majapahit imparatorluğu

• hem tarih çevrelerimizde hem de sözlükte pek ilgi görmemiş olsa da tarihteki en önemli talasokrasilerden biri olan, aşağı yukarı 300 yıllık bir süre boyunca güneydoğu asya'da hüküm sürmüş ve islam'ın bölgeyi etkisi altına almasından önceki son büyük güç olan java merkezli imparatorluk.
  
  kubilay han'a gider yaptıktan birkaç hafta sonra vasalı jayaketwang tarafından suikaste kurban giden singhasari kralı kertanegara, ardında moğollar'ın istilası altında paramparça edilmesi kuvvetle muhtemel bir krallık bırakmıştı. kendisinin damadı olan raden wijaya, önce moğollar'a durumu anlatıp onları jayaketwang'ın üzerine gitmeleri için ikna etmiş, jayaketwang ortadan kaldırılınca da en kral bizans oyununu aratmayacak şekilde kendi ordusuyla moğollar'a saldırıp gemilerine ciddi hasarlar verdirmişti. ya adada 6-7 ay daha kalıp savaşmak ya da son muson rüzgarlarını yakalayıp çin'e dönmek arasında tercih yapmak zorunda kalan moğol ordusu, belki de tarihlerinde ilk ve tek defa olmak üzere topuklamayı seçince java adası'nın doğusunun tek hakimi olarak raden wijaya kalmıştı. wijaya, moğollar'ı mağlup ettiği kasabanın ismini, o kasabaya ayak basarken yerden alıp yediği bir maja meyvesinin tadının çok acı olmasından ötürü "acı maja" yani majapahit koymuştu. bunun uğuruna inanan yerel halk da 1293 yılının kasım ayında yapıldığı tahmin edilen raden wijaya'nın taç giyme töreninde "maja-pa-hit!" sloganlarıyla bubat meydanı'nı inletince, wijaya da kendisini ilk majapahit imparatoru olarak ilan edip kertarajasa ismini aldı.
  
  neredeyse ilk 25-30 yılının tamamını iç karışıklıklarla geçiren imparatorluk, 1336 yılında raden wijaya'nın beşinci karısından olan torunu tribhuwannottunggadewi jayawishnuwardhani ^* kraliçe olarak tahta çıkıp dönemin en önemli siyasi figürlerinden gajah mada'yı başbakanlığa getirince adeta şaha kalkmış ve karizmatik mada'nın kendi kendine verdiği "tüm nusantara adaları (güneydoğu asya), majapahit hükmüne girene kadar baharat tüketmeyeceği" sözünü gerçekleştirmek için kah diplomatik, kah askeri, kah ticari zekasıyla yaklaşık 20 yıl içerisinde devasa bir imparatorluk haline gelmiştir. palapa yemini olarak da bilinen bu yemin, hem gajah mada'yı şahsi olarak zaferlerin ve fetihlerin peşinde koşmaya itmiş hem de ruhani anlamda böyle jest ve davranışlara büyük önem veren bölge halkının kendisine büyük bir saygı duymasını sağlamıştır.
  
  1357 yılı itibariyle java adasının batı yakasındaki sunda hanedanlığı haricinde neredeyse tüm bölgeyi kontrol altına almış olan majapahit imparatorluğu, dönemin imparatoru hayam wuruk'un da isteğiyle sunda hanedanlığı'nın prensesi dyah pitolaka ile bir evlilik merasimi tertipleyerek bu sorunu da ortadan kaldırmanın hesaplarını yapıyordu. başkent'e davet edilen sunda hanedanlığı'nın tüm liderlerine bir ziyafet çekilmesi ve daha sonra da majapahit imparatoru hayam wuruk ile sunda prensesinin evlilik akdinin gerçekleştirilmesi planlanmıştı. ama kimi kaynaklara göre imparator ile gajah mada arasında yaşanan bir iletişim problemi, kimi kaynaklara göre de gajah mada'nın tüm hanedanın ayaklarına kadar gelmiş olmasını fırsat bilmesi sebebiyle bubat meydanı'nda, onbinlerce kişinin gözleri önünde tüm sunda hanedanı, gajah mada tarafından kılıçtan geçirildi. bunu gören prenses de kendi canını aldı. o evlilik hiç gerçekleşmedi ve bu katliam olurken meydanın hemen arkasındaki sarayında bulunan hayam wuruk, haberi alır almaz gajah mada'yı görevinden azlederek madakaripura'daki bir köye sürdü. 7 yıl sonra vefat eden mada, imparatorluğun gelişiminde belki de en önemli rolü oynamasına rağmen fakirlik ve çaresizlik içinde öldü.
  
  şu sınırlara ulaşılan hayam wuruk dönemi, malakka boğazı'nın tek hakimi olunmasıyla birlikte ekonominin de tam manasıyla uçuşa geçmesinin de etkisiyle imparatorluğun altın çağı olarak adlandırılır. 1389'da wuruk'un vefatına kadar, küçük çapta da olsa fetihler sürmüş ve hatta tarihi net olmamakla birlikte 1380'lerin başında avustralya'nın kuzeyine bile seferler düzenlenmiştir.
  
  15'inci yüzyıla girerken iç savaşların baş göstermesiyle askeri ve ekonomik açıdan sıkıntılı bir döneme giren imparatorluk, malakka'da kontrolü ele geçiren sultan muhammed şah önderliğindeki malakka sultanlığı'na karşı koyamayınca en önemli ekonomik gücünü kaybetmiş oldu. o dönemin ticaretine baktığımızda bu kaybı, osmanlı'nın mısır'ı kaybetmesiyle eşit güçte değerlendirebiliriz. çin'de moğol idaresini devirip başa geçen ming hanedanı'nın da bu yeni islam devletine destek vermesiyle sumatra adasındaki gücü giderek zayıflayan majapahit imparatorluğu, kimi kaynaklara göre 1478, kimi kaynaklara göre de 1502 yılında tamamen yıkılmış oldu. tamamen islam etkisi altına giren bölgede de halen, sadece bali'de majapahit döneminden kalma hindu geleneklerinin yaşatılmaya devam ettiği biliniyor.