monad

• leibniz’in felsefesinde, sonul gerçekliği oluşturan , sonsuz küçüklükte ruhsal-maddi varlıklara verilen ad. leibniz bu terimi felsefenin temel kavramı olarak kullanmıştır. her monad bilinçlilik derecesine göre, öteki monadlardan farklılaşan tek, yok edilemez, dinamik bir tözdür. monadlar arası gerçek bir nedensellik ilişkisi yoktur, ama her biri kendi içinde bir değişme ilkesini barındırır. yaratılış sırasında tanrı’nın kurduğu düzende bütün monadlar birbirleriyle eş zamanlı olarak ayarlanmıştır. bu yüzden de her monad öteki monadlardan etkilenmediği halde değişen gerçekliğin tümünü olduğu gibi yansıtır. böylece farklılıklar dünyasına birlik egemen olur.
  
  bu terim ilkin antik çağ pitagorasçılarınca kullanılmıştır. pitagorasçılara göre monad, ruhla özdeği aynı zamanda içeren, evrensel matematik bir birimdir ve “1” sayısıdır. sonra platon’un ideaları için kullandığı bu deyim yeni platoncuların dilinde tanrıyı dile getirmiştir.
  
  monotheizm: tanrının dünyadan ayrı ve tek olduğuna inanma. en büyük tektanrıcı sistemler yahudilik, hıristiyanlık ve islam olmakla birlikte pek çok dinde tektanrıcı öğelere rastlanır. tek tanrıcılığa dayalı bu üç dinde tanrı, birlik ve yalınlık(ezeli varlık olarak tanrı) özelliklerini taşır. ayrıca sadakatin ve güvenirliğin ifadesidir. panteizm’deki tanrı anlayışından farklı olarak tek tanrılıktaki tanrının kendi kişiselliği vardır. kendi iradesiyle hem doğal hem de tinsel dünyalar yaratmıştır. tanrı aynı zamanda en yüksek iyiliğin kaynağıdır.
  
  ibranice kutsal metinler, israiloğullarının öbür tanrıların varlığını yadsımaksızın bir tanrıya tapmış olduğunu gösterir. hıristiyanlık’ta ise üçlü baba, oğul, kutsal ruh üçlemesi vardır. bunlar bu iki dini tektanrıcılıktan uzaklaştırmaktadır. tektanrıcılık hıristiyanlıkta ve yahudilikte islam’da olduğu kadar vurgulanmaz. islam inancına göre allah birdir, varlığının başlangıcı ve sonu yoktur, yaratılmış şeylerin hiç birine benzemez.