• üç kral savaşı, vadisseyl savaşı olarak da isimlendirilen fas sultanlığı ile portekiz krallığı arasında 4 ağustos 1578 tarihinde vadisseyl'de gerçekleşmiş savaştır.

    fas sultanlığına babası yerine geçen muhammed el-mütevekkil'i osmanlıların desteğiyle tahtından eden amcası abdulmelik karşısında tahtı geri isteyen muhammed el-mütevekkil portekiz kralı i. sebastião'dan destek buldu.

    osmanlı nüfuzunun bölgede yayılmasını engellemek isteyen portekizliler faslı müttefikleriyle beraber 60 bine ulaşan bir ordu ve 40 top ile tanca'ya çıktı. fas sultanı abdülmelik osmanlı imparatorluğu'nun da askeri desteğini almıştı ve 34 topu olan 35 bin kişilik müslüman ordusu içinde 10 bin de yeniçeri vardı.

    portekizliler geri çekilmek zorunda kalırken, bölgede yükselen gelgit nedeniyle iki ordu da büyük kayıp verdi. mütevekkil ve sebastiao boğularak öldü. abdülmelik ise savaşta ölümüştü ve yerine tahta kardeşi ahmed el mansur geçti.

    savaş sonunda osmanlıların bölgede nüfuzu güçlenirken, çocuğu olmadan ölen sebastiao sonrasında portekiz krallığı ispanyol denetimine girdi ve büyük güç kaybetti.
  • (bkz: vadisseyl savaşı)
    (bkz: üç kral savaşı)
    (bkz: battle of alcácer quibir)
    (bkz: vadiü'l-mehazin savaşı)

    devrik fas sultanı (bkz: abu abdallah mohammed) ve onun destekçisi portekiz kralı ı. sebastião*ile osmanlı destekli sultan (bkz: abu marwan abd al-malik) ve kardeşi (bkz: ahmad al-mansur) arasında olan savaştır. sonuçları kuzey afrika, batı sahara, güneydoğu asya, hindistan, güney amerika ve iberya yarımadasını uzun yıllar boyunca etkilemiştir. portekiz'i çökerten savaş olarak da bilinir.

    merini sultanlığının yıkılışıyla beraber türkler, portekizliler, ispanyollar ve vattasi hanedanlığı fas'ın siyasi ve ekonomik kontrolü için uzun yıllar boyunca yarıştılar. ancak 1554'te saad hanedanlığından mohammed ash-sheikh fas'ın kontrolünü ele geçirdi.

    osmanlılar kuzey afrikada ilerlemelerini devam ettirmek, sahra altı ticaretine sahip olmak ve iberya ülkelerini baskı altın tutmak için fas'ı ele geçirmek istiyordu. o sırada saadlarla olan mücadelesini kaybeden vattasi hanedanlığı'nın son hükümdarı ali abu hassun cezayir'e kaçtı. osmanlı bu fırsatı değerlendirip başında salih reis'in olduğu orduyla fes şehrini aldı ve ali abu hassun'u sultan ilan etti. ancak sonrasında tadla savaşında ali abu hassun öldürüldü ve mohammed ash-sheikh tüm fas'ın hakimi oldu.

    osmanlı misilleme olarak hasan paşa(barbaros'un oğlu)'nın emriyle suikast düzenledi. mohammed ash-sheikh muhafız alayını daha güvenilir olduğu için türkmenlerden seçmişti. bir cuma namazından sonra muhafız alayı komutanı salih kahya hemen saraya gitti ve bir şey arz edecekmiş gibi hükümdarın yanına yaklaştı, sonra da aniden elindeki baltayı kaldırarak sultanın kafasını uçurdu. mohammed ash-sheikh'in ölümünden sonra en büyük oğlu (bkz: abdallah al-ghalib) tahta geçti. abdallah'ın 2 kardeşi (bkz: abu marwan abd al-malik) ve (bkz: ahmad al-mansur) cezayir'e sürüldü.

    suikastin başarılı olmasının ardından hasan paşa fas'a saldırdı. abdallah al-ghalib ise ispanyollar ile ittifak kurdu. (bkz: mostaganem savaşı)'nda fas ve ispanyolların yenilmesiyle ispanyollar cezayir'den çekildi ve fas osmanlı'ya haraç vermek zorunda kaldı.

    abdallah al-ghalib'in ölümüyle de oğlu (bkz: abu abdallah mohammed) tahta geçmişti ama cezayir'e hakim olan osmanlı devleti, kuzey afrika siyasetine uygun olarak fas hükümdarlığına abu marwan abd al-malik'i getirmeyi istedi. cezayir beylerbeyi ramazan paşa'nın yardımı ile yeğeni sultan muhammed el-mütevekkil'i mağlup eden abu marwan abd al-malik tahta çıktı ve ahmad el-mansur'u da veliaht tayin etti.

    bunun üzerine sultan abu abdallah mohammed, 24 yaşındaki tecrübesiz ve veliahtsız olan portekiz kralı ı. sebastião'ndan yardım istedi. portekizliler fas'ın atlantik limanlarını ele geçirmek istediğinden teklifi hemen kabul ettiler. kral, ülkedeki çoğu soylunun ve 5 bin 500 kişilik paralı askerin(2 bin kişilik kastilyan, 500 kişilik italyan, 3 bin kişilik germen ve irlanda isyanına katılmış bazı ingilizler) katıldığı 17 bin kişilik büyük ve oldukça iyi donanımlı bir ordu kurdu. kral orduya 30 kadar top ve 7000 tüfek eklemişti. 24 haziranda 500 gemiyle lizbon'dan yola çıkan kral sebastião, 14 temmuzda asilah limanına geldi ve ardından bu orduya 6 bin kişilik sultan mohammed'in ordusu da katıldı. kral sebastian ,eski moda şövalye ideallerini taşıdığı için, aceleci davranarak ordunun organizasyonunu kurmadan ve gemi ikmal yolundan uzaklaşarak 29 temmuzda fas'ın içerisine doğru ilerledi.

    portekizlilerin çıkarma yaptığını duyan abu marwan abd al-malik ve kardeşi ahmad el-mansur 25 bin kişilik bir ordu ve ramazan paşanın komuta ettiği 10 bin yeniçeriyle saldırıya geçti. iki ordu lukkos ırmağı ile bu ırmağın kollarından biri arasında, ksar'el-kebir (alcazar-quibir) yakınlarındaki vadiü'l-mehazin'de 3 ağustosta karşılaştı.

    savaş olmadan bir gün önce muhammed el-mütevekkil portekiz kralına abu marwan abd al-malik'in çok ağır hasta(tifo veya zehirlenme) olduğunu, eğer bir kaç gün beklerlerse öleceğini ve ordusunun bozulacağını söylemiştir ama kral bunu reddetmiş ve ertesi günün ilk ışıklarıyla saldırılmasını emretmiştir.

    sebastião son çılgınlığını da ordu dizilişinde gösterecekti. ordusunu büyük bir kare şeklini aldıracaktı ve erzaklarının bulunduğu vagonlar yanyana bir kale gibi ordunun merkezine dizecekti. karenin yan ve arka tarafına portekiz kuvvetlerini, ön tarafına ise tecrübeli paralı askerleri koydu. toplar da karenin ön tarafında olacaktı. sol kanada kendisinin komuta ettiği, sağ tarafa soyluların komuta ettiği elit atlı birlikleri ve arka tarafa da sultan muhammed'in birliklerini koydu.

    abu marwan abd al-malik planı ise klasik hilal taktiğidir. merkeze tüfekli ağırlıklı piyadeleri onun arkasında elit fas ve türk kuvvetleri, kenarlara da atlı birlikleri koydu. topları da birliklerin kenarlarına yerleştirdi. ahmad el-mansur'un komutası altındaki atlı birlik ise tepelerde saklanacaktı ve işaretle saldıracaktı.

    hastalığına rağmen abd al-malik savaştan önce bu savaşın cihat olduğunu, askerlerin aileleri ve onuru için savaşması gerektiğini ve ölürlerse cennetle ödüllendirileceklerine dair etkileyici bir konuşma yaptı ve ordusuna büyük bir moral verdi.

    sebastião'nın istediği gibi, savaş 4 ağustos'ta ilk ışıkla başladı. savaş sadece altı saat sürdü ve neredeyse baştan sona portekizliler için bir fiyaskoydu.

    ilgili formasyonlarında hazırlandıktan, savaş çığlıkları ve büyük ölçüde etkisiz toplar atıldıktan sonra sebastião önderliğinde tüm portekiz atlıları arkasında küçük bir paralı piyadesiyle merkeze doğru saldırıya geçti. ilerledikçe tüfekli fas birliklerinin ateşine maruz kalan portekizliler her şeye rağmen ilk birlikleri yarmayı başardı. ancak hilal taktiğinin stratejisinden dolayı tüm birliklerin ortasında kaldılar. fas güçleri kolaylıkla portekizlilerin etrafını sardı ve hareket kabiliyetini yok etti.

    tam o sırada sultan abd al-malik kardeşine işaret verdi ve ahmad el-mansur'un askerleri komutansız kalan kare şeklindeki portekiz kuvvetlerine saldırdı ve etrafını sardı. ardından abd al-malik atlı birlikleriyle ona katıldı. bunu gören abu abdallah mohammed, abd al-malik'i öldürmek için ordusuyla karşı saldırıya geçti ama abd al-malik'in askerleri çarpışmada abu abdallah mohammed'in askerlerini geri püskürttü. adamları tarafından terk edilen abu abdallah mohammed nehiri geçmeye çalışırken boğuldu.

    saatler sürecek çatışmalardan sonra portekiz ordusu ağır şekilde yenildi. kral sebastião şövalyelik ruhu uğruna aptalca savaşarak ölmüştür ve sonrasında hiç bir zaman cesedi bulunamamıştır. bu yüzden sebastianism ortaya çıkmıştır. portekizliler onun bir gün geri geleceğine ve kendilerini kurtaracağını inanmışlardır. savaş sonucunda 8 bin portekizli ölmüş, 15 bini ise esir alınmıştır. çok az sayıdaki geri kalan limanlara ulaşabilmiştir. portekiz soyluların neredeyse tamamı esir alınmış veya öldürülmüştür.

    fas tarafının kaybı ise 4 bin civarıdır. sultan abu marwan abd al-malik tüm hastalığına rağmen cesurca savaşıp kazandıktan sonra ruhu rahat bir şekilde aynı gün öldü. böylece 4 ağustos 1578 günü kasrülkebir'de fas'ı yönetmek isteyen 3 kral da öldü.

    bu savaş portekiz için felaket sonuçlar ortaya çıkarttı. 200 yıldır aviz ailesinin yönettiği portekiz imparatorluğu başsız ve veliahtsız kalmıştı. 2 yıl sonra ispanya kralı philip ıı von habsburg annesinin sebastião'nın halası olması nedeniyle hak iddia etti ve alcantara savaşında diğer hak sahiplerini yendi böylece portekizi aldı. 60 yıl sürecek olan iberya imparatorluğunu kurdu. portekiz imparatorluğu ise yıkıldı. portekiz hiç bir zaman aynı gücüne kavuşamadı. güneydoğu asya, hindistan ve güney amerikadaki portekiz kolonileşmesi durdu. esir edilen soylular için çok yüklü miktarda para ödenmesi nedeniyle portekiz ekonomisi çöktü.

    abd al-malik ölümü üzerine veliaht ahmad aynı gün el-mansur unvanıyla sultan ilan edildi. devamı için (bkz: ahmad al-mansur)

    portekizlilerin kuzey afrika ve hindistandan çekilmesi ile fas sultanlığının osmanlı egemenliği içerisine girmesi osmanlılar için çifte zafer sayılabilir.

    savaş hakkında (bkz: george peele) tarafından (bkz: the battle of alcazar) adlı bir oyun yazılmıştır ve 1990 yapımı la batalla de los tres reyes adlı bir film çekilmiştir.

    görsel

    görsel

    görsel

    edit: imla ve düzeltme
hesabın var mı? giriş yap