robert sapolsky

• kavram ile gercek arasindaki sakat iliskiyi guzelce orneklerinden adam.
  
  edge.orgun her yil cesitli alanlarin onde gelen isimlerine sordugu sorulardan 2014 yili icin olani, 'sizce hangi bilimsel kavram emekliye ayrilmaya hazir?' idi. ornegin bu seneki dusunen makineler hakkinda ne dusunuyorsunuz?' tavsiye.
  
  robert'in 2014 yilindaki cevabi, suphesiz, almak isteyene pekcok ibret barindiriyor. acaba annem-babam farkli olsaydi ben nasil olurdum, soyle degil de boyle yetistirilseydim ne gibi mukemmeliyetleri bunyemde toplardim diye dusunmekten telef olan nice yigidin acisina daha fazla dayanamayan robert, emekliye ayrilmasi gereken kavrami acikliyor; 'gen-cevre etkilesimi'. neden ayrilmasi gerekiyor? cunku boyle bir sey yok. :o!
  
  nasil yok? genetik yapilari ayni ikizleri farkli cevrelere koyuyorsun, farkli sonuclar veriyorlar. pek dogru. bu sonuctan neyi soyutladin, kavramlastirdin? bir gen var, bir de cevre, birbirinden ayri, etkilesiyorlar.
  
  yavas. bu kaba deney bize yalnizca sunu gosteriyor. her sonuc, genetik ve cevrenin bir etkilesimidir. fakat sunu gostermiyor ki birbirinden ayri genetik ve cevre diye iki ayri sey var. bunlar kavram, bilimsel olarak sonucla ilgili niceliksel dagilim belirlemede, %90 cevre %10 gen vb. demekte ise yariyor, sen bunlardan birtanesini tek basina digerinden bagimsiz olarak alip, aldigin kavrami gercek belleyip, onunla ozdeslesip, acaba cevre farkli olsa nasil da acaip guzel bir 'ben' olurdum diye uzerine yeni katlar cikmaya zemin hazirlayinca hata yapiyorsun.
  
  "ossurugun kokulu olma geni bulundu!!!!." seklinde aksam gazetesinde duyurulan; aslinda, soz konusu genin bu gune kadar test edilme imkaninin bulundugu cevrelerde bu sonucu vermis olmasi. ama zaten aksam gazetesinden bu seviye bir incelik beklemiyoruz. yeryuzunun hicbir yerinde, birbirinden bagimsiz olarak gen diye ayri bir sey ve cevre diye ayri bir sey bulunmuyor.
  
  daha anlasilir kilan ornegi yine robert veriyor, ben ondan iyi ornek verecek degilim. gen-cevre=sonuc'u, taban-yukseklik=dikdortgen ile benzestiriyor, sen ornegin taban ile ozdeslesip, acaba farkli bir yuksekligim olsa nasil bir dikdortgen olurdum diyorsun. oysaki dikdortgensin. dikdortgen olmadan, taban 'taban' degil, yukseklik 'yukseklik' degil.