nakkaş osman

• ii. selim döneminde yaşamış bir minyatür ustası.
• i.süleyman döneminin sonlarında ismi geçmeye başlayan ve asıl ününü kanuninin torunu 3.murad döneminde kazanan nakkaş ustası. i.süleymanın son seferi olan zigetvar seferine katılmıştır. sadrazam sokullu mehmed paşanın maiyetindeki feridun ahmet bey tarafından yazılan nüzhet-i esrar'ül ahyar der ahbar-ı sefer-i sigetvar adlı eserin minyatürlerini nakkaş osmanın çizdiği tahmin edilir. o seferde nakkaş osman da feridun ahmet beyin maiyetindeydi.
  
  3.murad döneminde minyatür ve portre sanatı zirve noktasına ulaşmıştır. bunun öncüleri de saray şehnamecisi (bkz: seyyid lokman) ve saray nakkaşlarının başı nakkaş osmandır. yine o dönemde seyyid lokman tarafından 1579 yılında yazılan 'şemailname' adlı eserin -bu eser 1987 yılında 'kıyafetü'l-insaniyye fi şemaili'l-osmaniyye' adıyla basılmıştır- minyatürlerini de nakkaş osman yapmıştır. nakkaş osman ve seyyid lokman bu eserdeki padişah portrelerini oluştururken veronese dizisinden faydalanmıştır. eserdeki minyatürler gelecekteki padişah portreciliği için kaynak niteliğinde olmuştur. hepsi birer şaheser niteliğindedir. nakkaş osman bizzat i.süleymanı, ii.selimi ve iii.muradı gördüğü için onların portreleri gerçekliği en fazla olanlardır.
  
  şemailname adlı eserden sonra 1583 yılında (bkz: zübdetü't-tevarih) adlı eseri yazmışlardır. bu eserde de yine 12 padişahın portresi nakkaş osman kalıbına uygun olarak çizilmiştir. bu eser için nakkaşhanede çalışan nakkaş ali ismini de zikretmek gerekir çünkü o da bu eserdeki minyatürler için bir kaç nüsha oluşturmuştur.
  
  nakkaş osmanın hünername adlı eserde de enfes minyatürleri bulunmaktadır. seyyid lokman bu eseri tamamlamak için izin istemiş ve 2 cilt halinde tamamlamıştır. (normalde 4 cilt olması planlanıyordu)
  
  nakkaş osmanın burada adını belirtmediğim daha bir çok eserde minyatürleri bulunmaktadır. onu zirveye taşıyan en önemli iki eser 'şemailname' ve 'zübdetü't-tevarih' adlı eserlerdir. lokman şemailnamede nakkaş osmandan 'çağının en büyük üstadı' diye bahsetmektedir. osmanın 16.yyda yarattığı minyatür kalıbı 17. ve 18.yy minyatürlerini ve 19.yy padişah portrelerini etkilemiştir.
  
  saygılar.
  
  kaynak: padişahın portresi tesavir-i al-i osman (2001, türkiye iş bankası)
  
  edit: ekleme gereği duydum en önemlisini unutmuşum. ayrıca nakkaş osman ve ekibi 3.muradın oğlu mehmed için 1582 yılında yaptırdığı sünnet düğününün minyatürlerini de çizmiştir. intizami tarafından yazılan sünnet düğünü kitabı yani surname i humayun içinde toplam 427 minyatür bulunmaktadır. bu minyatürler çift sayfa olarak yapılmıştır. sultanın oğlu için yaptırdığı bu düğün ve surname adlı eser prof dr nurhan atasoy un doktora tezidir. hocamızın tezi koçbank tarafından kitaplaştırılarak 1996 yılında basılmıştır.