• civilization iv oyununda holy roman empire'a verilen özel birlik. horse archer'ları saniyesinde bellerken, knight'ları fazla geçmeden delik deşik ediyor ve zor olsa da cavalry'nin hakkından öyle böyle geliyor. ama verdin mi janissary'i karşısına papasından aldığı vaftiz burnundan geliyor babasına, oğluna kutsal ruhuna kadar.
  • isviçreli'lerin mızraklı askerlerine karşı oluşturulan yine mızrak kullanan askeri bir grup. (bkz: kutsal roma imparatoru) i. maximillian devrinden sonra oluşturulmuştur. genellikle askerleri bugün (bkz: batı almanya) olarak anılan bölgeden gelmektedir. 16. yüzyıl sonlarında dağıtılmıştır ve ironik olan da isviçreli mızrak muhafızlarının şu an (bkz: papa)'yı koruyan birlik olmasıdır.
  • almanca "ülke hizmetkarı" anlamına gelen, 15. yüzyıl sonlarıyla 17. yüzyıl başları arasında almanca konuşulan topraklarda habsburg imparatorluğu'na hizmet eden paralı piyade askerlerine verilen isim.
  • 16. ve 17. yüzyıllarda kutsal roma imparatorluğu'nda ortaya çıkan alman paralı askerleri. landsknecht kelimesinin nereden türetildiği tam olarak bilinmiyor. etimolojik kökeni tam olarak aydınlatılamasa da "ülkenin hizmetkarları" anlamına geldiği düşünülüyor.
  • kutsal roma imparatoru i. maximillian'ın reformlarından sonra kurulmuştur. kuruluş amacı isviçre'nin meşhur mızraklı piyadelerine rakip birim oluşturma isteğidir.
  • avrupa ana kıtasında 15.yy'dan 16. yy sonuna kadar paralı asker kavramını tanımlayan söz olmuştur. bu sebeple bir savaşın iki tarafında da bu profesyonel askerlerin olması hatta aynı kumpanyaya bağlı birliklerin farklı güçlerle birbirleri ile savaşması karşılaşılan durumlardır.
    isveç paralı askerleri ve bu öğreti ile gelen genel landsknecht uzun mızrak (pike) kullanılması haricinde başka ana silahlara iyi gözle bakmamaktadır.
    fakat adından da anlaşılabilen doppelsöldner denen çift mayış alan daha tecrübeli askerlerde zweihänder tipi kılıçların olması rastlanan bir durum. bu kılıçlar ile pike'ları iteleme öteleme mümkün olabilmekte.
    ayrıca pike'ların yanında katzbalger simli "arming" tipi kılıç taşımak doğal imiş

    tabi 14., 15. yy da hem alman olup hem de savaşa gidecekseniz muhtemelen para yeterse bir kriegsmesser (pek de bıçak değil tabi) taşımak kültürel bir ölürüz almanyam gösterimi.

    örnekler:
    zweihänder
    katzbelger
    kriegsmesser
  • 1486 yılında habsburg hanedanından olan maximilian i, kutsal roma imparatorluğu elektörleri tarafından romalıların kralı (rex romanorum) seçilmiştir ve 1493 yılında babası iii.friedrich ölünce kutsal roma imparatorluğunun başına geçmiştir. ve imparatorluk için kalıcı, güçlü ve profesyonel bir askeri güç oluşturmak amacıyla güney-batı almanlardan yani swabialilardan* oluşturduğu paralı asker birlikleridir. o dönem paralı askerlik reislaufer diye adlandırılan isviçrelilerin tekelindeydi. landsknecht bu tekeli kırmıştır ve reislaufer'in ciddi düşmanı olmuştur.

    landsknecht terimi 1470 yıllarında ortaya çıkmıştır ve almanca “land” (toprak, ülke) ve "knecht" (uşak, hizmetkar) kelimelerinden gelmektedir. bir çok alman paralı askerleri onları dağlı göçmenler olan isviçreli paralı askerlerinden gebirgsknechten'den (dağın hizmetkarları) ayırmak için landsknecht (ülkenin hizmetkarları) olarak adlandırıldı.[1]

    maximilian i'in landsknecht'i kurmasındaki sebep kayınbabası charles of burgundy'nin ordusunun burgonya savaşlarında eski isviçre konfederasyon'nuna* karşı bir çok defa küçük düşürücü bir şekilde yenilmesi ve bu savaşlardan birinde en sonunda ölmesinin ardından ders çıkarmıştır. charles of burgundy erkek varis bırakmadan ölmüştür ama ölmeden önce kızı burgundy mary'i maximilian i ile evlendirmiştir. böylece burgonya topraklari evlilik ile kutsal roma imparatorluğuna geçmiştir.maximilian i’ın batıda fransızlardan, doğuda türklerden koruduğu ve aynı zamanda isveç’ten italya’ya kadar uzanan küçük alanlarda huzursuzlukları bastırmaya çalıştığı unutulmamalıdır. orduları için güvenilir bir insan kaynağına ve de onlara acil bir şekilde ihtiyacı vardı.[2] böylece maximilian i landsknecht'i isviçreli paralı askerler gibi donatmıştır ve isviçreli paralı asker eğitmenleri getirtmiştir. pike(kargı), zweihander görsel, halberd görsel, katzbalger görsel, arkebüz ile donatmış ve onları reislaufer'in eğitim tarzında eğitmiştir yani büyük çoğunluk olarak kargıcıdan oluşan sıkışık kare veya pike square (gevierthaufen) adı verilen düzeni aldırmış, pike square'i savunmada güçlü tutabilmek için arkebüzcüler ile aralarına destekler katmıştır. saldırı için ise zweihander ve halberd konuşlanmış bu adamlar silahlarının uzunluğu ve tahtadan yapılan kargılara nazaran çelikten yapılmış olması ile karşı tarafın hattını yarmaları kolay olmuştur. gün geçtikçe landsknecht'in adı duyulur olmuştur. kıta avrupasındaki devletler landsknecht'e yönelmeye başlamıştır. özellikle fransızlar italya savaşlarında bunun ekmeğini bolca yemişlerdir. hatta aşağıda landsknecht'in reislaufer'i ezdiği muharebelere değineceğiz.

    belli bir bölgeden paralı askerler tutmakla ilgilenen bir derebeyi genellikle, hızlı ve daha fazla sayıda adam toplaya bilmesi için, tanınmış ve deneyimli bir landsknecht komutanı ile anlaşırdı. albay(obrist) adını veren ve alayın ismini ve yapısını, ödeme miktarını, uygulanan şartları (savaş maddelerini) ve hizmet süresini belirten (genellikle 3 ile 6 ay arasında) bir tescilli belge ya da bestellungbrief (randevu mektubu) hazırlanırdı.[3] düzenli yaya askerlerin aylık maaşı 4 guilder*di (bir işçi 1.6, bir zanaatçı çırağı 3-3.5 guilder alıyordu).[4][5] ön hatta savaşanlara doppelsöldner denirdi. bu adamlar ön hatta savaştıkları için iki katı maaş alıyordu. bir çok insan landsknecht olmak için can atıyordu, özellikle gençler, verilen maaşla alabileceği biraları hayal ediyor, yatabileceği hayat kadınlarını düşlüyordu. sadece maaşla kalmıyordu iş. bir askerin hele bir paralı askerin en sevdiği şey savaş ganimetlerini* arzuluyordu. landsknecht'i diğer paralı asker gruplarından ayıran bir başka has özelliği onların hukuki durumudur. maximilian i onlara bir ayrıcalık tanıyarak civil law'a tabii tutmamış, kendi hukuk sistemlerine izin verilmiş, kendi davalarını kendi kurdukları mahkemeler ve yöntemlerle yapmışlardır.[6]

    landsknecht organizasyonunun en büyük hali 3000-5000 kişilik alaylar şeklinde olmuştur. obrist en üst komuta kademesiydi. alay on adet alt birim fähnlein'a* (kelime anlamı küçük bayraktır) günümüzde bölüğe denk gelen birimlere bölünmüştür. bir fähnlein 300-500 kişiden oluşmakta, başında ise feldhauptmann (saha yüzbaşısı) denilen subay bulunurdu. rotte (takım ise fähnlein'in alt birimidir. 8-12 kişiden oluşmakta, başında rottmeister (takım kaptanı) bulunur.[7][8] birlikleri takip edenler vagon kafileleri vardı. bunlarda askerlerin ekipmanlarını, yemeklerini, silahlarını ve özel eşyalarını taşınırdı. kafilerle askerlerin eşleri ve çocukları da bulunurdu ayrıca savaşlardan önce ve sonrası için hayat kadınları da vardı.

    landsknecht'lerin askere alındığı bölgeler ve bulundukları dönem göze alırsa (bkz: reformasyon) bu paralı askerlerin dini inançları zamanla değişmiş ve protestanlığa geçmişlerdir. tabii ki bu onların hep katoliklere karşı savaştığını bize göstermez. hatta 1525 yılında gerçekleşen pavia savaşında katolik ispanyol tercio (#8569272) birlikleri ile yan yana savaşmışlardır. reformasyon'a kadar katolik krallar altında da çok rahat bir şekilde savaşmışlardır, lakin bu martin luther'in 95 tez'i yayınlanması ile değişmiş, aralarında protestanlığa karşı bir sempati ortaya çıkmaya başlamıştır. buraya bir ara not düşmek lazımdır ki pavia'dan sonra, 1527 yılında kutsal roma imparatorluğu, konyak ligi savaşı (war of the league of cognac) zamanlarında protestan landsknecht ve katolik tercio'lar maaşlarını ödeyememiş ve para alamadıkları için bu birlikler roma'yı yağmalamışlardır. bunun din temelli bir olaydan ziyade parasını alamayan askerlerin yaptığı bir iş olarak göz önüne almakta fayda vardır. zamanın papası, papa clement vii ancak isviçreli 189 muhafızın son bir direniş yapması ile canını kurtarmıştır. sabaton adlı müzik grubu bu olayı şarkı yapmıştır; the last stand

    landsknecht kurulduktan kısa bir süre sonra işe yarar olduğunu imparatorluğa göstermiştir. 1490’da stuhlweissenburg kalesinin kuşatılmasından sonra maximilian i, landsknecht'e bir bağlılık yemini ettirdi ve onları fiili bir imparatorluk kuvveti haline getirdi.[9] 1499'da swabia savaşının patlak vermesi ile landsknecht sahaya sürülmüş, ilk defa kurulken örnek alındığı reislaufer'e karşı muharebelerde yer almış fakat çok ağır yenilgilerle karşılaşmış ve bu savaşlarda iki para asker organizasyonu esir almamış, karşılıklı olarak esirleri öldürmüşlerdir. bu onların aralarındaki derin düşmanlığın başladığı ilk kıvılcım oldu. italyan savaşları (1494-1559) olarak bilinen çoklu savaşların patlak vermesi ile bu savaşlarda paralı askerler grupları sürekli taraf değiştirmiştir. mesela 1508-1516 yılları arasında gerçekleşen kutsal birlik savaşında (ingilizce literetürde war of the league of cambrai diye bilinmektedir.) novara savaşı ve marignano savaşında fransızların tarafında yer aldılar. burada bahsetmeden geçemeyeceğimiz bir nokta vardır o da, pavia savaşında hem fransız safında hem de kutsal roma imparatorluğu safında yer almalarıdır. fransızların safında 8 bin kişilik black band adı verilen bir landsknecht birliğine kendisi de tanınmış bir landsknecht olan georg langenmantel komuta etmekteydi.[10] karşısında ise döneminin en yetenekli ve en tanınmış landsknecht komutanı olan georg von frundsberg vardı. langenmantel, von frundsberg'i savaştan önce teke tek düelloya çağırmış fakat von frundsberg bır hain ile savaşmayacağını belirtmişti.[11] bu savaşlar dizesi sayesinde landsknecht grupları reislaufer'e karşı savaşabilmek için hem habsburg safların hem de fransız saflarının en önünde yer almışlardır. hatta belirtiğimiz gibi bazen kendileri ile de savaşmışlardır.

    landsknecht 1494-1559 arası gerçekleşen italyan savaşlarında savaşmışlar, 1524-1525 arası gerçekleşen alman köylü savaşında köylülere karşı savaşmışlar, osmanlı'ya karşı birinci viyana kuşatmasında şehri savunmuşlar ve 1527 yılında romanın yağmalanmasında yağmacı tarafta yer almışlardır.

    bazı ünlü landsknecht'leri yazarsak bunlar;
    georg von frundsberg
    ulrich schmidl
    peter von hagenbach
    hans wilhelm kirchhof
    enno brandrøk

    ekstra 1: landsknecht şarkıları 1, landsknecht şarkıları 2

    ekstra 2: rutger hauer'in bir landsknecht'i canladırdığı flesh and blood filminin izlenmesi tavsiye edilir.

    atıflar:

    1- cliff rogers, the oxford encyclopedia of medieval warfare and military technology. vol. 1 (oxford university press, 2010) p.485
    2- john richards, landsknecht soldier 1486-1560 (osprey publishing, 2002) p.6
    3- a.g.e. p.9
    4- a.g.e. p.13
    5- douglas miller, armies of the german peasant's war 1524-1526 (osprey publishing, 2003) p.5
    6- john richards, landsknecht soldier 1486-1560 (osprey publishing, 2002) p.22
    7- douglas miller, armies of the german peasant's war 1524-1526 (osprey publishing, 2003) p.7
    8- john richards, landsknecht soldier 1486-1560 (osprey publishing, 2002) p.11-12
    9- cliff rogers, the oxford encyclopedia of medieval warfare and military technology. vol. 1 (oxford university press, 2010) p.487
    10- angus konstam, pavia 1525 (osprey publishing, 1996) p.22
    11- george gush, renaissance armies 1480-1650 (patrick stephens limited, 1975) p.68
  • almanca "toprağın hizmetkarları" anlamına gelen askeri birim.

    isviçreli meşhur paralı asker birimi reislaufer ile aralarında büyük rekabet vardır. buna karşın aralarında isviçre kökenli askerler de vardır. genelde protestan olarak bilinseler de çıkarları için katolikler ile omuz omuza savaşmışlıkları da çoktur. kısacası parasını veren herkes için savaşmışlardır. mesela pavia savaşında (bkz: pavia savaşı/@strumbannfuhrer2) iki tarafta da landsknecht vardır ama tabii farklı isimle: v. charles (şarlken) adına savaşanlar kendilerine imparatorluk landsknechtderken, i. fransuva'nın ordusundakiler ise kendilerine bande nere landsknecht demişlerdir.
    (bkz: bande nere/@strumbannfuhrer2)

    ağırlıklı olarak kargı ve mızrak kullanan landsknecht askerleri, 16. yy avrupasının en ünlü paralı askerleridir. ancak yukarıda belirttiğim üzere asıl öncelikleri paradır. buna en iyi örnek olarak paralarını aladıkları için ispanyol katolik askerlerle beraber roma'yı yağmaladıkları örnek gösterilebilir (1527).
  • mohaç meydan savaşı'nda macar ordusunda osmanlı'ya karşı çarpışmışlıkları da vardır.
  • 1593-1605 osmanlı-avusturya savasinda. avusturya ordusunun piyade gücünün ağırlığını oluşturan askerler. bu askerler genelde alsace, tirol, schwabia, rheinland gibi bölgelerden toplanirdi. ilk dönemde mızrak, çift kılıç, baltali mızrak ile silahlanmislar iken 17. yuzyilda tüfek de kullanmaya başlamışlardı.
hesabın var mı? giriş yap