the last tycoon

• yetim kalmış bir roman. henüz kendisi yaşarken yaratıcısı ölen, karakterleri ölmeden ancak nasıl yaşayacaklarını bilmeden ortada kalan bir roman. bitmemiş ama aynı zamanda yitmemiş de bir yapıt.
  
  fitzgerald’ın, son taslağında dokuz, notlarında on bölüm olarak tasarladığı ancak altıncı bölümün başlarını yazdıktan sonra ani bir kalp kriziyle ölümü ardından yarım kalmış, sahipsiz kalmış son romanı. yazarın sessiz vedası.
  
  bir evrak çantası, bir çalışma masası gibi aynı zamanda. yazarın taslaklarını, müsveddelerini, karalama kâğıtlarını görmemizi bir anlamda mahremiyetine tanık olmamızı sağlıyor. roman tekniğini anlama açısından da bir reçete gibi daha çok.
  
  --- spoiler ---
  ilk bölümleri durağan hatta yer yer sıkıcı olabilmekle birlikte kitapta yer alan haliyle metnin yarısından sonra öykü toparlanmaya, kendini bulmaya ve tempo artmaya başlıyor ki yazarın taslağına bakıldığında kitapta yer alan hali de romanın anca yarısına karşılık geliyor. yazarın çalışma notlarından öyle görülüyor ki, romana ilişkin kafasındaki taslak daha pek çok temayı içeriyor. basılan haliyle kitap ilk bölümlerde; bir sinema yapımcısının iş yaşamında nasıl çalıştığını, hiç yokken karşılaştığı bir kadına duyduğu sevdayı ve sonlara doğru uzlaşmaya çalıştığı güç odaklarından birinin temsilcisiyle olan mücadelesini ve son anda gelen evlilik haberini veriyor.
  
  oysa yazarın kafasındakiler bunlardan çok daha öte. son kısımda yer alan komünist parti temsilcisiyle başlayan mücadele sonrasında işçi hareketleri karşısında hollywood’un aldığı tavır, kapitalist amerika’daki sosyalist hareketler, bunların güç çevrelerince nasıl geri püskürtüldüğü; film sektöründe patronların kendi içindeki mücadeleleri ve birbirlerini öldürtmeye kadar varan planları, yazarın romanda işlemeyi tasarladığı konular arasında yer alıyor. bunları elbette romanın baş kahramanı stahr ile sevdalandığı kathleen’in aşkı, kathleen’in evliliği, kocasının stahr ile olan gerek işçi-işveren eksenindeki gerekse karısını elde etmeye yönelik toplumsal ve hukuki mücadelesi, stahr’ın hastalığı, ortağı ile birbirlerini öldürtme planları ve geçirdiği uçak kazası sonucu ölümü, hatta uçağın enkazındaki değerli eşyaları bulan gençlerin onları yağmalaması ve yaptıklarını itiraf edip iade etmelerini işleyecek kadar dönemin ahlaki değerlerine değinmesi ve elbette anlatıcı cecilia’nın gerek stahr ve gerekse diğer erkeklerle yaşadığı aşkları ve evlilik hayatı izliyor.
  --- spoiler ---
  
  yazarın notlarından anlaşıldığı üzere basılan hali, kitap taslağının belki yarısını, tümü yazıldıktan sonraki editoryal aşama da düşünüldüğünde belki de çeyreğini oluşturuyor. bu anlamda hiç bitmemiş, sadece başlamış bir roman alıyor okur eline. yazarın yazdığı kısmın ikinci yarısından itibaren olayların ritmi yükseliyor ve daha vurucu bir etki bırakmaya başlıyor. tıpkı yazarın taslak ve notlarında sık sık yer verdiği üzere “sıcaklık” unsuru gittikçe etkisini arttırıyor.
  
  ancak yayıncı notunda belirtildiğinin aksine okurun romanın sonunu kendisinin getirmesi, eldeki bilgiler ve romanın geldiği aşama bakımından anca bir senaryoyu kendi kafasında yazması kadar olası.
  
  gerek okurun romanın sonunu kendisinin tasarlaması yönünden ve gerekse şeklen, özellikle de anlatıcının zaman zaman yazarın kendisi değil de bir kadın olan cecilia karakteri olması bakımından; anlatıcısı zaman zaman, yazarın dışında, karşı cinsten bir karakter olan "kumral ada mavi tuna"da buket uzuner’in bu romandan öykünmüş olabileceğini de düşündürtüyor.
  buket uzuner'in romanının sonunda karakter tahlillerinin verilmesi ve okurun kendi tercih ettiği sona karar vermesinin istenmesi ile fitzgeral'ın bu romanının sonunda -editoryal bir çalışmayla olsa da- karakterlere ilişkin notlarının verilmesi ve okurun istemese de romanın sonunu kendisinin getirmek zorunda kalışı da bu şekli benzerliği destekler gibi görünüyor.
  
  ve romandan hatırda kalan bir söz kadın-erkek ilişkilerine yönelik çok şey anlatageliyor:
  
  "bir kız, gözündeki konumu ikinci keman olan bir adama ötekini anlatıyorsa; o kız sevdalanmış demektir."