hezarfen hüseyin efendi ^*

• bu da az tanınan ama çok sevilen 17. yüzyıl kişiliklerinden biridir. tipla, tarihle, tassavufla yakından ilgilenmis ve ilgi alanlari çok oldugu için, ya da bir den fazla disiplinde yetkinlik kazandigi icin hezarfenn yani bin fen sahibi lakabini almistir. telhis'ül-beyan fî kavanîn-i al-i osman, tenkihü't-tevarîh-i mülûk gibi eserleri çok önemlidir. bunkardan ilki ttk tarafından yeni yazıyla basılmıtır ancak tenkihü't-tevarih ne osmanlı ne de cumhuriyet doneminde basılmamıstır, çeşitli kütüphanelerde yazma kopyaları mevcuttur. antoine galand, marsigli gibi nice batili kankasi olmustur.
• (bkz: hezarfen celebi)
• istanköy adasında cafer adlı birisinin oğlu olarak dünyaya gelmiş, kâtip çelebi gibi bir dehânın gölgesinde kalmış ancak en az katip çelebi kadar başarılı büyük osmanlı tarihçisi, ansiklopedist ve araştırmacı.
  
  telhîsü’l-beyân fî kavânîn-i âl-i osmân adlı osmanlı kanunnamesini derlemiş, ayrıca kitâbu tenkîh-i tevârîhu'l-mülûk adlı dünya tarihini kaleme almıştır. osmanlı 17. yüzyılında kapsamlı bizans araştırmalarının en güzel örneklerinden birisini teşkil eden kitâbu tenkîh-i tevârîhu'l-mülûk'un hekimoğlu ali paşa kütüphanesi nüshası üzerinde muharrir-i lugat ül ekşi dahi çalışmıştır fî tarihinde, msgsü tarih anabilimdalı kütüphanesinde mevcut imiş. hezarfen hüseyin efendi arapça, farsça, grekçe, latince, fransızca ve bir sözlük hazırlayacak kadar da ibranca biliyordu. kendisinin hocalarından birisi de tercüman/santuri ali ufki bey'dir. telhîsü’l-beyân fî kavânîn-i âl-i osmân sevim ilgürel tarafından neşredilmiştir ve ttk yayınları arasında çıkmıştır. hezarfen huseyin efendi'nin 24'e yakın eseri tespit edilmiştir.
  
  hezarfen hüseyin efendi, aslında uçmayı deneyen ilk kişidir fakat bu, kime nasıl belletilecektir bu büyük bir problemdir. bilindiği üzre hezarfen ahmed çelebi adında birisi hiç var olmamıştır. osmanlı tarihi içerisinde uçmayı ilk deneyen kişi hezarfen hüseyin efendi'di ta kendisidir. iş bu bilgi de burada yok olup gider.
  
  petit de la croix, antoine galland gibi şahıslar da hezarfen hüseyin efendi ile istanbul'da görüşmüşler ve seyahat notlarında/elçilik raporlarında kendisinden övgüyle söz etmişlerdir. hezarfen hüseyin efendi, şahsi kütüphanesinden petit de la croix ve antoine galland gibi onlarca şarkiyatçıyı yararlandırmıştır.
  
  hezarfen hüseyin efendi, aynı zamanda fransız sefaretinin en gözde misafirlerindendi ve birçok baloya/galaya katılmışlığı vardır. kaleme aldığı kitâbu tenkîh-i tevârîhu'l-mülûk adlı eserin müellif nüshasını fransız büyükelçisi'ne bir davet sırasında hediye eden hezarfen hüseyin efendi'ye, şahane bir ceket ve bir pantolon hediye edilmiştir.
  
  hezarfen hüseyin efendi'nin oturduğu ev her ne kadar bilinmiyor denilse de gittik gördük ki vefâ bozacısının ilerisinde yanan bir konak kendisine aittir. mezarını çok aramış fakat bulamamışızdır. 1691 tarihinde ölmüştür.
• antoine galand gibi bir ismi evinde ağırlamış; döneminin alimlerinden biridir kendisi. özellikle telhis'ül-beyan fî kavanîn-i al-i osman adlı eserinde saraydaki günlük rutini -divan hangi gün ne vakitte toplanır, kim nerde oturur, kim nerde ne yer vs- devlet işleyişini, saray merasimlerini, devletteki maaş dağılımını vs vs anlatmıştır. lakabını hakeden biridir kısaca.