yetişkinler için animasyon

• pixar, disney, dreamwork gibi yapımlardan sıkılanlar için, ufkunuzu açacak, moral bozacak mutlak iyinin olmadığı
  animasyonlar/stopmotionlar.
  
  (not: animasyonları çok severim hatta pixar gibi büyük bütçe harcayan yapımlardan örnek versem, wall-e, tarzan, lion king örnek vereceklerimin başındadır. ama daha çok küçük yeğenlerimle izlediğim değil de, kendi başıma izlediğim. cinsellik ve şiddetin olduğu ya da mutlu bir sonla bitmeyen, pesimist dünyası olan, sistem eleştirisi içeren animasyonları yazdım. meraklı olanlar açıp izlesin diye)
  
  -anime filmleri (japon yapimi)
  animeler burada:
  (bkz: zihin açan felsefi animeler)
  -kısa filmleri
  -animasyon dizileri
  -southpark, futurama ve the simpsons gibi dizisi olan yapimlarin tv filmlerini
  -filmden uyarlama matrix turu animasyonlari
  -asterix, the adventures of tintin gibi cok bilinenleri
  koymadım.
  
  1- mary and max
  
  merdümgirizlik, yabancılaşma ne isterseniz var. iki zıt dünyanına, gri ve kahverenginin mektup arkadaşlığı.
  farklı sorular farklı cevaplar. çocuksuluk ve çocukluk... izlediğiniz zaman neden çocuklar için uygun olmadığını idrak ediyorsunuz
  
  2- animal farm
  kanlı rus devrimlerinin animasyon uyarlaması.
  insanların yönetiminden bıkan çiftlik hayvanları insanları alaşa edip yönetmine el koyuyor ve macera ondan sonra başlıyor. george orwell'ın aynı adlı kitabından uyarlanan animasyonun sonu kitabına göre biraz farklı.
  
  3- persopolis
  iran devrimine çocuk gözüyle bakmak, tarihi değişime fiziksel değişimle birlikte ortak olmak. daha çok dünya eleştirisi niteliğinde
  
  4- waking life
  sürekli rüyada olsanız ve asla uyanamasanız? ya da rüyada olup olmadığınızı nasıl anlayabilirsiniz? yaşam reenkarnasyon, ölüm gibi sorulara çok değişik bakış açılarıyla yaklaşmış başarılı bir rotoscope çalışması.
  
  5- les triplettes de belleville
  sylvain chomet'ten aykırı bir hikaye. gerçeküstü mekanları ve olağandışı karakterleriyle farklı bir arayış. çok fazla sembolik anlam içeren animasyondaki karakterler rahatsız edici biçimde karikatürize edilmiş.
  
  6- the nightmare before christmas
  tim burton'un erken dönemlerindeki olgunlu işlerinden. balkabağı kral jack skellington, halloweentown'daki korkunç hikayesi. karakterler beterböcekteki gibi uçuk
  
  7- coraline
  alternatif bir alice harikalar diyarında. paralel dünyaya açılan bir delik. stopmotion bana ayrıca malkovich olmayı anımsatmıştı. uyarayım bazı kısımlar gerçekten rahatsız edici boyutta. özellikle düğmelere dikkat.
  bunu seven 9u da izlesin.
  
  8- watershipdown
  richard adams'ın en çok satan kitabından uyarlanan animasyon, bir grup tavşanın tehdit altında kalınca, kendilerine yeni bir yerleşim alanı bulmak üzere çıktıkları yolculuğu anlatıyor. aynı şekilde kötü karakterler rahatsız edecek boyutta korkunç. kasvetli atmosferi adeta izleyeni boğuyor.
  
  9- strings
  hamlet uyarlaması. iplerle dünyaya bağlı hal tara'nın savaş, yaşam ve ihanet gibi entrikalar içerisnde babasının düşmanları, zeritler, tarafından öldürüldüğüne inandırılan hal tara köle kılığında yolculuğu ve sonrası anlatılıyor. aslan kral'ın daha karanlığı da diyebiliriz.
  
  10- le tableau
  oupin’ler, çizimleri yarım kalan pafini’leri devre dışı bırakmış, onları doğaya atmış ve şatodaki şatafatlı yaşamlarına dahil etmemişlerdir. yalnızca taslak halindeki reuf’lar düzeni yeniden sağlamak ve arkadaşlarını kurtarmak için ressamı bulmak üzere yollara düşecek, hatta başka resimlere gideceklerdir. ve ressama ulaşıp kendilerini bitirmelerini isteyeceklerdir.
  
  11- l'illusionniste
  chomet ustadan tek kelime konusmanin olmadigi, tasrali naifligi ve sehir yorgunlugunun, genclik-yaslilik, tukenmislik-yeni duygular ve merak gibi zitliklarin yerinde kullanildigi basarili simsicak bir animasyon
  
  12- fantastic mr. fox
  wes anderson´dan korku filmlerini aratmayacak bir stop-motion. (yemek sahneleri ve kovalamacadaki gerginliklere dikkat) dialoglarin ve karakterlerin cok iyi oldugunu belirtmekte fayda var ve kesinlikle yetiskinler icin hazirlanmis.
  
  13- the plague dogs
  insani mizantrop yapacak turden bir 2-d. deneyler icin kullanilan 2 firari kopegin insan dunyasi ve doga ile amansiz mucadelesi. watership down in yonetmeni martin rosen´dan basarli bir yapim.
  
  14- corpse bride
  tim burton´nuneliyuzu duzgun son animasyonlarindan. gotik atmosferi ve turevi diger korku eserlerine gondermeleriyle izlenesi bir eser. (icsese dikkat)
  
  15- waltz with bashir
  basarili bir politik yapim. savas, yikim ve ruyalar.
  
  16- when the wind blow
  savasi elestiren ozellikle itaatkar halka giydiren cesur bir yapim. izlerken omrunuzden omur gidiyor belki ama uyanma adina birebir. savas cigirtkanlari ozellikle izlemeli.
  
  17- heavy metal
  evrendeki tüm kötülüğü içinde barındıran loc-nar isimli esrarengiz küre evrende dolaşırken dünyamızın da içinde bulunduğu bir çok yerde olayların akışına müdahale eder. loc-nar, heavy metal'de anlatılan birbiriyle ilgisiz içerik ve görsellikte animasyonları birbirine bağlamak için kullanılan bir icattan başka bir şey değildir.
  
  18- la planete sauvage
  her izleyisimde pink floyd´un hangi parcasi caliyor dedigim ve ayik izlenmemesi gereken 2-d. konusu cok mistik kisaca sınıf mücadelesine dair düşünceler dev yaratıklar ve küçük "insansılar" arasındaki mücadele etkilesimle anlatilmis. cok fazla okuma yapilabilecek farkli bir animasyon aslında.
  
  19- princes et princesses
  genç yaşından itibaren canlandırma sinemasına yönelen fransız yönetmen michel ocelot'nun 2000 tarihli animasyon filmi princes et princesses, altı kısa çizgi filmden oluşuyor. her ne kadar çocuklar için gibi görünse de yetişkinlere yönelik bir çizgideki öyküler geleneksel masal motiflerini içeriyor. prensler, prensesler, canavarlar ve cadıların yer aldığı her biri farklı ama benzer ruha sahip hikâyelerden oluşan film özgün tekniği ve naif anlatımıyla izleyenleri büyülüyor.
  
  20- a scanner darkly
  waking life´tan tanidigimiz richard linklater bu rotoscope animasyonu, p.dick´in en sevilen romanindan uyarlanmis. konusu kisaca soyle: uyuşturucuyla savaşı kaybetmiş gibi görünen geleceğin amerika'sındayız. substance d isimli uyuşturucuya bağımlı yaşayan ve bu yüzden ikinci bir kişilik geliştirmiş olan ana karakterin sanrilarini izliyoruz.
  
  21- the ıron giant
  wall-e de girer aslinda bu listeye ama savas karsitligi ve mutlak mutlu son ezberini bozan yapisiyla demir dev beni daha cok etkilemisti. yetiskin dunyasini cocuk gozlerle gormek adina carpicidir.
  bunu begenen nocturna a baksin (zit dostluklar)
  
  22- die drei rauber
  ernest et célestine i koymayi cok istedim (ernest ve celestine´in temasi irkcilik ama cizimler karakterler cok sevimli oldugu icin 3 haydut daha bu listeye yakisir turden) ama karanlik yonuyle uc haydut daha agir basti. en temel konusu olarak yine sevdigim bir konu salt kotulugu bicak altina yatiran 2 boyutlu animasyon masallara grimmvari bakisiyla da etkili.
  
  23- sita sings the blues
  bu listeye buna benzer mitolojik ogeleri olan secret of kells ve song of the seayi de koymak isterdim. ama daha az bilinen ve hindistan’ın ramayana destanının kahramanı hindu tanrıça sita ve kocası rama´nin anlatildigi bu pek bilinmeyen animasyona listede yer vermek istedim.
  
  24- my dog tulip
  yazarin kendisinden yola cikarak ele aldigi eser, çoban köpeği tulip’in 14 yıllık ilişkisini anlattığı anılarını animasyona dönüştürülmüs. bir insanla bir köpeğin ilişkisinin derinliğini yansıtıyor.
  bunu begenen arrugas a da baksin.
  
  25- film noir
  kisisel olarak sevdigim nocturnal bir yapim. bilinckaybi uzerine basarili 2-d animasyon. playstation´un pek bilinmeyen efsanelerinden fear effect ile cok benzerlik bulacaksiniz. son derece edepsiz bir film.
  
  26- renaissance
  sincity izinden giden film noir benzeri bir animasyon. kasvetli ve agir bir yapisi var ama dikkatle izlenildigi zaman cok sey yakalayabileceginiz bir 2-d. limbo oyununu sevenlere cok tanidik gelecek.
  
  27- krysar
  çek canlandırma yönetmeni jiri barta'nın 1985'te çektiği fareli köyün kavalcısı´nin karanlik bir uyarlamasıdır.
  
  28- fritz the cat
  antropomorfik bir bicimde insan edepsizliklerinin anlatildigi carpici bir yapim.
  
  29-wallace & gromit in the wrong trousers
  animasyon korku flimi yapilsa nasil yapilirdinin cevabi. frankenstein´dan dr jekyll and mr hyde´a cok fazla gondermenin icerdigi wallace & gromit deli doktor mitini uclarina kadar kullanmis, izleyeni geren turden bir stop-motion. (bu turde paranorman diye bir animsayon yapildi ama yine ister istemez maddi beklenti icinde belli bir kitleye hitap ediyor)
  
  30-ıdiots and angels
  karanlik lynchvari atmosferiyle kotuluk kavrami uzerine giden bir 2-d. ahmaklar ve melekler, cizimle ugrasanlarin begenecegi turde arastirma cizgilerinin dahi siritmadigi tarziyla doyurucu bir seyirlik sunuyor.
  
  31-32-33- lesson faust-neco z alenky- otesánek
  bu son 3 sirayi buyuk bir ustaya ayirdim: jan svankmajer. faustan alice e ustalarin eserlerine yorum getiren stop-motion ustasi. cok fazla anlatip spoiler vermek istemiyorum. animasyonlari ile ilgili okuma yapmak isteyenler kara grotesk jan svankmajer kitabini bir incelesin.
• (bkz: hentai)
• family guys
• tanımsız bir başlık, sonuçsuz bir anket
  bir insanın hoşuna giden, kendisini eğlendiren, kendine bir şeyler katan her şeyi izleyebilir yaş için alt sınır yoktur. hatta nedensizce sadece canım istiyor der ve izler
• animatirix, ruhların kaçışı, noel gecesi kâbusu, ölü gelin, hayvan çiftliği, loving vincent, persepolis, beowolf, paprika, heavy metal, fantastic mr. fox, akira gibi bilinenlerden ziyade daha az bilindiğini düşündüğüm animasyonlardan bahsedeceğim. sıralama herhangi bir önem arz etmemektedir.
  
  1. mary and max
  
  kısaca melbourne’da yaşayan 8 yaşındaki mary ile amerika manhattan’da yaşayan 45 yaşındaki max’in 20 yıl süren mektup arkadaşlığını konu alan bir animasyon film. işlediği konular kısaca şunlar: çocuk ihmali, yalnızlık, kleptomani, ihanet, otizm, depresyon, anksiyete, suçluluk duygusu, agorafobi, ölüm korkusu…
  
  çok sağlam üzerinde 5 yıl boyunca emek verilen bir eser. filmde ağır bir tempo ve oldukça depresif, karanlık bir hava sahip.
  
  bu animasyonda yeri geldi kendimi buldum yeri geldi sinirlendim yeri geldi hüngür hüngür ağladım. çok farklı bir animasyon.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/title/tt0978762/
  
  2. la planete sauvage
  
  film gelişmiş bir medeniyet olarak yaşayan draag adındaki dev mavi ırk ile küçük insansıların yani omların ilişkisini anlatmaktadır. bazı omlar, draag çocuklarının oyuncağı olurken bazı omlarda özgürce yaşıyor. filmde ki göndermeler atıflar oldukça fazla. filmde psychedelic ve distopik bir atmosfer sahip.
  
  film tekrar tekrar izledim çünkü bana kalırsa böyle filmler tek seferde anlayacağımız ya da detaylarını fark edeceğimiz filmlerden değil. tekrar tekrar izlenmek istiyor.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/title/tt0070544/
  
  3. gandahar
  
  filmde insanlar doğa ile uyum haline gelmiş. insanlar kendileriyle, çevresindekilerle, insanlarla barış halindeler. savaş unutulmuş sadece acil durumlar için az sayıda asker bulundurulan bir ütopya evreni. hiçbir sorun, savaş, sıkıntı yoktur. fakat nereden geldiği bilinmeyen lazer ışıkları bir anda insanları taşa çevirmeye başlar. insanlardan haber alınamayınca durumu öğrenmek için bir asker gönderilmesini ve kahramanın başından geçenleri konu alıyor.
  
  film oldukça sıra dışı, felsefi ve düşündürücüydü. senaryosu oldukça karışık hatta bazen sıkıcı olsa da değişik canlı betimlemeleri ve robotları beni benden aldı. aynı zamanda ısaac asimov amerikan versiyonunda biraz değişikler yapmış hatta bu yüzden abd’de filmin adı light years.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/…e/tt0095525/?ref_=tt_sims_tti
  
  4. 9
  
  gelişen teknoloji ile insanlığın korkulu rüyalarından biri olan makineler insanlara savaş açmıştır. insan nüfusu dünyadan silinmiştir. 9 kendini kıyamet sonrası böyle bir dünyada bulur. tüm insanlar yok olmuştur. insanları yok eden, makinelerden kaçarken hayatta kalmış diğerlerini şans eseri keşfeder.
  
  filmin yönetmenleri arasında gerçekten oldukça iyi olduğunu düşündüğüm tim burton var. filmde ne ararsan var hayal gücü, bilim, aksiyon, macera…
  
  din adamlarına, isyancılara, sorgulamayanlara ve bilim insanlarına göndermelerin bariz bir şekilde ortada olması biraz şaşırtmış olsada oldukça iyi bir animasyondu.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/title/tt0472033/
  
  5. memories (1995)
  
  film üç ayrı fantastik hikâyeden oluşuyor.
  
  1. magnetic rose, 2092 uzayda dolaşan gezginlerin, yardım sinyali almalarıyla bir yapının içine girerler. daha sonrası gerçekleşen olayları konu alır
  
  2. stink bomb, genç ve içe kapanık bir araştırma görevlisi yanlışlıkla kendisini koku bombasına çevirir tokyonun altını üstüne getirir.
  
  3. cannon fodder, isimsiz bir gelecekte, bir şehirde yaşayan herkes dev bir mekanizmanın çalışması için gerekli parçaların görevini üstlenmiştir. şehir dev topun ateşlenmesinden sorumludur. tüm insanların yaşamlarını bundan ibarettir. göremedikleri düşmanlarıyla sürekli savaş halindedirler.
  
  her hikâyede kendimden bir parça bularak izledim. fütüristik olan filmleri hep sevmişimdir.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/…/tt0113799/?ref_=nv_sr_srsg_0
  
  6. idots and angels
  
  angel, barın gelenleri duran, bencil, ağzı bozuk, ahlaksız bir adamdır. bir sabah uyandığında, sırtında iki tane kanat çıkmıştır. kötü, iğrenç bir karaktere sahip angel ne zaman kötülük yapmaya çalışsa kanatlar onu engelliyorlar. kanatlarından kurtulmak istiyor aynı zamanda kanatları için peşine düşen insanlarla olaylar başlıyor.
  
  filmde hiç diyalog olmamasını başta yadırgamış olsam da sonradan alıştım. müzikler çok iyiydi. çok kaliteli bir yapım, muhteşem bir hayal gücünün ürünü olduğu her halinden belli.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/title/tt1013607/
  
  7. hell and back
  
  cehenneme giden arkadaşlarını kurtarmak isteyen iki arkadaşın başından geçen olaylarını anlatır.
  
  oldukça komik olduğunu düşündüğüm filmler arasında.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/title/tt2141773/
  
  8. the plague dogs
  
  film araştırma laboratuarından kaçan rowf and snitter isimlerindeki 2 köpeğin hikâyesini anlatıyor. film, deney hayvanları üzerinde yapılan diri-kesim uygulamasını, hayvan araştırmalarının zalimliğinden bahseder.
  
  filmin işlediği gerçekler insanı hayattan soğutmaya, gününüzü mahvedebilir. özellikle kendi aralarındaki konuşmaların doğruluğu insanın canını yakarken aynı zamanda düşündürüyor. kesinlikle en çok izlemenizi tavsiye ettiğim film budur.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/title/tt0084509/
  
  9. belladonna of sadness
  
  köyün baronu tarafından tecavüze uğradıktan sonra şeytanla anlaşma yapan jeanne´in hikâyesini anlatıyor.
  
  kendine has bir dili olan bir animasyon. farklı, çeşitli sulu boya resimlerinden yapılmış oldukça kaliteli, resmen bir başyapıt olan animasyon filmi.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/title/tt0071203/
  
  10. the triplets of belleville
  
  champion'u büyük annesi madame souza büyütür. champion bisiklete merakı olan bir çocuktur uzun süren çalışmaların ardından champion, fransa bisiklet turu'na yarışmacı olarak katılır. fakat champion kaçırılır ve olaylar ilerler.
  
  iç ısıtan bir animasyon filmi. ne zaman patlamış mısır yapsam aklıma gelir.
  
  imdb puanı için https://www.imdb.com/title/tt0286244/
  
  edit: the triplets of belleville imdb puanı eklendi.
• les hirondelles de kaboul (2019) – zabou breitman, eléa gobbé-mévellec
• (bkz: büyümeyen çocuklar için değil, direkt yetişkinler için olan animasyon filmler)
  
  listeyi 2016 senesinde hazırlamıştım ve üstünden neredeyse 3 seneden fazla geçmiş. kaçırdığım, yeni çıkan animasyonlar da olmuş. bu yapımlarda dikkatimi çeken şu oldu. bu animasyonlar ya stop-motion ya rotoskop ya da 2d olarak hazırlanmış. 3d olanlarının da farklı bir tekniği var. konusu kadar çizim teknikleri de izleyeni rahatsız edecek, sarsacak şekilde tasarlanmış. genel olarak gotik ögeler, grotesk karakterler kullanılmış. klasik disney ve pixar yapımlarında da yan karakterler ölebiliyor ama bu saydıklarımda umutsuz bir dünya hakim. ırkçılık, cinsiyetçilik gibi konulara yönelmiş yapımlar başı çekiyor. fransız ekolü de saydığım animasyonlarda dikkat çekiyor. persopolis'in etkisiyle toplumun kanayan yaralarına daha çok yönelmiş gibi sanki son dönem animasyonları.
  
  spoiler vermemek için açıklamaları kısa tuttum.
  
  the lego movie (2014)
  gerçeklik, simülasyon ve matrix, lotr gibi yapımları bile tiye alan ters köşeye yatıran bir yapım. kesinlikle sadece çocuklara özgü değil.
  
  loving vincent (2017)
  van gogh’un ölümünden sonraki zaman dilimini anlatan animasyon ressamların ortak çalışması ile tamamlanmış ve tuvallerin canlanmış halini anımsatıyor. konu da çok çarpıcı ve sarsıcı.
  
  anomalisa (2015)
  yalnızlık, bunalım, iletişimsizlik gibi konuları işleyen animasyon çizim tekniği olarak da farklı.
  
  la tortue rouge (2016)
  sembolik anlatımları ile bir adada mahsur kalan bir adamın ve devasa su kaplumbağasının öyküsü
  
  suicide room (2011)
  sosyal medya ve internetin günümüz gençliğini nasıl bunalıma sürüklediğini gösteren farklı bir yapım
  
  kaguyahime no monogatari (2013)
  japonların epik masalı. sulu boya tekniği ile renklendirilen animasyonu izledikten sonra japon mitlerini de inceledim ve gerçekten
  
  jack et la mécanique du coeur (jack ve mekanik kalp/2013)
  insanın kalbini acıtan bir hikaye. hayatımda gördüğüm en melankolik sonlardan birisi vardı bu animasyon.
  
  avril et le monde truque (2015)
  masalımsı ve ütopik bir dünya sunan fransız yapımı bir animasyon
  
  la jeune fille sans mains (2016)
  şeytanı ruhunu satma konusuna farklı bir açıdan yaklaşan fransız yapımı animasyon
  
  metropia (2009)
  bilim kurgu, distopya, tüketim çılgınlığı.
  
  couleur de peau miel (2012)
  güney kore’de geçen öykü çocuklara odaklanmış persopolis’e benzerlikleri ile dikkat çekiyor. toplumsal gerçeklik
  
  arrugas (kırışıklıklar/2011)
  yaşlı bakımevinde hüzünlü bir hikaye. arkadaşlık ve yalnızlık bu kadar güçlü anlatılamaz sanırım.
  
  extraordinary tales (2013)
  e.a. poe öykülerini sevenlere stop-motion tekniği gibi farklı yöntemlerle hazırlanmış karanlık bir animasyon
  
  j'ai perdu mon corps (2019) son dönemde festivallerde ses getiren üzücü ve çarpıcı bir yapım.
  
  resident evil vendetta (2017)
  oyunu özellikle 2. ve 4. oyunu sevenlerin beğeneceği animasyon.
  
  tower (2016)
  linklater tarzı pek bilinmeyen bir rotoskop tekniğiyle yapılmış animasyon.
  
  the breadwinner (pervane/2017)
  kadın hakları ve afganistan’da kadın işçi olmanın imkansızlıklarıyla boğuşan parvana’nın açıklı hikayesi.
  
  teheran tabu (2017)
  yasaklar ve özgürlük arasındaki tahran gençliğinin yaşamları ele alınmış. almanya ve avusturya ortak yapımı
  
  the prophet (2014)
  persopolis’in etkilediği animasyon sinemasındn yine bir fransız illüstrasyonu
  
  chris the swiss (2018)
  iç savaş ve gizem barındıran animasyon son derece sürükleyici ve üzücü.
  
  psiconautas, los ninos olvidados
  gotik bir öykü. evden kaçan 3 çocuğun hikayesi. çizim teknikleri çok hoş.
  
  karantina günlerinde daha da yetişkinler için animasyon isteyenlere önerilerim:
  
  ruben brandt, collector (2018)
  ısle of dogs (2018)
  kubo and the two strings (2016-tartışılır*)
  le petit prince (2015)
  the suicide shop (2012)
  dante's ınferno an animated epic (2010)
  dayu haitang (2016)
  dwae-ji-ui wang (domuzların kralı/2011)
  l'arte della felicita (2013)
  kerity, la maison des contes (2009)
• south paaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaark