gümrü antlaşması

• gümrü antlaşması tbmm hükümetinin yabancı bir devletle imzaladığı ilk antlaşmadır. bu antlaşma ile mondros ateşkesi ile belirlenen sınırla ilk kez aşılmış, sevr antlaşmasının geçersizliği fiilen kanıtlanmış, ermeni sorunu kesin bir çözüme kavuşmuştur.
  
  maddeleri:
  -kars ve yöresi türkiye'ye geri verilecek;
  -ermenistan'ın türkiye'ye karşı diğer devletlerle yaptığı tüm antlaşmalar kaldırılacak;
  -aras nehri çıldır gölüne kadar uzanan hat doğu sınırı olarak çizilecek,
  -sevr antlaşmasını ve türkiye çıkarlarına uygun olmayan antlaşmaları ermenistan hükümeti de kabul etmeyecek;
  -türkiye'deki ermenilerle, ermenistan'daki müslümanların diğer yurttaşlar gibi eşit haklardan yararlanacak;
  -iki ülke arasında en erken vakitte diplomatik ilişkiler, telgraf ve telefon ulaşımları kurulacak;
  -türk koruyuculuğu altında yerel özerklik verilecek olan itur ve nahçıvan illeri kendi kaderlerini kendileri tayin edecekler;
  -ermenistan saldırıya uğrar ve yardım isterse, türkiye ona askeri yardım da bulunacak;
  -ermenistan silah ithal etmeyecek;
  -her iki taraf birbirinden savaş ödeneği istemeyecek;
  -türk ordusu, ermeni ordusu antlaşmada saptanan sayıya indirildiği taktirde ermeni topraklarını boşaltacaktır.