oyun teorisi

• şirketler, insanlar ve hükümetlerin stratejik hallerde nasıl davranmaları gerektiğini inceleyen ve başkalarının ne yapacaklarını, başkalarının kendi yaptıklarına nasıl tepki vereceklerini hesaba katmak durumunda olduklarını ele alan bir yöntemdir.
  
  bu yöntem ile örneğin, iki şirket arasındaki rekabet, şirketlerin uzun vadede rekabet üstünlüğü elde etmek için oyun sahasına çıktıkları bir oyun olarak analiz edilebiliyor. gerçi yakalanabildiği takdirde oyun teorisinin örnekleri aslında birçok yerde de karşımıza çıkabiliyor. mesela, daha çok lord of the flies yazarı olarak da tanıdığımız william golding’in romanından uyarlanan the princess bride filminin bir sahnesinde, bu teorinin güzel bir örneğini görebiliyoruz.
  
  bu filmin ilgili sahnesinde, kahraman westley düşmanı vizzini ile bir akıl oyunu mücadelesine giriyor. şöyle ki westley önündeki masaya iki kadeh şarap koyuyor ve bunlardan birinin içine ölümcül bir zehir attığını söylüyor. vizzini’den de bir bardağı seçmesini istiyor. bunun çok kolay olduğunu söyleyen vizzini, şöyle diyor:
  
  “yapmam gereken tek şey seninle ilgili bildiklerimden bir sonuca varmak. zehri kendi kadehine mi yoksa düşmanının kadehine mi koyacak türde bir adamsın? zeki bir adam zehri kendi kadehine koyar, zira sadece gerçek bir aptal önüne konulanı seçer. ben de bir aptal olmadığıma göre, senin önünde duran kadehi seçemem. lakin sen de benim bir aptal olmadığımı tahmin ediyor olmalısın ve planını buna göre yapmışsındır, bu sebeple kendi önümdeki kadehi de seçemem.”
  
  nihai olarak ikisi de kendi önündeki kadehi içiyor. bunun üzerine westley, vizzini’ye seçiminin yanlış olduğunu söylüyor. gizlice kadehleri değiştirmiş olan vizzini ise keyifle gülüyor ama aslında westley iki kadehe de zehir koymuştur, zira bir süredir bu zehre karşı kendi bağışıklığını güçlendirmiştir. elbette zehri içen vizzini bir süre sonra devrilip ölüyor ve kahraman westley ise prensesi kurtarıyor.
  
  esasen bu örnek başta oyun teorisi ile çok da alakalı görünmüyor ama sonuç itibariyle oyun teorisine iyi bir örnek teşkil ediyor. bu arada bu muhteşem oyun teorisi örneğinin sky news’un ekonomi editörü ve başarılı gazeteci edmund conway tarafından yakalandığını da söylemeden geçmeyeyim.