veraset mektupları

• yeni osmanlılarla beraber paris'te saray ve babıâli'ye karşı muhalefetini sürdüren ziya paşa'nın, topluluğun hâmisi mustafa fazıl paşa'nın istanbul'da âli ve fuat paşarla yeniden dost olduğu ve aslında topluluğu da kişisel menfaatlerini elde etmek için vasıta olarak kullandığı şeklinde çıkan iddialar üzerine kaleme aldığı eseri. aslında eserden çok muhbir gazetesinde neşredilmiş birkaç mektubu içeren küçük bir risale demek daha doğru olur. ziya paşa, mustafa fazıl paşa'nın bu teşebbüsü karşısında kendini ve yeni osmanlıları aldatılmış hisseder. başta ali ve fuat paşaların iktidarı olmak üzere devlete sorun teşkil eden bir sürü meseleyi kamuoyuyla paylaşır.
  ancak bu mektupların asıl önemli tarafı, paşa'nın osmanlıda veraset değişikliği konusundaki sözleridir. ziya paşa, en yaşlı şehzadenin tahta geçmesi usulünden tahta bulunan padişahın en büyük oğlunun tahta geçmesi usulüne -tıpkı mısır hıdivliğindeki gibi-, geçileceği söylentisini ortaya atar. burada asıl niyeti, ali ve fuat paşaların iktidarını zayıflatmak olduğu kadar fazıl paşa'yy başta verdiği sözlere istinaden sadakat yeminini hatırlatmaktır. amacında başarılı olacak ki mektuplar istanbul'da bir bomba etkisi yaratarak paşaların halk ve saray nezdindeki itibarını zayıflatmıştır. ayrıca fazıl paşa da babıâli ve düşmanı mısır hıdivinin bir oyununa dahil olduğunu düşünerek, sadakat testinden başarıyla geçmiş ve yeni osmanlılar'a olan hamiliğini daha da arttırmıştır. bu hadiseden sonra hürriyet gazetesi neşredilmeye başlanacaktır.