schlieffen planı

• tatbik edildiği hali moltke-schlieffen planı olarak ifade edilmelidir, nitekim schlieffen'in öngörülerine moltke birtakım modifikasyonlar eklemiş, (bu arada moltke, schlieffen'in yeğeni idi galiba) plan bu şekilde uygulanmaya çalışılmıştır. planın başarısızlık sebepleri başkaları tarafından da yeterince açıklanmış, belki bir ek madde olarak şu söylenebilir:
  - avusturyanın rusyayı doğuda durduramayıp, hatta oyalamayı bile beceremeyip, üzerine birçok mühimmat ve topu ruslara bırakarak çekilmesi batı cephesindeki alman artçı birliklerinin doğuya kaydırılmasını zorunlu kılmıştır. batı cephesindeki fark yaratacak unsurunu kaybeden alman güçleri burada siper kazmaya mecbur olmuştur. yani batı cephesindeki alman askerlerinin doğuya kaydırılmasındaki asli sebep rus ilerleyişi değil, avusturyanın rolündeki başarısızlığıdır.
  savaşın ilerleyen döneminde almanya ve avusturya doğuda rus ordularını yenilgi üzerine yenilgiye uğratadursun batı cephesinde yeni birşey olmamış, alman orduları marne nehrinde çakılıp kalmıştır. 1918'e gelindiğinde almanya bir karış toprak kaybetmemesine, hatta kat kat büyümesine rağmen hindenburg ve ludendorff kayzere artık savaşı kazanmanın mümkün olmadığını arzetmiş (nitekim çok doğru bir öngörü idi), bundan sonra almanyanın iyiliği için ateşkes istenmesi önerisinde bulunmuşlardır. nitekim kayzer'de savaşta en çok yararlılık gösteren bu iki generalinin önerisi üzerine hareket etmiştir.