commodore 64

• ustalasmasi gercekten bayagi zor ve tam bir bas belasi olan memory yonetimi konusundaki su kitap bayagi iyi;
  
  https://commodore.bombjack.org/…le_memory_guide.zip
  
  daha once bir entry'de onerdigim kitaptan daha cok ise yariyor. o oneriyi yaptigim zaman bu kitap arsivde yoktu, simdi eklemisler. ha zipten mipten iskilleniyorsaniz su ana linkten kitap ismiyle indirebilirsiniz;
  
  https://commodore.bombjack.org/commodore/books.htm
  
  gelelim asil konuya;
  
  komodorda kopya koruma konusunu yeniden ogrenmeye calisiyordum bir suredir, niye diye soracak olursaniz mega muhtesem oyunlarima kopya koruma koyayim ki onyuzbin milyar dolar kazanma ihtimalim bir kac zibidi yuzunden heba olmasin (bkz: beyin yetmezliginden olmek). ha gerci bu saatten sonra c64 cracker tayfasinin cogu gercekten kraker oldugu icin ancak peynir aromali huzurevlerinde gorevlilerden dayak yemekle mesguldur o baska mesele. ama tedbiri elden birakmamak lazim monser, sonucta ticarette onlem iflasi onler derler.
  
  neyse iste, simdi bildiginiz uzere komodorda olan kopya koruma sistemleri bir kac ana yontem ve onlarin alt dallari seklinde siralaniyor;
  
  1- dongle
  
  2- sifre carki/sifre listesi/kitapcik sifrelemesi
  
  3- fiziksel disk sifreleme teknikleri
  
  birincisi olan dongi dongi dong elektronik bir zamazingo, ben bunu zamaninda yalnizca bir bilgisayarcida bir yazim programi kutusunda gormustum, hic kullanmadim. ama temelinde iki versiyonu var imis, biri joystick portuna sehvetle sokulan (tovbe tovbe) biri de datasette (teyp) portuna hasince sokulan. program calistiginda baslamadan once bu portlari kontrol edip dongle anahtari dogruysa calismaya basliyormus. sonra yavasca soyunup "epeydir sende gozum var nejdet, dayin beni yeterince tatmin edemiyor, hazir dayin da ise gitmisken bal kutumu dillem..." ohom pardon hikayeler karisti. kisacasi boyle bir yontem var imis. hayir bal kutusu degil dongle yontemi, digeri tamamen varos fantazisi. kirilmasi daha zor oldugu icin komodorun ilk yillarinda tercih edilse de ekstra masrafi sebebiyle fazla yayginlasmamis.
  
  ikincisi olan carkifelek final icin donuyor yontemi her ne kadar turkiye'de orijinali fazla gorulmese de daha cok bilinir. bizde daha cok fotokopi cekilmis sifre kagidi olarak varolmustur. oyun kodlarina gomulen sifre kombinasyonlari oyunun acilisinda sorulur. sizde carktaki katmanlari cevirerek dogru kombinasyonu bulursunuz, veya sifre kagidindaki dogru sira ve sutun kesisimindeki sifreyi girersiniz, o da olmazsa kitapcigin bilmem kacinci sayfasindaki bilmem kacinci cumlenin kacinci kelimesinin bilmem kacinci harfini falan bulursunuz boylece oyun acilir. ya da hic bunlarla ugrasmayip abi bu oyunun kirilmisi gelmedi mi daha diye bilgisayarciya yasak duygularinizi acarsiniz, sonra o da size suh bir bakis atip uzerindeki etegi usulca siyirara... bi dakka lan bilgisayarci abinin uzerinde etek niye olsun olm? iskocya mi burasi? siz de iyice sapik ciktiniz valla.
  
  ucuncusu olan fiziksel disk kaymasi sonucu olusan fitigi ameliyat ettirme yontemi bu enty'yi yazma sebebim. cus artik denecek kadar kapsamli bir konuymus lan kac aydir okuyorum hala cogunu cozemedim. sonra yavasca soyundum ve bal kutum... bak yine basladi sapik esoluesek.
  
  disket'in icindeki icindeki o gunese bakma aparati ayni zamanda datalari da sakliyor malum (ben yeni ogrendim bu ozelligini) , simdi uzun uzun disketin calisma prensibini falan anlatamiycam (cunku bilmiyorum) genel olarak yanyana halkalar seklinde kayit edilen belli sayidaki data cemberlerine track deniyor ya, o track'lerin icindeki data parcalarina da sector (aaaa hassector espirisi yapmiyorum lan, gelisme var bende) deniyor ya, bunlarin kaydedilme hacmine de bitrate deniyor ya, hah iste diski yazarken bu neidugu belirsiz zamazingolari gizlice standart hallerinden farkli sekilde tasarlayarak oyunun/programin kendine has bir disk sablonu olusturmasini saglamak, ve program calismaya basladiginda bunlardaki farkliliklari check etmesini saglayip eger orijinal sablonla uyusmuyorsa programin kapanmasini saglamak asil amac yani. komodorun cogu kopyalama programi bu farklari algilamadan standart halde kopyaladigi icin sablon hep hatali kopyalaniyor ve program korunmus oluyor. tabii cracker denen zibidiler bunlari asmayi ogrendigi icin devaminda mutlaka ekstra sifre carki/sifre tablosu/kitapcik sifrelemesi de yapiliyor ve bu sayede korumanin omru biraz daha uzatilmaya calisiliyor. o yontemlerden bazilari;
  
  -yarim birakilmis halka (track)
  komodorun disk drive'i 1541 42 civarinda halka okuyabiliyormus, okuyucu kafasi ise her halkada iki tur attigi icin yarim halkalari da okuyabiliyormus. ama oyun icin lazim olan data alani disindaki alanlari kopyalama programlari okumadigi icin buralara saklanacak datalarin kopyalanmamasi halinde program duzgun calismiyormus.
  
  -disk hatasi ve bad sector olusturmak
  bilincli olarak diskin bir noktasina hatali data kodlamak, ve yukleyicinin bu hata kodunun yerini arayip bulmasi ve okudugunda hatanin yerinde oldugunu onaylamasi halinde programin/oyunun orijinal oldugunu anlamak uzerine kurulu bir taktik. cogu kopyalama programinin bu bilincli yaratilan hatali sektorleri kopyalayamamasi veya otomatik olarak duzeltip kopyalamasi yuzunden bir sure bayagi ise yaramis.
  
  -fazladan halka (track)
  1541 42 halka okuyabilse de komodor 35'e kadar olan halkalara ihtiyac duydugu icin kopya programlari da 35'e kadar olan halkalari kopyaliyormus. bu fazladan yazilan halkalarin icine saklanacak anahtar datalari yukleyicinin arayip bulmasini saglayarak orijinal-kopya kontrolu yapilabiliyormus.
  
  -gizli data
  diskin icindeki halkalarda varolan basliklar ve sektorler arasinda bosluk denen kisimlar bulunuyormus. bu bosluk denen kisimlardaki datalar kopyalama programlari tarafindan kopyalanmayip yeniden uretiliyormus (nasilsa icinde kayda deger bir data olmadigi varsayimiyla). iste o bosluklara key data byte'lari yazilip loader'in bu bosluktaki byte'lari bulmasi, veya direkt olarak bu bosluklarin buyukluk haritasini karsilastirmasi saglanarak koruma saglanmasi amaclaniyormus.
  
  -uzun sektor
  1541 2 kilobyte ram sahibi oldugu icin kopyalama programlari bir defada tam bir halkayi okuyamayip bunun yerine sektor bazli okuma yapiyormus. bu yontemle 2 kilobyte'dan daha buyuk bir sektor olusturup bu sektore oyunla alakali onemli datalari yerlestirmek amaclaniyormus. bu sektor standart 1541 ile kopyalamadigi icin (ozel donanim gerekiyor) kirilmasi zorlasiyormus.
  
  -farkli bitrate degerleri
  komodor disklerinin bitrate degerleri dis halkalarda yuksek ic halkalarda dusuk olacak sekilde tasarlanmis standart olarak. bu koruma yontemiyle bu standart bitrate degerleri yerine ozel bitrate degeri ile yazilarak yukleyicinin bu degere gore yukleme yapmasi amaclaniyormus.
  
  -kalin halka
  diske bir halka basligiyla 2 halka birden yazma uzerine kurulan koruma yontemi. aslinda tamamen birbirinin aynisi olan bu iki halkadaki datalar ayni anda yazildigi icin yanyana duruyormus. tabii baslikta bir halka olarak goruldugu icin kopya programlari bu halkalardan birini kopyalayip digerini hatali kopyaliyor ve bunu kontrol eden yukleyici de programin korsan oldugunu anliyormus.
  
  -imza halkasi
  bu koruma sisteminin temelinde bir halkanin tamamen standart disi yontemle yazilmasi varmis. genelde tek tip byte yazmak veya ozel bir byte siralamasini pespese yazmak suretiyle olusturulan bu halkanin yukleyicideki sablonla uyusmasi halinde programin baslatilmasi, yoksa kapatilmasi amaclaniyormus.
  
  -format disi data
  1541 pespese iki 0 bitini okudugu zaman bazen rastgele 1 biti olarak gorebiliyormus. bunu pespese belirli bir sablonla tekrar ettiginde ortaya cikan format disi datalardan olusan bozuk bolgeyi kopyalama programlari okuyamiyormus. iste bu format disi data sablonunu bilerek olusturarak 1541'in bu davranisini orijinal-kopya kontrolu icin kullanmak mumkunmus.
  
  sonra da sonsuza kadar mutlu yasamislar. degil tabi, cracker denen munafik surusu butun bu yontemleri taa seksenlerde asmayi basarmis. yani bu cok muhimmis gibi anlattigim yontemler kirildiginda daha berlin duvari yikilmamis, sovyetler birligi dagilmamis, nina hartley nene olmamisti. ha "niye anlattin lan bunlari yarim yamalak o zaman?" derseniz, valla enteresan sekilde jack tramiel'in ciger rontgenleri hakkinda bile binlerce dokuman bulunurken bu konu uzerinde dokuman zor bulunuyor, turkce hic yok zaten o yuzden sey ettiydim.
  
  bu kopya koruma yontemleri 5.25'lik disket uzerinden hep. kaset olayi daha farkli.
  
  evet 35 yil once tedavulden kalkmis yontemleri bugun deniyorum ne var? bu azimle devam edersem 3 haftaya atesi bulur, 6 aya da piramit falan yapmaya baslarim, ondan sonra ver elini ortacag. oradan otesi yokus asagi zaten en fazla 5 seneye sanayi devrimimi bile gerceklestirebilirim. ne kadar cilginca degil mi? fisini de al mustafa ali, fisini de al mustafa ali (bkz: oyle bir delirmek ki deliligin bile sasirmasi).
• hocam sen naptın yahu, hem takdir hem hayret içerisinde yazdıklarına bakıyorum.
  helal olsun ben kendimi takıntılı ve detaycı zannederdim. her zaman daha büyük bir balık vardır dedikleri bu olsa gerek. @lemre
• 1. wizard of wor (cadılı pacman com 64 araması ile buldum) , turrican, altered beast, river raid diyorum.
  2.kafa ayarı diyorum. ben o lambayı daha önce taktıracaktım diyorum.kafa ayarı diye kıçımızı yırttık senelerce.
  3.o iki balon ekranda sağa sola çarpsın diye kitabından 5 sayfa kod yazmak diyorum. (6 yaşındayken) (açıp kapayınca herşeyin resetlemesi diyorum)
  4.oyunların yükleme ekranındaki renkli çizgileri takip etmek diyorum. boyutları değişince acaba kafa ayarı olmadı mı diye kafayı sıyırmak diyorum.
  5.o boks oyununun adını hala bulamadım diyorum.
  6.ailemin böyle bilgisayar mı kaldı diyerek ben ünv iken vintage edası ile gözüm gibi baktığım c64'ü eskiciye vermiş olması diyorum.
  7.okuma yazma öğrenmeden c64'te kafa ayarı yapmaya ve kitabındaki kodları yazarak mucizeler yaratmaya çalışan nesil diyorum.
  8.külçe gibi ağır c64 güç ünitesi diyorum. (adam öldürür - ya da ben çok küçüktüm bana öyle geliyordu)
  9.o meşhur mavi tonlarından oluşan c64 açılış ekranı diyorum. şimdi görsem ağlarım heralde.
  
  daha çok derim de işte.
• (bkz: portable commodore 64)
  
  https://youtu.be/ui0r8xdy1tc