. sıfır tl ile başlamıştı, x hissesinin düşeceğini öngörüp sadece bekleyerek 50 bin tl'si oldu.
  
  2.2: kar zarar tablosu: 0 tl ile başladı, hisse ödünç aldı iade etti, yıl başında pahalıya satıp yıl sonunda ucuza aldığı için de 60 bin tl kar etti, 10 bin ödünç alma ücretini düşelim 50 bin tl karda. aslında hisseler 45 tl ve altına düştüğü sürece zarar etmiyor. çok da risk yok gibi di mi; kolay para bi nevi..
  
  3.1 - (işlerin şortçuya girdiği senaryo): sen çok akıllısın ama hissesini elinde tutmayı düşünen aptal adam bilmiyor falan ama nedense kaderin oyunu bir şekilde hisseler 50 iken coştu 150 tl oldu. yıl sonu geldi. hesabında 90 bin tl var, ödemen gereken para 150x2bin hisse= 300 bin tl. elindeki 90 bini düşünce 210 bin tl bulman lazım. sana hisseyi borç veren adam teminat falan almadan işlem yapmadığı için 250 bin tl'lik arsanı, evini barkını gösterdin. borcu ödemeyince onlar haczedildi, veya bir yerledeki hesabındaki parayı gösterdin ona direkt el kondu..
  
  3.2: kar zarar tablosu: 0 tl ile işe başladın, en az 210 bin tl para kaybettin veya borçlusun. malın mülkün varsa kaybettin, yoksa zaten sana bu işi kimse yaptırmaz.
  
  özet: bir hisseyi fiyatı yükselir diye alıp bekleyip yanılmış olursan, fiyatı sıfıra düşse bile ona harcadığın parayı kaybedeyorsun, değer kazanması öngörüsü ile hisse almada, hisse değeri en fazla sıfıra düşüyor, maksimum risk, harcadığın paranın yok olması. ama hisseyi "şortlarsan" hisse ne kadar yükselirse o kadar borçlu olursun, örnekteki hisse 50 iken 150 değil de 500 olursa bir milyon-90 bin= 910 bin kaybetmiş oluyorsun. yani şortlamada hissenin kazanacağı değerin bir üst sınırı olmadığı için para kaybetmenin de üst sınırı yok..
• bir menkul kıymeti ödünç bulup, açığa satmak. ingilizce short pozition teriminden evrilmiştir.
• eylemdeki söz konusu menkul kıymet, hisse senedi veya hisse senedi türevi(varant, opsiyon) olabildiği gibi, faizden tutun endekse kadar, menkul kıymetleştirilmiş herhangi bir ürün de olabilir.
  
  sağlıklı bir piyasa oluşumu için tek başına long pozisyonlar yetmediğinden, şort pozisyonlar da gereklidir.
• (bkz: short squeeze)